Εκ Καιροφυΐας άρχεσθαι
και Καιροσκοπίας παύεσθαι
Γράφει ο Πέτρος Ιωαννίδης, καθηγητής φιλόλογος
Καιροφυΐα:
Νεότευκτος και νεοφανής όρος/λήμμα, πλασθείς υπ’ εμού. Παράγεται από τα: καιρόν + φύω/φύομαι = βλασταίνω,
ξεφυτρώνω και αναπτύσσομαι, εκφύομαι, ευδοκιμώ, καλλιεργώ το έδαφος ώστε να
είναι γόνιμο και να μπορώ να το καρπωθώ, δημιουργώ
γόνιμες συνθήκες / καταστάσεις / συγκυρίες, συμφωνίες ώστε να αναπτυχθούν τέτοιες
σχέσεις που να με ευνοούν και να συμβάλλουν στην εξέλιξή μου την θετική και την
κοινωνική και εθνική προκοπή, προετοιμάζω πρόσφορο έδαφος και κλίμα καλής
ατμόσφαιρας προς όφελός μου. Αντίστοιχα παραδείγματα ευφυΐα, μεγαλοφυΐα,
ιδιοφυΐα, οδοντοφυΐα, τριχοφυΐα, αυτοφυΐα κ.ά. Επίθετο ὁ - ἡ καιροφυής, το
καιροφυές = αυτός που διαθέτει εξαιρετική ικανότητα και ευστροφία να
δημιουργεί/διαμορφώνει ευνοϊκές περιστάσεις/συνθήκες υπέρ του, όταν η
περιρρέουσα ατμόσφαιρα και το κλίμα/περιβάλλον διάκεινται εχθρικά απέναντί του.
Η ικανότητα αντιστροφής των δυσοίωνων συνθηκών σε ευοίωνες κατόπιν προσωπικής
παρέμβασης και πρωτοβουλίας.
Οι πρόγονοί μας είχαν θεοποιήσει τον Καιρό (= Ευκαιρία, το ευνοϊκό χρονικό
σημείο) και τον θεωρούσαν γιο του Δία.
Προς τιμήν του Καιρού συνέθεσε ποίημα ο Ίων
ο Χίος, 490-420, τραγικός και
διθυραμβικός ποιητής της κλασσικής περιόδου (Παυσανίας,
2ος μ.Χ., Ηλιακά Α, 14, 9).
Κατά μία άποψη ο ύμνος αυτός σχετίζεται
με την ίδρυση της λατρείας του Καιρού
στην Ολυμπία. Στον ύμνο του Ίωνος ο Καιρός
αναφέρεται ως ο νεότερος γιος του Δία. Κατά τον Περιηγητή (Παυσανία) υπήρχε
βωμός του στην Ολυμπία, στην είσοδο του σταδίου, κοντά στο βωμό του Ερμή του
Εναγωνίου (= εφόρου των αγώνων). Αγάλματα του Καιρού κοσμούσαν τα αρχαία Γυμνάσια, και σε μεταγενέστερη εποχή ο
θεός φέρεται ως συγγενής της Τύχης και της Νέμεσης, όπως αποδεικνύουν και οι
καλλιτεχνικές παραστάσεις, στις οποίες υφίσταται μεγάλη ομοιότητα μεταξύ Καιρού
και Νέμεσης.
Αργότερα η λατρεία του Καιρού πήρε
μεγαλύτερη διάδοση, όπως συνάγεται από τα πολλά αντίγραφα του λυσιππείου
αγάλματος του Καιρού. Σταδιακά η λέξη Καιρός έχασε την αρχική της σημασία και
κατέστη ταυτόσημη με τη λέξη χρόνος,
π.χ. «ἐν δυσχρήστοις καιροῖς», ήτοι
σε δύσκολες/δυσχερείς/δεινές/δυσοικονόμητες εποχές. Πολλοί από τους
Βυζαντινούς συγγραφείς (Τζέτζης, Κεδρηνός, Βλεμμύδης), ονόμαζαν
το άγαλμα του Λυσίππου Χρόνον παρά Καιρόν. Και πολλά από τα μεταγενέστερα
αντίγραφα του λυσιππείου προτύπου απεικόνιζαν το θεό όχι νέο, αλλά γενειοφόρο. Ο
κωμικός ποιητής Μένανδρος, 342-292,
ονόμαζε τον Καιρόν θεόν.
Καιροσκοπία
ή καιροσκοπισμός: Η εκμετάλλευση των περιστάσεων, χωρίς
ηθικούς φραγμούς, με σκοπό την εξυπηρέτηση ιδιοτελών συμφερόντων, σπέκουλα,
κερδοσκοπία, αριβισμός, τυχοδιωκτισμός, οπορτουνισμός, αρχολιπαρισμός (=
θεσιθηρία), σπουδαρχισμός (= η επίπονη υπερπροσπάθεια προς κατάληψη
υπουργήματος).
«Ἐφ’
εξῆς δέ Ὁµονοίας βωµός καί αὖθις Ἀθηνᾶς, ὁ δε Μητρός θεῶν. Τῆς εἰσόδου δέ τῆς ἐς
τό στάδιόν εἰσιν ἐγγύτατα βωµοί δύο· τόν µέν αὐτῶν Ἑρµοῦ καλοῦσιν Ἐναγωνίου,
τόν δέ ἕτερον Καιροῦ. Ἴωνι δέ οἶδα τῷ Χίῳ καί ὕµνον πεποιηµένον Καιροῦ·
γενεαλογεῖ δέ ἐν τῷ ὕµνῳ νεώτατον παίδων Διός Καιρόν εἶναι».
(Παυσανίας,
110-180, “Γεωγραφικά”, “Ηλιακά” Α’, 14,9)
(= Έπειτα υπάρχει βωμός της Ομόνοιας
και πάλι της Αθηνάς και κατόπιν της Μητέρας των θεών. Δύο άλλοι βωμοί υπάρχουν
πολύ κοντά στην είσοδο προς το στάδιο· τον έναν απ’ αυτούς τον ονομάζουν του
Ερμή Εναγωνίου και τον άλλο του Καιρού
= της Ευκαιρίας. Ο Ίων ο Χίος ξέρω πως συνέθεσε και ύμνο για τον Καιρό. Ο Καιρός
γενεαλογείται στον ύμνο αυτόν ως ο νεότερος από τους γιους του Δία).
«Εὖγε
λέγων τόν Καιρόν ἔφης θεόν, εὖγε, Μένανδρε, ὡς ἀνήρ Μουσῶν καί Χαρίτων
τρόφιµος».
(= Ελληνική Ανθολογία, 10ος μ.Χ. με
βάση την Ανθολογία του Κ. Κεφαλά,
βιβλίο 10ο, επίγραμμα 52,1)
(= Καλά/ορθώς, είπες, αποκαλώντας τον Καιρό Θεό, γεια σου/μπράβο, Μένανδρε, ως
άνδρας των Μουσών και οικότροφος των Χαρίτων).
«Χρόνος
ἐστίν ἐν ὧι καιρός, καί καιρός ἐν ὧι χρόνος οὐ πολύς· ἄκεσις χρόνῳ, ἔστι δέ ἡνίκα
καί καιρῷ. Δεῖ γε µήν ταῦτα εἰδότα µή λογισµῷ πρότερον πιθανῷ προσέχοντα ἰητρεύειν,
ἀλλά τριβῇ µετά λόγου».
(Ιπποκράτης ο Κώος, 460-377/370,
“ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΙ” § 1,1)
[= Ο Χρόνος είναι είναι κάτι που μέσα του περιέχεται η καίρια, η κατάλληλη στιγμή, στην καίρια
στιγμή όμως δεν περιέχεται πολύς χρόνος. Η θεραπεία είναι θέμα χρόνου,
μερικές όμως φορές είναι και θέμα κατάλληλης στιγμής. Γνωρίζοντας βέβαια αυτό ο
γιατρός - (σ.σ. ο επιστήμονας, ο πολιτικός, ο δημοσιογράφος και κάθε άνθρωπος)
- οφείλει κατά την άσκηση του θεραπευτικού του έργου να δίνει σημασία όχι σε
ευλογοφανείς θεωρίες, αλλά στην πείρα συνδυασμένη με την λογική].
ΣΧΟΛΙΟ:
Αι “ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΙ” του Ιπποκράτη είναι οι ηθικοί κανόνες οι
οποίοι οφείλουν να διέπουν την ιατρική επιστήμη και πρακτική. Πολλά από τα συγγράμματα
του Ιπποκράτη πουλήθηκαν στους Πτολεμαίους, άλλα “χάθηκαν” ακολουθώντας τη
μοίρα των περισσότερων πνευματικών προϊόντων της Ελληνικής Αρχαιότητας (έχει διασωθεί μόνο το 4%!!!).
«ὁ
βίος βραχύς, ἡ δέ τέχνη μακρή, ὁ δέ καιρός ὀξύς, ἡ δε πεῖρα σφαλερή, ἡ δέ
κρίσις χαλεπή».
(Ιπποκράτης ο Κώος, 460-377/370,
“ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ” § 1,1)
(= Η ζωή είναι σύντομη, ενώ η Ιατρική
μακρόχρονη, η Ευκαιρία φευγαλέα και
η πείρα απατηλή, η ορθή κρίση των πραγμάτων είναι δύσκολη).
«Τίς
γάρ ἐπιθυμεῖ δογμάτων μέν πολυσχιδίην ἀτρεκέως ἐθέλων ἱστορέειν, μή γε
χειροτριβίης ἀτρεμεότητι; διό παραινέω τουτέοισι λέγουσι μέν προσέχειν,
ποιέουσι δέ ἐγκόπτειν».
(Ιπποκράτης ο Κώος, 460-377/370,
“ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΙ” § 13,12)
(= Αλήθεια ποιος άνθρωπος που
κυττάζει/φροντίζει να αποκτήσει αληθινές γνώσεις, επιδιώκει να κατακτήσει την
ποικιλία των θεωριών - θεωρητικών γνώσεων - παραμελώντας
την ήρεμη επιδεξιότητα που δίνει η
εμπειρία; γι’ αυτό η σύστασή μου είναι να ακούτε τα λόγια τους, να αντιτάσσεσθε
όμως στις πράξεις τους).
«Ἤν
γάρ παρῇ φιλανθρωπίη, πάρεστι και φιλοτεχνίη».
(Ιπποκράτης ο Κώος, 460-377/370,
“ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ” § 6,6)
(= Γιατί εκεί που υπάρχει αγάπη για
τον Άνθρωπο, υπάρχει και αγάπη για την Επιστήμη).
ΣΧΟΛΙΟ:
Οι “ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ” (= συμβουλές ιατρικής) είναι από τα
σημαντικότερα έργα της Ιπποκρατικής Συλλογής. Αποτέλεσε αντικείμενο θαυμασμού
των γιατρών όλων των εποχών και κυκλοφορούμενο ευρύτατα ανά τους αιώνες,
αντιγράφηκε περισσότερο απ’ όλα τα υπόλοιπα έργα της Αρχαίας Ελληνικής Ιατρικής
Επιστήμης. Πασίγνωστος αφορισμός που έχει τεθεί προμετωπίδα σε ιατρικές σχολές,
έμβλημα σε πολλά ιατρικά συγγράμματα και έχει αποτελέσει αντικείμενο σχολίων
μεγάλων σοφών της αρχαιότητας, όπως του Γαληνού, του Λουκιανού, του Σενέκα,
κ.ά. Είναι μια επιτομή Σημειωτικής, Διαιτητικής, Θεραπευτικής και Προγνωστικής
της Ιατρικής Σχολής της Κω.
ΟΧΙ ΑΛΛΕΣ ΧΑΜΕΝΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ
γιατί ΚΑΙΡΟΙ ΟΥ ΜΕΝΕΤΟΙ
ΑΛΛΑ ΔΕΙΝΟΙ ΚΑΙ ΜΑΝΙΚΟΙ
«Καιρός
δ᾽ἐπί πᾶσιν ἄριστος ἔργµασιν ἀνθρώπων».
(Θεόγνις, 570-485, “ΕΛΕΓΕΙΑΙ”, βιβλίο
1ο, στίχ. 401)
(= Σε όλες τις πράξεις των ανθρώπων υπάρχει
η κατάλληλη ευκαιρία/στιγμή δράσης).
«μέτρα
φυλάσσεσθαι, καιρός δ᾽ἐπί πᾶσιν ἄριστος».
(Ησίοδος, 8ος π.Χ., “ΕΡΓΑ και ΗΜΕΡΑΙ”,
στίχ 694)
(= Όλες σου οι κινήσεις να είναι
μετρημένες, και το να ενεργείς στην κατάλληλη περίσταση είναι το καλύτερο απ’ όλα).
«Καί
ἐνταῦθ᾽ἄν καταφανές γενέσθαι, ὅτι τῷ ὄντι ἀληθινός ἄρχων οὐ πέφυκε τό αὑτῷ
συµφέρον σκοπεῖσθαι, ἀλλά τῷ ἀρχοµένῳ».
(Πλάτων, 427-347, “ΠΟΛΙΤΕΙΑ”, Α’,
347d)
(= Και τότε πια θα γινόταν ολοφάνερο
το ότι ο
πραγματικός κυβερνήτης/ηγέτης δεν είναι από τη φύση του πλασμένος να επιδιώκει
το δικό του συμφέρον αλλά του αρχομένου/υπηκόου).
Οι Αρχαίοι μας πρόγονοι έλεγαν “χρῶ καιρῷ” ήτοι κάνε καλή χρήση της
ευκαιρίας/ευνοϊκής στιγμής, μετρημένη διαχείριση του χρόνου, που σου έλαχε. Και
αν αυτή δεν παρουσιαστεί από μόνη της, πρέπει εσύ να τη δημιουργήσεις. Ο Μεγαλοφυής
άνθρωπος δημιουργεί μόνος του τις ευκαιρίες στη ζωή του, δεν τις περιμένει να
‘ρθουν. Τις ευκαιρίες τις αρπάζεις από τα μαλλιά και δεν τις αφήνεις
να σου ξεφύγουν, γιατί μπορεί να μην τις ξαναβρείς μπροστά σου.
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΡΩΤΟΤΥΠΙΑ!!!
ΑΛΛΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΡΟΣ ΑΠΟΦΥΓΗΝ
Η Ελληνική Κυβέρνηση έχει το μοναδικό
“προνόμιο” παγκοσμίως να λύνει τα χρονίζοντα και εκκρεμή προβλήματα εις βάρος
της και προς όφελος των αντιπάλων διεκδικητών της.
Πρώτα έδωσε τη λύση στο Σκοπιανό
ζήτημα και ύστερα ζήτησε την ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε.
Πρώτα
υπέγραψε και ύστερα συμφώνησε,
εφάρμοσε δηλ. το «ὕστερον πρότερον»,
ρητορικό σχήμα του υπερβατού, π.χ. πρώτα
βάζεις τα παπούτσια και ύστερα τις
κάλτσες, πρώτα ήρθε η βροντή και ύστερα ο κεραυνός. Πρώτα εκκίνησε τη διαδικασία
ένταξης του κρατιδίου στην ατλαντική
συμμαχία και την ευρωπαϊκή οικογένεια ως ισότιμου μέλους και ύστερα προσκάλεσε τους Σκοπιανούς στο
τραπέζι των διαπραγματεύσεων,
για να συμφωνήσουν και αυτοί τυπικά στο Ονοματολογικό, ουσιαστικά όμως στο ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΟ.
Δεν πρόκειται λοιπόν για ΝΟΜΕΝ ERGA OMNES αλλά για IDENTITAS ERGA OMNES (όχι ίδια χρήση
ονομασίας στο εσωτερικό και στο εξωτερικό έναντι όλων αλλά για αναγνώριση
και παραχώρηση ταυτότητας έθνους και
γλώσσας έναντι όλων. Η κυβέρνηση εμφορείται από ένα ασυγκράτητο κλίμα
αισιοδοξίας, πανηγυρίζει και θριαμβολογεί για το “αίσιο”
αποτέλεσμα που πέτυχε κατόπιν “σκληρών
διαπραγματεύσεων”.
Την
εθνική ήττα και ταπείνωση την αντιμετωπίζει ως εθνικό θρίαμβο.
Οι μακεδονικές φάλαγγες του Μ. Αλεξάνδρου εξουδετέρωσαν την Περσική
Αυτοκρατορία. Σήμερα οι
στοχευμένες διαπραγματεύσεις, οι
αστόχαστοι διπλωματικοί ελιγμοί και οι επικίνδυνες ακροβασίες χάρισαν το όνομα
της Μακεδονίας στο μόρφωμα κρατιδίου της ΠΓΔΜ.
Δεν
είμαστε μόνο οι ανάδοχοι για το όνομα της χώρας τους, αλλά και οι εγγυητές της
αναγνώρισής τους ως έθνους μακεδονικού με επίσημη γλώσσα τη μακεδονική.
«Όταν
οι ηγέτες και οι λαοί δε σέβονται την Ιστορία τους, αυτή τους γυρίζει την πλάτη
και τους τιμωρεί· αργά ή γρήγορα θα έρθει και η Νέμεσις».
ΠΗΓΗ: εφημερίδα «ΕΒΔΟΜΗ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ», 14.7.2018,
από την στήλη του «ΕΤΥΜΟΛΟΓΩ ΑΡΑ ΥΠΑΡΧΩ
- ἄπιτε!».
ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: ΚΑΙΡΟΣ, ΧΡΟΝΟΣ, ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook