Σε
ανυπόγραφο άρθρο της εφημερίδος «Φιλαλήθης»(*), το 1852, ο συντάκτης κατήγγειλε
ότι υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας του παρακάτω περιστατικού: Εργάτες από τη Μάλτα
έσυραν προς τον αμαξιτό δρόμο μεγάλους λίθους και πολλές λάρνακες από έναν αγρό
κάτω από τον λόφο της Αγίας Ελένη, κοντά στον δρόμο για τις παλαιές αλυκές της
Γαρίτσας Κερκύρας. Οι λίθοι μάλλον ήταν μέρος του παλαιού τείχους, ενώ οι λάρνακες ήταν
τάφοι που περιείχαν οστά και χώματα. Ό προφανής σκοπός αυτής της ενέργειας των
εργατών ήταν η πώληση των ευρημάτων…
Το πλήρες
άρθρο «ΑΙ ΈΝ ΚΈΡΚΥΡΑι ΑΡΧΑΙΌΤΗΤΈΣ»:
Πρό τινων ἡμερῶν,
πορευόμενοι διὰ τοῦ δρόμου τοῦ ἄγοντος εἰς τὰς παλαιὰς ἁλυκὰς τῆς Γαρίτσης ὑπὸ
τὸν λόφον τῆς Ἁγίας Ἑλένης, ἴδομεν εἰς ἀγρόν τινα Μελιταίους μετακινοῦντας
μεγάλους λίθους κατειργασμένους καὶ σύροντας λάρνακας μαρμαρίνας οὐχὶ ὀλίγας πρὸς
τὴν ἁμαξιτὴν ὁδόν.
Όἱ λίθοι οὗτοι
ἀποτελοῦν, ἐξ ὅσων ἐδυνήθημεν νὰ ἰδῶμεν, μέρος τείχους παλαιοῦ. Αἱ λάρνακες ἦσαν
τάφοι περιέχοντες ὀστᾶ καὶ χώματα.
Πιθανῶς τὸ
τεῖχος ἐκεῖνο ἦτο τὸ τεῖχος, ὅπερ ἔκλειε τὴν παλαιάν μας πόλιν. Αἱ λάρνακες ἐκεῖναι,
ἐὰν δὲν ἤμεθα, ὡς μᾶς λέγουσιν, ἀπόγονοι τῶν Βενετσιάνων, περιεῖχον τὰ ὀστᾶ ἀνθρώπων,
τῶν ὁποίων τὸ αἷμα κυκλοφορεῖ εἱς τὰς φλέβας μας.
Όἱ λίθοι ἐκεῖνοι,
ἐκεῖναι αἱ λάρνακες, ὑπὸ οἰκονομικὴν ἔποψιν θεωρούμενα.
μόνον, ὅταν
μετατεθῶσιν εἰς ἄλλον τόπον, ἴσως δὲν ἀξίζουσι διακόσια τάλληρα, διότι ἡ ἐργασία
αὐτῶν οὐδὲν ἔχει ἀξιοπαρατήρητον. Ἐὰν ὅμως ἔμενον εἰς τὸν τόπον, ἔνθα εὑρέθησαν,
ἤθελον εἶσθαι ἀνεκτίμητα, ὄχι μόνον ὡς λείψανα τῆς παλαιᾶς πόλεως, ἀλλ' ὡς
δυνάμενα νὰ ὁδηγήσωσιν τοὺς μεταγενεστέρους εἰς ἄλλας ἀνακαλύψεις.
Ἠθικῶς
θεωρούμενα, ἡ μετακίνησις αὐτῶν εἶναι αὐτοχρῆμα ἀνοσιουργία. Τί ἠθέλαμεν εἴπει ἐάν
τις ἤνοιγε τοὺς τάφους, καὶ συνῆγε τὰ χώματα καὶ τὰ ὀστᾶ διὰ νὰ κοπρίσῃ τὸν ἀγρόν
του; Τίνος τὸ ἠθικὸν αἴσθημα δὲν ἤθελε ταραχθῆ προβλέπων ὅτι, καὶ ὁ τάφος του
θέλει γείνει.
ἀντικείμενον
τοιαύτης αἰσχροκερδείας; Γῆ, ναὶ μὲν εἶναι ἡ σποδός μας, καὶ ἴσως ἀδιάφορον δι'
αὐτὴν ἐὰν κεῖται ἐντὸς μαρμαρίνης λάρνακος, ἢ διασκορπίζεται παρὰ τῶν ἀνέμων ὧδε
κακεῖσε· ἀδιάφορον δὲν εἶναι ὅμως διὰ τὴν καρδίαν εὐαισθήτου ἀνθρώπου ἡ αἰσχροκέρδεια
καὶ ἡ ἀναίδεια νὰ φτάνῃ εἰς τοιοῦτον βαθμὸν ὥστε καὶ εἰς τοὺς τάφους τῶν
προγόνων νὰ ἀποκαταστήσῃ πίθους!
Βέβαια οἱ
Μελιταῖοι οἱ ταῦτα ἐργαζόμενοι δὲν ὑπόκεινται εἰς τοιούτους ἐλέγχους. Ξένοι ἐνταῦθα
καὶ παροδίται, εἰς αὐτοὺς δὲν μέλλει περὶ τῶν Κερκυραϊκῶν μνημείων. Σκοπός των
εἶναι νὰ κερδίσωσι χρὴματα, καὶ νὰ ἐπιστρέψωσιν εἰς τὴν πατρίδα των. Ἐλέγχους
διὰ τὰ τοιαῦτα δὲν ἠθέλομεν ἀποτείνει οὐδὲ εἰς τοὺς Κερκυραίους ἰδιώτας, διότι
βέβαια οὐδεὶς εἶναι εἰς κατάστασιν νὰ διατηρῇ μουσεῖα. Ἀλλὰ δύναται τις νὰ εἰπῇ
τὸ αὐτὸ περὶ τῆς Ἐπιχωρίου Κυβερνήσεως, ὑπὸ τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς ὁποίας ταῦτα.
πράττονται ἀσυστόλως; Καὶ ὅμως εὐτελεστάτη δαπάνη ἑκατὸν καὶ ὀλιγοτέρων
ταλλήρων ἤθελεν ἐξαρκέσει πρὸς ἐξαγορὰν τοῦ ἀγροῦ, διότι αἱ Ἐν αὐτῷ ἀρχαιότητες
ἔπρεπε νὰ θεωρηθῶσιν ὡς ἀνήκουσαι εἰς τὸ κοινόν, καὶ οὔτω ἤθελεν ἡ νῆσός μας
διατηρήσει ἀξιόλογα λείψανα τῆς ἀρχαίας. εὐημερίας της.
Λέγουσιν ὅτι
ἡ Κυβέρνησίς μας εἶναι καλητέρα ἐκείνης τῆς Νεαπόλεως, τῆς Ἑλλάδος καὶ τῆς
Τουρκίας. Ἀλλ' εἰς μὲν τὴν Νεάπολιν, ἡ Βασιλικὴ Κυβέρνησις ἐξοδεύει ἐτησίως
χιλιάδας πολλὰς διὰ τὰς ἀρχαιότητας, ὡς μαρτυροῦσιν αἱ ἀνασκαφαὶ τῆς Πομπηΐας,
αἱ ἐκδόσεις τῶν παπύρων τοῦ Ἡρακλείου καὶ ἄλλα τοιαῦτα. Έἰς δὲ τὴν Ἑλλάδα ἴδομεν
τὴν ἀνέγερσιν τοῦ παλαιοῦ ναοῦ τῆς ἀπτέρου Νίκης, τὰς ἀνασκαφὰς ἐν τῇ Ἀκροπόλει.
καὶ περὶ τὸν ναὸν τοῦ Αἰόλου, καὶ ἄλλα· καὶ γνωρίζομεν ὅτι ὑπάρχει Ἀρχαιολογική
τις ἑταιρία ἐνασχολουμένη περὶ τοιούτων ἀντικειμένων, καὶ ὑποστηριζομένη παρὰ τῆς
Κυβερνήσεως. Έἰς τὴν Τουρκίαν, ὡς ἀκούομεν, αἱ ἀρχαιότητες διατηροῦνται ὅλως ἀσύλητοι
ἐκ μέρους τῶν Τούρκων, οἵτινες ἕνεκα δεισιδαιμονίας τινὸς ἰδιαζούσης εἰς αὐτούς,
τὰς σέβονται ὡς ἱεράς. Τί τῶν τοιούτων ἔχει χώραν παρ' ἡμῖν; Όὔτε χρήματα ἐξοδεύονται,
οὔτε ἑταιρίαι συσταίνονται, οὔτε σεβασμοῦ αἴσθημα ἐμπνεέται ὑπὲρ τῶν ἀρχαιοτήτων
μας. – Μάλιστα ἕνεκα τούτων ὑπερτεροῦμεν τὰς ἄλλας Κυβερνήσεις, ἴσως εἴπωσιν,
κατὰ τὸ σύνηθες, οἱ Μεταῤῥυθμισταί μας. Ἀλλὰ ποῖος μὴ ὢν Μεταῤῥυθμιστής,
δύναται νὰ εἰπῇ τι τοιοῦτον;
Καὶ ὅμως ὁ Σὶρ
Θωμᾶς Μαιτλάνδ, ὁ μέγας ἐκεῖνος ὑπογραμμὸς τῶν πολιτικῶν μας, καὶ κυρίως τῶν
μεταῤῥυθμιστῶν μας, ἐπέτρεψεν εἰς τὴν Κυβέρνησιν νὰ ἀγοράσῃ τὸ ἔδαφος, ἔνθα ἔκειτο
ὁ πλησίον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀναλήψεως ναός, καὶ ἀνασκάψῃ αὐτόν. Ὁ ἀνὴρ ἐκεῖνος,
εἰ καὶ εἰς τὸ ἄκρον θηριώδης, εἶχε σπανίως που ὡς φαίνεται καὶ ὑψηλόν τι αἴσθημα·
καὶ ἐὰν κατὰ τοῦτο οἱ διάδοχοί του τὸν εἶχον μιμηθῆ, ἡ Προστασία μὲ ὀλίγα ἔξοδα
ἤθελε εἰς τὸ διάστημα τῶν τριάκοντα ἐσχάτων ἐτῶν, τὰς γενομένας ἱεροσυλίας περὶ
τὰς ἀρχαιότητας ἐμποδίσει, καὶ τὰ μέγιστα ὠφελήσει περὶ τὴν γνῶσιν τῆς παλαιᾶς
πόλεως. Ἀλλ' οἱ Μεταῤῥυθμισταί μας δὲν δύνανται νὰ ὑψώσωσιν τὸν νοῦν των ἐπέκεινα
τοῦ μισθολογίου, ἤτοι τῆς βαλάνου καὶ τοῦ καρπόν τε κρανείης ἔδμεναι, οἷα σύες
χαμαιευνάδες αἰὲν ἔδουσιν.
ΠΗΓΗ: εφημ.
«Φιλαλήθης», έτος Β΄, αρ. φ. 61, 15.11.1852, σελ. 243-244. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 15.11.2022.
(*) Η εβδομαδιαία εφημερίδα Φιλαλήθης εκδιδόταν από τον Ανδρέα Μουστοξύδη, την περίοδο από τον Σεπτέμβριο 1851 ώς Σεπτέμβριο 1852. Τυπωνόταν στο τυπογραφείο Σχερία. Στην εφημερίδα συνεργάζονταν οι Ι. Βερβιτσιώτης, Ι. Πετριτζόπουλος και Αντ. Πολυλάς. Βλ. Ν. Μοσχονάς, «Όρος των Μεταρρυθμιστών», - ΠΗΓΗ: Γ. Δημητρίου «ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΕΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΕΝΑ ΑΡΘΡΟ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΦΙΛΑΛΗΘΗΣ».
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook