ΑΚΡΟΠΟΛΗ 45.000 ΧΡΟΝΩΝ
στα ΠΕΤΡΩΤΑ ΡΟΔΟΠΗΣ
ΧΩΡΟΣ ΙΕΡΩΝ ΤΕΛΕΤΩΝ
Η
ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΤΩΝ ΚΑΒΕΙΡΙΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ
ΣΤΗΝ ΕΝΔΟΧΩΡΑ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ
ΟΙ
ΑΥΤΟΧΘΟΝΕΣ ΡΟΔΟΠΑΙΟΙ ΘΡΑΚΕΣ
Ο ΕΠΙΒΛΗΤΙΚΟΣ ΒΡΑΧΟΣ ΠΕΤΡΩΤΩΝ
Του Απόστολου Τσακρίδη
Από έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί,
αποδεικνύεται ότι οι Ροδοπαίοι Θράκες είναι αυτόχθονες από τους αρχαιότατους
χρόνους της Παλαιολιθικής περιόδου. Αυτό πιστοποιούν τα ευρήματα από πυριτόλιθο
αλλά και οι παλαιολιθικές υπαίθριες θέσεις που βρέθηκαν στο ΝΑ άκρο της
πεδιάδας της Ροδόπης και στην ενδοχώρα (ΒΑ της Οροσειράς του Ισμάρου).
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τον ΙΣΜΑΡΟ, ΕΔΩ.
Στα όρια των Νομών Ροδόπης
και Έβρου, βορείως του χωριού Πετρωτά βρίσκεται ο επιβλητικός «βράχος των
Πετρωτών». Η πρωιμότερη κατοίκηση στην περιοχή του Ισμάρου τοποθετείται χρονικά
στη Μέση Παλαιολιθική εποχή που ορίζεται πριν από 200.000 - 38.000 χρόνια!
Σε Πλειστοκαινικό σχηματισμό
ΒΑ του Ισμάρου εντοπίστηκαν δύο υπαίθριες θέσεις. Πολύ κοντά σε αυτές βρίσκεται
ο εντυπωσιακός βράχος των Πετρωτών και αποτελείται από δακιτοειδή ανδεσίτη που
περιέχει πυριτόλιθο. Έχει μήκος 300 μ . πλάτος 70 μ. και ύψος 25 μ. ,
αποτελώντας την κύρια πηγή πρώτης ύλης για την κατασκευή εργαλείων στην
Παλαιολιθική. Η εκμετάλλευση του πυριτόλιθου του Βράχου χρονολογείται στο τέλος
της Μέσης - αρχή της Ανώτερης Παλαιολιθικής, που ορίζεται πριν από 45.000 -
35.000 χρόνια και συνεχίστηκε στις οψιμότερες περιόδους της προϊστορίας,
ιδιαίτερα στην Νεολιθική και Πρώιμη εποχή του Χαλκού που ορίζεται μεταξύ του
6500 - 2500 π. Χ.
Από τη Νεότερη Νεολιθική περίοδο
που ορίζεται μεταξύ του 5500 – 3800 π.Χ., έχουν εντοπιστεί, τέχνεργα από
πυριτόλιθο, εργαλεία και άλλα αντικείμενα από λειασμένο λίθο, μαρμάρινα αγγεία,
κεραμική και πήλινα ειδώλια. Οι Νεολιθικές θέσεις που εντοπίστηκαν είναι οι
εξής: Κοκκινόχωμα χωριού Προσκυνητών, Παπά Αμπέλια χωριού Κρωβύλης, Μύλων Μάνα
(μεταξύ Προσκυνητών Μαρώνειας), στα Σπήλαια Στρύμης – Μαρώνειας και στα Πετρωτά
(Προϊστορική Ακρόπολη).
Στην Αιγαιακή Θράκη οι πρώτες
νεολιθικές εγκαταστάσεις εμφανίζονται προς το τέλος της Μέσης Νεολιθικής του
Ελλαδικού χώρου. Νεολιθική εγκατάσταση αυτής της περιόδου, έχει εντοπιστεί στην
Παραδημή και στο ΝΑ άκρο της Πεδιάδος (περιοχή Προσκυνητών).
Από το 3000 – 1100/1050 π. Χ., οι Ροδοπαίοι και οι Θράκες γενικότερα, αναπτύσσουν το δικό τους πολιτισμό, τη
δική τους φιλοσοφία, τα δικά τους θεωρήματα που κάνουν αργότερα το γύρο του
τότε γνωστού κόσμου. Γράφονται συγγράμματα, που έμειναν αναλλοίωτα στους
αιώνες, όπως, Ορφικοί Ύμνοι, Μουσική, Διονυσιακές τελετές, αρχαία τραγωδία και σάτυρα.
Στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού
- Πρώιμη Εποχή Σιδήρου, οι οικισμοί βρίσκονταν σε ορεινές, ημιορεινές περιοχές,
αλλά και στα παράλια. Οχυρωματικοί περίβολοι που έχουν χρησιμοποιηθεί από
Θράκες στη διάρκεια της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου, έχουν εντοπιστεί στα
βραχώδη υψώματα, Φωτεινό, Άι Γιώργης, Χλωμό, Βουβός, Οδοντωτό και Πετρωτά.
Η ισχυρή Ακρόπολις στη κορυφή
του Άι Γιώργη, με τείχη που έχουν Κυκλώπεια χαρακτηριστικά, χρονολογείται
μεταξύ του 9ου - 8ου π.Χ. , ταυτίστηκε τόσο με την πόλη των Κικόνων Ισμάρα ή
Ίσμαρο, όσο και με την αρχαϊκή - κλασσική Μαρώνεια.
 |
| Σπηλαιο-κοιλότητες παντού... |
Σημαντική ομάδα μνημείων της
Πρώιμης εποχής του Σιδήρου στην ορεινή περιοχή του Ισμάρου είναι τα υπαίθρια
ιερά, οι σκαλισμένοι στο βράχο τάφοι, και οι βράχοι με σκαλισμένες κόγχες,
κοιλότητες και βωμούς (υπαίθριοι λατρευτικοί χώροι αρχαίων Θρακών). Η οροφή του
σκαλισμένου στο βράχο τάφου στους Ασκητές, διακοσμείται με κοιλότητες με
διάφορους σχηματισμούς με αδιευκρίνιστη μέχρι σήμερα σημασία. Παρόμοιες
κοιλότητες εντοπίστηκαν στο κατώτερο τμήμα της δυτικής πλαγιάς του λόφου Άι
Γιώργης, όπου τοποθετήθηκε υποθετικά το Ομηρικό Ιερό Άλσος του θεού Απόλλωνος.
Σχόλιο Απ. Τσακρίδη:
Αν
υποθέσουμε το γεγονός ότι, οι υπαίθριες λατρευτικές εγκαταστάσεις των Θρακών
αποτελούσαν χώρους ιερών τελετών και Ορφικών εορτών (περί Ηλίου και Σελήνης),
τότε πιθανόν οι χώροι αυτοί, να χρησίμευαν και ως παρατηρητήρια ουράνιων
σωμάτων τα οποία αποτελούσαν μέρος των πανάρχαιων τελετών της Θράκης. Δηλαδή να
ήταν υπαίθριοι Ιεροί χώροι και «αστροπαρατηρητήρια». Οι Θράκες, πίστευαν ότι
υπάρχουν δύο θεοί, ο Ήλιος και η Σελήνη. Ο Ήλιος, ο καλός, που τον ονόμαζαν
πολύφθαλμο και η Σελήνη από την άλλη που διαλύει το κακό σκοτάδι (Ομ. Οδύσσεια
στ. 323).Τον Διόνυσο ο Ορφέας τον ονομάζει και «Φάνητα Διόνυσο» και από τον
Βακχικό ύμνο του Εύμολπου μαθαίνουμε «Τον φωτεινό Διόνυσο που λάμπει σαν
αστέρι».
 |
| Κεραμική με διακόσμηση Ηλιακού μοτίβου βρέθηκε στην Ακρόπολη Κρεμαστού. Χρονολογείται κατά τη Προχωρημένη Ύστερη Εποχή του Χαλκού (1.300 – 1.050 π. Χ.). Από εδώ μπορούμε να υποθέσουμε ότι στις προϊστορικές ακροπόλεις της ευρύτερης περιοχής, υπάρχουν συμβολισμοί που παραπέμπουν στη λατρεία του Ηλίου. |
Στο παραλιακό μέτωπο του
Ισμάρου, συγκεκριμένα στην παραλία της Σύναξης και μέσα σ’ ένα κατάφυτο ελαιώνα
αποκαλύφθηκε συγκρότημα ξενώνα για τις ανάγκες των προσκυνητών που μετέβαιναν
στο Ιερό των Μεγάλων θεών της Σαμοθράκης. (χτίστηκε τον 4ο αι. π. Χ.). Η
περιοχή αυτή, ήταν ο τόπος σύναξης για το δεύτερο στάδιο της μύησης των
Καβειρίων. Το πρώτο στάδιο άρχιζε από το Μαντείο του Διονύσου.
 |
| Η παραλία των Κικόνων. Στο βάθος ο Ίσμαρος. |
Πολλοί άνθρωποι
της αρχαιότητας, μεγάλοι ήρωες και δάσκαλοι το επισκέφτηκαν (Ηρόδοτος,
Λύσσανδρος, Φίλιππος Β’, Πτολεμαίος κ.α.). Μυημένοι συγκεντρωνόταν στο μέρος
αυτό για να περάσουν έπειτα απέναντι στην Παλαιόπολη της Σαμοθράκης, όπου
παρακολουθούσαν τα Καβείρια Μυστήρια του 3ου Σταδίου.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκάκης "Σαμοθράκη, ιερά νήσος".
Τα Διονυσιακά, Ορφικά και
Καβείρια Μυστήρια, συνδέονται μεταξύ τους και προϋπήρχαν ακόμη και αυτών της
Αιγύπτου, αφού οι λειτουργοί του Ιερού Όρους της Σαμοθράκης ανέφεραν αυτά στο
Σόλωνα και στα οποία εκτενώς αναφέρεται και ο Πλάτων (Εις τον Κριτία και
Τίμαιο).
Βορειοανατολικά της ορεινής
πλευράς του Ισμάρου και πάνω από το χωριό Πετρωτά, στη κορυφή ενός βραχώδους
ασβεστολιθικού υψώματος, δεσπόζει η Ακρόπολη του ομώνυμου χωριού. Ο λόφος της
Ακρόπολης, έχει ύψος 280 μ. και είναι απροσπέλαστος εκτός τη βόρεια πλευρά του.
(πλησίον του δρόμου που οδηγεί στην ομώνυμη παραλία, υπάρχει σήμανση).
Στη προσιτή του πλευρά,
υπάρχουν υπολείμματα βυζαντινού τείχους και δύο κυκλικοί πύργοι. Ουσιαστικά
πρόκειται για μια αυτοσχέδια οχύρωση, με δύο κυκλικούς πύργους στα άκρα της,
και μια πύλη ανάμεσά τους που κλείνει τη μοναδική πρόσβαση στον βράχο. Η
κατασκευή της πιθανολογείται στο τέλος του 6ου αιώνα και αποτελούσε μια λύση
οχύρωσης για τους κατοίκους της περιοχής.
Σήμερα διασώζονται σε χαμηλό
ύψος διάφορα τμήματα της οχύρωσης. Ο ένας από τους δύο πύργους σώζεται σχεδόν
στο αρχικό του ύψος.
 |
| Σκαρίφημα της ακροπόλεως των Πετρωτών. Ε. Τσιμπίδης Πεντάζος, Αρχαιολογικαί έρευναι εν Θράκη, ΠΑΕ 1971. |
Στην κορυφή, είναι χτισμένο
το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου Πετρωτών και κοντά του εντοπίζονται ίχνη
εγκατάστασης από τους προϊστορικούς χρόνους, που χρονολογούνται στη Νεολιθική
εποχή και τη Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου.
Ο κατ’ εξοχήν λατρευόμενος
θεός των αρχαίων Θρακών, που κατά κάποιο τρόπο έχει μετατραπεί και σε σύμβολο
της εποχής τους, ήτανε ο περίφημος Θράκας Ιππέας. Σύμφωνα με τον Αχιλλέα
Σαμοθράκη, τον ιστορικό και χρόνιο ερευνητή της Θρακικής προϊστορίας, ο Θράξ
Ήρωας είναι ένας θεός σωτήρας και θεραπευτής, στον οποίο απηύθυναν γενικά ευχές
όχι μόνο για τον εαυτό τους, αλλά ακόμη και για τα ζώα και τις καλλιέργειες
τους. Σε αναθηματικές επιγραφές αναφέρεται «Ήρως» και ταυτίζεται με τον
Απόλλωνα, το Δία, τον Ασκληπιό, το Διόνυσο, τον Άρη. Στους τόπους που
λατρευόταν είχε διάφορα ονόματα, όπως Αυλωνείτης, Ζινδρουμηνός, Καράβασμος, Σαλδηνος
κ.α. (Κυρίως λατρεύτηκε σε πολλά υψώματα της Ροδόπης). Παριστάνεται έφιππος σε
σκηνή κυνηγιού, συμβολίζει την αναγέννηση της Φύσης και συνδέεται με το κάτω
κόσμο. Οι παραστάσεις του Θράκα Ιππέα (βωμός, δένδρο, φίδι, αγριόχοιρος και
σκύλος), οδηγούν στην άποψη, ότι είναι ο μεγάλος Βασιλιάς των Θρακών Ρήσσος,
που σκοτώθηκε στην Τροία και στη συνέχεια ηρωποιήθηκε και θεοποιήθηκε,.
Ο Φιλόστρατος, αναφέρει ότι
άγρια ζώα και κυρίως το ελάφι πήγαιναν μόνα τους στο Βωμό του Θράκα θεού Ρήσσου
για να θυσιαστούν. Πρόκειται για μια παράδοση που επί αιώνες διατηρήθηκε
ζωντανή ως τις μέρες μας, με θυσίες ζώων όπως την ημέρα της γιορτής του Αγ.
Αθανασίου και Αγ. Γεωργίου. Οι Θράκες μετά τον εκχριστιανισμό τους διατήρησαν
τη λατρεία του Θράκα Ιππέα στο πρόσωπο του Αγίου Γεωργίου που σκοτώνει τον δράκο.
Η συλλογική μνήμη κράτησε
ζωντανή τη θυσιαστήρια τελετή προς τη θεότητα, καθώς αυτή τεκμηριώνεται από τα
πολλά λαξευμένα στο βράχο της ακρόπολης θυσιαστήρια που φέρουν διαμπερείς οπές
για το δέσιμο των ζώων προς σφαγή.
Το σημαντικότερο σημείο της
ακρόπολης είναι τα δύο λαξευμένα στο βράχο καθίσματα (θρόνοι) δίπλα σε ένα
παραλληλόγραμμου σχήματος θυσιαστήριο με οπή εκροής στη βάση του, καθώς και
διαμπερή οπή λαξευμένη στο βραχώδες πλαίσιο του θυσιαστηρίου. Τα δύο καθίσματα
(θρόνοι), το ένα ευρύχωρο και το δεύτερο στενότερο, ήταν αφιερωμένα το πρώτο
στην «Μεγάλη Μητέρα Θεά», Κυβέλη ή Δήμητρα (*ανατολικά , στην Αρχαία Ζώνη
υπάρχει Ιερό της θεάς Δήμητρας, βλέπε χάρτη) και το δεύτερο στον πάρεδρο της
Μεγάλης Μητέρας που δεν μπορεί να είναι άλλος από τον Διόνυσο (*πήλινο
προσωπείο του θεού Διονύσου έχει βρεθεί κοντά στο αρχαίο θέατρο Μαρώνειας στους
πρόποδες του Ισμάρου, βλέπε το χάρτη). Τέτοιους θρόνους συναντούμε στα βραχώδη
ιερά της Κυβέλης στη Φρυγία και όλη την βορειοδυτική Μ. Ασία, όπου το
θυσιαστήριο είναι ο ίδιος ο θρόνος που στο κάθισμα φέρει μια οπή για τη θυσία.
Επίσης ένας μοναχικός θρόνος
που βρίσκεται νότια, πιθανόν να προοριζόταν για τον ενθρονισμό του μύστη. Ο
θρόνος είναι ένα σύμβολο υπεροχής πάνω στους άλλους θεούς και χαρακτηριστικό
του κυρίαρχου που βασιλεύει, σύμβολο βασιλικής και πνευματικής καταγωγής.
Στη ρίζα του βράχου της
Ακρόπολης υπάρχουν δύο λαξευμένες τοξωτές ταφικές κόγχες (τα μάτια της θεάς).
Πάνω ακριβώς από το σημείο αυτό, είναι εμφανή ίχνη παλαιότερης ροής νερού, που
έρεε πάνω από τον βράχο προς τη κυκλική λεκάνη (βαπτιστήρι), σε μια
αποτελεσματική τελετουργία καθαρμού των υποψήφιων μυστών.
Ο βραχώδης χώρος κάτω από την
κυκλική λεκάνη είναι λαξευμένος με πολλές κοιλότητες μονές ή διπλές συνδεδεμένες
μεταξύ τους, όπου οι υποψήφιοι μύστες μετά τους καθαρμούς θυσίαζαν.
Όλες αυτές οι πολλαπλές
τελετουργικές λαξεύσεις στο βράχο και τα θυσιαστήρια με τα αυλάκια, είναι τα
λατρευτικά σημάδια των παρακλήσεων των αρχαίων Θρακών που απευθύνονται στη
Μητέρα Θεά επιβεβαιώνοντας την ιερότητα του τόπου.
Λαξευμένες ταφικές τοξωτές
κόγχες στα βραχώδη εξάρματα, βρίσκονται περιμετρικά νότια της ακρόπολης και
χρησίμευαν ως χώροι τελετουργικής αποσάρκωσης των νεκρών.
Άλλες μικρότερες
ταφικές κόγχες στο κύριο σώμα του βράχου της ακρόπολης, συναινούν στον
συνδυασμό του χώρου ως ιερού και παράλληλα ως ταφικού μνημείου.
Στη ρίζα του βράχου ξεχωρίζει
μία σπηλιά, που πιθανόν να έπαιζε το ρόλο του κέντρου της τελετουργικής μύησης.
 |
| Κυκλική αρχαία δεξαμενή - οι αρχαιολόγοι την λεν "βαπτιστήριο"! |
Υπάρχει μια τελετή
περάσματος, όπου ο αμύητος μεταβάλλεται στο τέλος σε πραγματικό μύστη. Πολύτιμο
διαβατήριο για τη μύηση είναι η μετάληψη του μύστη που τον ενώνει με το θεό και
του δίνει την ελπίδα της ευδαιμονικής αθανασίας. Αυτό συνδέει τη μυητική
ιεροπραξία με ένα ιερό χώρο μύησης, Συνήθως σπήλαια σύμβολα θηλυκής αρχής και
μήτρα της Μητέρας Γης, καθώς και τόπος του ιερού γάμου, όπου λαμβάνει χώρα η
μυστική τελείωση και εκπληρώνεται η επαφή με το θείο στοιχείο στο τέλος της
οποίας ο αμύητος θα έχει μεταβληθεί σε πραγματικό μύστη.
Καταλήγοντας, μπορούμε να αναγνωρίσουμε την
ακρόπολη Πετρωτών ως ένα Μητρώο, αφιερωμένο στον εορτασμό των μυστηρίων της
Μεγάλης Μητέρας Θεάς, ζωοδότρας και παράλληλα χθόνιας θεάς του θανάτου, δίπλα
στην οποία συνυπάρχει ο θεός Διόνυσος (* υπόθεση Αρχαιολόγου Σταύρου
Κιοτσέκογλου).
Η παρουσία άλλωστε του
Διονύσου ως παρέδρου δίπλα στη Μεγάλη Θεά εντοπίζεται σε πολλά ιερά της Θεάς
στη Μακεδονία (Λητή, Λευκόπετρα Βερμίου, Βεργίνα, Πέλλα, Ποτίδαια, Θεσσαλονίκη)
καθώς η λατρεία της Θεάς έχει στενή σχέση με τον Διόνυσο ως προς τη γονιμική
και οργιαστική διάστασή της, γι’ αυτό συχνά οι δύο θεότητες συλλατρεύονται.
Ανάλογες τελετές μυήσεων και
θρονισμού, γίνονταν στη γειτονική Σαμοθράκη και είναι το πρώτο Μητρώο που
τεκμηριώνει την διείσδυση των Καβείριων μυστηρίων στην ενδοχώρα της Θράκης.
(*Έκθεση Σταύρου Κιοτσέκογλου, Αρχαιολόγος, για το δεύτερο διεθνές μεγαλιθικό
Συνέδριο του Blagoevgrad που πραγματοποιείται τον Οκτώβριο του 2016).
Υ.Γ. Ένα φυσικό μνημείο
εξαιρετικού κάλλους είναι το παράκτιο δάσος της σπάνιας Μαύρης Πεύκης και
βρίσκεται στο δρόμο προς τα Πετρωτά. Δυστυχώς το μοναδικής αξίας αυτό φυσικό
μνημείο έχει εγκαταλειφθεί από την Πολιτεία.
Με αγάπη για την Ανάδειξη της
Αρχαίας Κληρονομιάς της Θράκης
ΠΗΓΕΣ:
Καρακούσης Δ. «Τουριστικός
Ιστορικός Αρχαιολογικός οδηγός Θράκης», 1998.
Κιοτσέκογλου Στ.[1] στο β΄
διεθνές μεγαλιθικό Συνέδριο, «Megalithic Monuments and Cult Practices Proceedings», Blagoevgrad, 12-15.10.2016
Λεκάκης Γ. «Σύγχρονης Ελλάδος
περιήγησις».
Τσιμπίδης Πεντάζος Ε. «Αρχαιολογικαί
έρευναι εν Θράκη», ΠΑΕ 1971.
Και:
Μουσειακές επιγραφές στο
Αρχοντικό Ταβανιώτη, Μαρωνείας Ροδόπης.
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.5.2020.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
[1] Αρχαιολόγος, Μέλος ΕΤΕΠ του Εργαστηρίου Λαογραφίας και
Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, του Τμήματος Ιστορίας – Εθνολογίας, της Σχολής Κλασσικών
και Ανθρωπιστικών Σπουδών του ΔΠΘ.
ΛΕΞΕΙΣ: Πετρωτα Ροδοπης, ΑΚΡΟΠΟΛΗ, 45.000 ΧΡΟΝΙΑ, ΤΕΛΕΤΕΣ, ΚΑΒΕΙΡΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ, ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ, ΘΡΑΚΗ, ΑΥΤΟΧΘΟΝΕΣ, ΡΟΔΟΠΑΙΟΙ ΘΡΑΚΕΣ, Τσακριδης, Ροδοπη, Παλαιολιθικη εποχη, πυριτολιθος, Οροσειρα Ισμαρου, νομος Ροδοπης, νομος Εβρου, Ισμαρος, 200.000 χρονια, 38.000 χρονια, Πλειστοκαινο, δακιτοειδης ανδεσιτης, εργαλεια, 35.000 χρονια, Νεολιθικη εποχη, Εποχη Χαλκου, τεχνεργα, λιθος, μαρμαρινο αγγειο, κεραμικη, πηλινο ειδωλιο, Κοκκινοχωμα, Προσκυνητες, Παπα Αμπελια, Κρωβυλη, Μυλοι Μανα, Μαρωνεια, Σπηλαιο Στρυμης, Στρυμη, Σπηλαιο Μαρωνειας, Προιστορικη Ακροπολη, Αιγαιακη Θρακη, Παραδημη, Πεδιαδα, Ορφικοι Υμνοι, Μουσικη, Διονυσιακη τελετη, αρχαια τραγωδια, σατυρα, Εποχη Σιδηρου, Οχυρωματικος περιβολος, Φωτεινο, Αι Γιωργης, Χλωμο, Βουβος, Οδοντωτο, ταφος, κογχη, κοιλοτητα, βωμος, Ασκητες, Αη Γιωργης, ομηρικο Ιερο Αλσος, Απολλωνας, Ακροπολις, τειχη, Κυκλωπεια τειχη, 9ος αιωνας πΧ, 8ος αιωνας πΧ, Κικονες, Ισμαρα, Θρακη, Ορφικα, Ηλιος, Σεληνη, αστροπαρατηρητηριο, πολυφθαλμος, κακο σκοταδι, Ομηρος, Οδυσσεια, Διονυσος, Ορφεας, Φανητας Διονυσος, Φανης, Βακχος, βακχικος υμνος, Ευμολπος, φωτεινος, παραλια, Συναξη, ελαιωνας, αρχαιος ξενωνας, προσκυνητης, Ιερο των Μεγαλων θεων Σαμοθρακης, 4ος αιωνας πΧ, μυηση, Μαντειο Διονυσου, Ηροδοτος, Λυσσανδρος, Φιλιππος Β, Πτολεμαιος, Παλαιοπολη Σαμοθρακης, Διονυσιακα, Ορφικα, μυστηρια Αιγυπτου, Σολων, Πλατων, Κριτιας, Τιμαιος, ασβεστολιθικο, βυζαντιο, τειχος, κυκλικος πυργος, πυλη, 6ος αιωνας, οχυρωση, ξωκκλησι Αγιου Γεωργιου Πετρωτων, Θρακας Ιππεας, Σαμοθρακης, προιστορια, Θραξ Ιππεας, θραξ ηρωας, θεος σωτηρας, θεραπευτης, ευχη, ηρως, Απολλων, Διας, Ασκληπιος, Αρης, λατρεια, Αυλωνειτης, Ζινδρουμηνος, Καραβασμος, Σαλδηνος, κυνηγι, δενδρο, φιδι, αγριοχοιρος, σκυλος, Ρησσος, Τροια, Φιλοστρατος, αγρια ζωα, ελαφι, θυσια, Αγιος Αθανασιος, Αγιος Γεωργιος, εκχριστιανισμος, δρακος, καθισμα, θρονος, παραλληλογραμμο, θυσιαστηριο, οπη, Μεγαλη Μητερα Θεα, Κυβελη, Δημητρα, Ζωνη, πηλινο προσωπειο, αρχαιο θεατρο Μαρωνειας, ενθρονισμος, μυστης, ταφικη κογχη, βαπτιστηριο, καθαρμος, τελετουργια, αυλακι, αποσαρκωση, νεκρος, ταφικο μνημειο, σπηλια, περασματ, αμυητος, ευδαιμονικη αθανασια, μυητικη ιεροπραξια, συμβολα, θηλυκη αρχη, μητρα, Μητερα Γη, ιερογαμια, Μητρωο, χθονια θεα, θανατος, Κιοτσεκογλου, Μακεδονια, Λητη, Λευκοπετρα Βερμιου Ημθιας, Βεργινα, Πελλα, Ποτιδαια, Θεσσαλονικη, γονιμοτητα, οργιο, θρονισμος, Μητρωον, δασος Μαυρης Πευκης, μαυρη πευκη, Καρακουσης, Τσιμπιδης Πενταζος, επιγραφη, Αρχοντικο Ταβανιωτη
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook