Πριν από λίγο καιρό η υπ. Πολιτισμού απάντησε
επισήμως σε ερώτηση βουλευτού στην ΒΟΥΛΗ των ΕΛΛΗΝΩΝ, πως στην περιοχή «Άγιος
Αθανάσιος» Ιθάκης ΔΕΝ υπάρχει ανάκτορο.
ΑΚΟΥΣΤΕ την ΑΠΑΝΤΗΣΗ του Γ. Λεκάκη, ΕΔΩ.
Κι όμως, λίγο πριν
την επίσκεψή της στο νησί του Οδυσσέα, είχε ενημερωθεί αναλυτότατα γι’ αυτό, με
επιστολή, από τον ίδιο τον αρχιτέκτονα και ειδικό συνεργάτη των καθηγητών αρχαιολόγων
ανασκαφέων του, κ. Δημήτριο Σκυργιάννη.
Άρα:
- Γιατί η κ. Υπουργός
είπε ότι ΔΕΝ υπάρχει ανάκτορο, στην ουσία ακυρώνοντας τις εργασίες 17 χρόνων και τις επίσημες
ανακοινώσεις συνεδρίων και δημοσιευμένων εργασιών σε επιστημονικά περιοδικά συναδέλφων
της, αρχαιολόγων του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων;
- Γιατί συνεχίζεται η
υποβάθμιση της ανασκαφής και του χώρου;
- Γιατί συνεχίζουν
αρχαιολόγοι, ανασκαφείς, υπούργοι (και δεν είναι λάθος τονισμός) να σφυρίζουν αδιάφορα και να ειρωνεύονται;
Είναι αυτό μια επιστημονική αντιμετώπιση επιστημονικών εργασιών;
- Γιατί αφήνεται στο
έλεος του καιρού (και των καιροσκόπων) να καταστρέφεται και αυτό το ίδιο το ανάκτορο, και τα
σημαντικά του ευρήματα;
- Γιατί συνεχίζουν
δεκάδες ευρήματα απ’ αυτόν τον χώρο να είναι (;) ακόμη σε… κούτες στις αποθήκες του
Αρχαιολογικού Μουσείου Βαθέως Ιθάκης;
Και στο τέλος,
- Γιατί συνεχίζει ο
Όμηρος και ο ομηρικός κόσμος να αντιμετωπίζεται από το επίσημο ελληνικό κράτος
ως να μην υπήρξε; Ως… παραμύθι…
Φυσικά δεν είναι η
πρώτη φορά που η κ. Μενδώνη «αντιστέκεται» στον Όμηρο και τον Οδυσσέα, και δη
στην Ιθάκη (προήδρευε και στο ΚΑΣ, το 2011, όταν εισηγήθηκε την διακοπή των
ανασκαφικών εργασιών στον χώρο από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων).
Πάντως, η Ιστορία θα
δείξει – και πολύ σύντομα – ποιοι είναι οι παραμυθατζήδες της ιστορίας…
Θα επανέλθω, διότι η Ιθάκη δεν έχει μόνον κατοίκηση από τα μυκηναϊκά χρόνια, αλλά από την παλαιολιθική εποχή (όπως έχει αποδειχθεί και για τα λοιπά Επτάνησα) και σίγουρα από την νεολιθική…
ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΟΜΗΡΙΚΗΣ ΙΘΑΚΗΣ «ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
ΠΑΪΖΗΣ – ΔΑΝΙΑΣ»
ΠΡΟΣ: Την Αξιότιμη Υπουργό Πολιτισμού και
Αθλητισμού κ. Λίνα Μενδώνη
ΙθΑΚΗ 27/8/2021
Σας υποβάλλουμε
συνοπτική έκθεση του ανασκαφικού έργου στον «Άγιο Αθανάσιο – Σχολή Ομήρου»
Ιθάκης, την οποία συνέταξε ο αρχιτέκτων Δημήτριος Σκυργιάννης, ειδικός
συνεργάτης των Καθηγητών Αρχαιολόγων Ανασκαφέων.
Παρακαλούμε για την
ενημέρωσή σας.
Με Τιμή
Ο Πρόεδρος της Δημοτικής Επιτροπής
Ιωάννης
Δ. Καραντζής
π.
Επίκουρος Καθηγητής
Πανεπιστημίου
Πατρών
ΤΟ ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΤΟΝ
«ΑΓΙΟ ΑΘΑΝΑΣΙΟ - ΣΧΟΛΗ ΟΜΗΡΟΥ» - ΙΘΑΚΗΣ
1. ΙΣΤΟΡΙΚΟ:
α. Οι πρόσφατες
ανασκαφές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (1994-2011), με ανασκαφείς τους Καθηγητές
– Αρχαιολόγους, Αθανάσιο Παπαδόπουλο και Λίτσα Κοντορλή – Παπαδοπούλου, πρόσθεσαν
νέα στοιχεία, ενισχύοντας τα συμπεράσματα προηγουμένων ερευνητών, για την
προϊστορική κατοίκηση της Ιθάκης (επανεξέταση σωζόμενου τμήματος τείχους της 3ης
χιλιετίας π.Χ. στα Πηλικάτα, τμήματα κυκλώπειου μυκηναϊκού τείχους στο Σταυρό
και μυκηναϊκά οικιστικά λείψανα στις τρεις Λαγκάδες), αλλά κυρίως εντοπίζοντας προϊστορική
ακρόπολη και το Οδυσσειακό Ανάκτορο, στη θέση «Άγιος
Αθανάσιος - Σχολή Ομήρου» της Β. Ιθάκης.
β. Ειδικότερα, σε αυτή
τη θέση αναγνωρίστηκε προϊστορική Ακρόπολη, με μερικώς σωζόμενα τμήματα κυκλώπειου
τείχους, όμοιου με εκείνου των Μυκηνών, καθώς και σημαντική Μυκηναϊκή υπόγεια
κρήνη, κτισμένη με εκφορικό τρόπο, όμοια επίσης με εκείνη των Μυκηνών, η
οποία μάλιστα έχει πιστοποιηθεί και χρονολογηθεί (13ος αιώνας π.Χ) από
τον διεθνούς φήμης Καθηγητή, ειδικό για τα Μυκηναϊκά υδραυλικά έργα, τον κ. Knaus.
γ. Στο κάτω άνδηρο
αποκαλύφθηκε ένα τριμερές ορθογώνιο κτήριο-μέγαρο (διαστάσεων 21,50 Χ 12,50
μ.), όμοιο με τα γνωστά μέγαρα των μυκηναϊκών ανακτόρων των Μυκηνών, Τίρυνθας
και Πύλου και βοηθητικοί χώροι, όπως και σπηλαιώδης αποθήκη περιέχουσα
σπασμένους πίθους τοποθετημένους σε σειρά όρθιους.
Η βασική αρχιτεκτονική διαμερισμάτωση
του μεγάρου αυτού είναι όμοια με τα γνωστά μέγαρα Μυκηνών, Τίρυνθας και Πύλου.
Αποτελείται από την είσοδο, την αίθουσα (αυλή), τον πρόδομο και το δόμο με
κυκλική εστία.
Η επαρχιώτικη απλότητα κατασκευής του
Οδυσσειακού ανακτόρου, συνάδει με στον θαυμασμό του Τηλέμαχου, όταν αντίκρυσε
τη μεγαλοπρέπεια του ανακτόρου του Μενελάου, στη Σπάρτη. Εδώ πρέπει να
αναφερθεί ότι δεν θα περίμενε κανείς να αποκαλυφθεί κάτι όμοιο σε μέγεθος,
πολυτέλεια και ευρήματα με εκείνα των μεγάλων μητροπολιτικών κέντρων. Στο
μεταξύ, πρέπει να τονιστεί, πως βρέθηκε ικανοποιητικός αριθμός σημαντικών
λίθινων και μεταλλικών ευρημάτων.
Στη βόρεια πλευρά του ανακτόρου,
αποκαλύφθηκε ανεξάρτητο τριμερές κτίριο, με εστία στο μεσαίο δωμάτιο, που
χαρακτηρίστηκε ως «τριμερές ιερό».
Στο άνω άνδηρο, που συνδέεται με το
κάτω με δύο βασικές λαξευμένες στο βράχο κλίμακες, αποκαλύφθηκαν βοηθητικοί
χώροι – αποθήκες, με προεξάρχοντας, σε σημασία, δύο χώρους:
I.
Το μεταλλουργείο – χαλκουργείο, με λαξευμένη σε
βράχο εγκατάσταση χύτευσης χαλκού, που χρονολογήθηκε από επιστήμονα ειδικό των
μετάλλων στη μυκηναϊκή εποχή.
II.
Το λουτρό, με μεγάλα τμήματα σπασμένου λουτήρα,
όμοιου με τον λουτήρα του ανακτόρου του Νέστορα στην Πύλο. Ο λουτήρας από
σκληρό λευκό πηλό έχει περίτεχνα διακοσμημένα χείλη.
Οι ανασκαφές όμως στο άνω άνδηρο δεν
έχουν ολοκληρωθεί.
Προς τα κάτω της ακρόπολης και Β.
Ανατολικά, ανακαλύφθηκε κυκλοτερές κτίσμα εντός του οποίου βρέθηκαν μυκηναϊκή
κεραμική και άλλα αντικείμενα, χωρίς όμως εκεί να έχει ολοκληρωθεί το
ανασκαφικό έργο.
Συμπερασματικά και πάντα κατά την
άποψη των αρχαιολόγων – ανασκαφέων, η «κυκλώπεια» δομή των σωζόμενων
αναλημματικών τοίχων, η υπόγεια κρήνη, δομημένη κατά το εκφορικό
σύστημα, η σωζόμενη διαμόρφωση του μεγάρου, το «τριμερές ιερό», η
σύνδεση του κάτω και άνω άνδηρου, το χαλκουργείο, το λουτρό και το
πλήθος των κεραμικών και μεταλλικών ευρημάτων, οδηγούν στο συμπέρασμα , πως
πρόκειται για εγκατάσταση μυκηναϊκής περιόδου, η δε «στρατηγική» θέση του
μεγάρου, που συμπίπτει με τις περιγραφές της Οδύσσειας, ενισχύει σαφέστατα την
άποψη πως εκεί έχει ανακαλυφθεί το ανάκτορο του Οδυσσέα.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΙΘΑΚΗ, ΕΔΩ.
δ. Τον Αύγουστο 2010,
στο βαθύ της Ιθάκης, κατά τη διάρκεια της ημερίδας με αντικείμενο τα
αρχαιολογικά ευρήματα της Ιθάκης, με πάνελ αποτελούμενο από τους αρχαιολόγους
Μόργκαν, Σωτηρίου (έφορο αρχαιοτήτων), Λίτσα Κοντορλή – Παπαδοπούλου και
Λιβιτσάνη (της ΛΕ΄ εφορείας αρχαιοτήτων) και ενώπιο ακροατηρίου, η Λίτσα
Κοντορλή έκανε -επί λέξει- την εξής, βαρυσήμαντη ανακοίνωση:
«Με κάθε επιστημονική
επιφύλαξη, σας ανακοινώνω πώς ανασκάπτοντας την περιοχή «Άγιος Αθανάσιος –
Σχολή Ομήρου» ανακαλύψαμε το Ανάκτορο του Οδυσσέα, ο δε Οδυσσέας, από τούδε,
παύει να είναι μυθικό πρόσωπο και γίνεται ΙΣΤΟΡΙΚΟ».
Η ανακοίνωση αυτή, όπως ήταν φυσικό, είχε
θετικό αντίκτυπο στην κατάμεστη αίθουσα, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο!
Δυστυχώς όμως, στη συνέχεια και μέχρι σήμερα, η ανακοίνωση αυτή δεν βρήκε
την ανάλογη ανταπόκριση από την Πολιτεία, οι ανασκαφές σταμάτησαν το 2011,
ο δε χώρος των ανασκαφών έμεινε αφύλακτος και εντεθειμένος στον καθένα με
απρόβλεπτες συνέπειες…
ε. Στο μεταξύ,
ολοκληρώθηκαν οι χρονοβόρες διαδικασίες για την απαλλοτρίωση του χώρου (περίπου
24 στρέμματα) και καταβλήθηκε το ποσό των 180.000 € στους ιδιοκτήτες της
έκτασης αυτής από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το Υπ. Πολιτισμού και το Σύλλογο
Φιλομήρων Ιθάκης «ΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ» (ποσό που συγκεντρώθηκε από χορηγίες και
προσφορές ιδιωτών).
στ. Με μέριμνα των
Καθηγητών – Ανασκαφέων, συντάχθηκε η μελέτη περίφραξης της έκτασης και το έτος
2014 εκδόθηκε η σχετική άδεια από το Υπ. Πολιτισμού.
ζ. Επίσης στο διάστημα
2012 – 2015, οι καθηγητές αρχαιολόγοι Λίτσα Κοντορλή – Παπαδοπούλου και
Αθανάσιος Παπαδόπουλος, συγκεντρώνοντας και αξιοποιώντας τα στοιχεία της ανασκαφικής
έρευνας και με τη συμβολή ειδικών επιστημόνων (Αρχιτέκτονα – Αρχαιολόγου),
συνέταξαν ισομετρικές αναπαραστάσεις των σωζόμενων αρχιτεκτονικών μελών
και εγκαταστάσεων. Οι αναπαραστάσεις αυτές – οι μόνες επίσημες- χρησίμευσαν
στην κατανόηση των αρχιτεκτονικών ευρημάτων από το κοινό, σε μιας σειράς
διαλέξεων των Καθηγητών – Αρχαιολόγων που ακολούθησαν, καθώς επίσης και σε
δημοσιεύσεις των ιδίων για το ίδιο αντικείμενο.
η. Τον Φεβρουάριο του
2015, η καθηγήτρια Αρχαιολόγος Λίτσα Κοντορλή – Παπαδοπούλου, έφυγε από τη ζωή.
Ο σύζυγός της Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Αθανάσιος
Παπαδόπουλος, συνεχίζει, από τότε μέχρι σήμερα την ενημέρωση της επιστημονικής
κοινότητας για τα αποτελέσματα του ανασκαφικού έργου στη Σχολή Ομήρου Β.
Ιθάκης, με ανάλογες δημοσιεύσεις και συμμετοχές σε διεθνή συνέδρια και
ημερίδες.
Είχε, όμως, μείνει ανεκτέλεστο το
σπουδαίο έργο της ταξινόμησης, καθαρισμού, ερμηνείας, καταγραφής και συντήρησης
της πληθώρας των κεραμικών, λίθινων και μεταλλικών ευρημάτων, που εκτός από
ορισμένο αριθμό που είχαν προλάβει να συντηρήσουν οι ανασκαφείς – αρχαιολόγοι,
ο μεγαλύτερος όγκος από αυτά παρέμενε σε κιβώτια στις αποθήκες του
Αρχαιολογικού Μουσείου στο Βαθύ της Ιθάκης.
2. ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
α. Τα τελευταία χρόνια,
η νυν Δημοτική Αρχή (και είναι προς τιμής της) στην προσπάθειά της να αναδείξει
και προωθήσει και αξιοποιήσει το ανασκαφικό έργο, που είχε από το 2011
σταματήσει, συνέβαλε σε αυτό καθοριστικά και σύμφωνα με τις περιορισμένες οικονομικά
δυνατότητές της, στα εξής δύο θέματα:
I.
Διέθεσε από το ταμείο του Δήμου κονδύλιο εκ 120.000 €,
συντάσσοντας προγραμματική σύμβαση με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, την Περιφέρεια
Ιονίων Νήσων και το Υπουργείο Πολιτισμού, προκειμένου να εκτελεστούν τα εξής
έργα: Περίφραξη του χώρου και άλλες εργασίες στο πεδίο, συντήρηση και
τεκμηρίωση κινητών ευρημάτων, μελέτη στήριξης και μερικής αναστήλωσης των σωζόμενων
αρχιτεκτονικών μελών και χώρων, δημιουργία απαραίτητων διαδρόμων, τοποθέτηση
πινακίδων κ.λπ.
II.
Προέβη σε ασφαλτόστρωση του δρόμου που οδηγεί στην
περιοχή του αρχαιολογικού χώρου, έργο εξαιρετικής σημασίας, για τις όποιες
εργασίες υπολείπονται εκεί, αλλά και για την επισκεψιμότητα του χώρου.
β. Στα πλαίσια της
εφαρμογής της Προγραμματικής Σύμβασης, έχουν γίνει οι εξής- ενέργειες:
i.
Το Πανεπιστήμιο ανέθεσε στον Καθηγητή – Αρχαιολόγο κ.
Ιωάννη Λώλο την καταγραφή, συντήρηση, ταξινόμηση και ανάδειξη των ευρημάτων των
ανασκαφών στη «Σχολή Ομήρου». Ο εν λόγω Καθηγητής μαζί με τους συνεργάτες του
έχει μέχρι στιγμής επιτελέσει σημαντικό έργο και αναμένεται να γίνουν
δημοσιεύσεις των αποτελεσμάτων και έκθεση επιλεγμένων ευρημάτων στα δύο μουσεία
Ιθάκης.
ii.
Ολοκληρώθηκε η περίφραξη του αρχαιολογικού χώρου, σύμφωνα
με την εγκεκριμένη από το Υπ. Πολιτισμού μελέτη.
iii.
Ολοκληρώθηκε ο καθαρισμός του χώρου.
γ. Απομένουν να
εκπονηθούν δύο σημαντικές μελέτες για τη στερέωση και μερική αναστήλωση των
αρχιτεκτονικών μελών των επί τόπου ευρημάτων και την πορεία των διαδρόμων που
αφορούν την επισκεψιμότητα του χώρου καθώς και η τοποθέτηση επιγραφών και επεξηγηματικών
κειμένων.
Επισημαίνεται ότι επείγει η μελέτη της
στερέωσης των αρχαιολογικών λειψάνων και η υλοποίησής της, γιατί η φθορά του
χρόνου και οι καιρικές συνθήκες βαίνουν καταστροφικές.
3. ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΟΥ
ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ
Είναι γεγονός, ότι απομένει πολλή και
επίπονη ανασκαφική – ερευνητική εργασία στη θέση «Άγιος Αθανάσιος - Σχολή
Ομήρου» της Β. Ιθάκης, διότι, όπως έχει τονισθεί παραπάνω, οι ανασκαφές έχουν
διακοπεί από το έτος 2011 και θα είναι κρίμα, ένα έργο ζωής των Καθηγητών –
Ανασκαφέων (17 έτη) να παραμείνει ημιτελές, ενώ η συνέχισή τους, ελπίζουμε πως
υπόσχεται ενδιαφέροντα και σημαντικά ευρήματα, τα οποία θα εμπλουτίσουν
περισσότερο τη γνώση μας για την Ομηρική Ιθάκη και θα ενισχύσουν την πρόταση
των Καθηγητών – Ανασκαφέων της πρώτης περιόδου, για την αναγνώριση του Οδυσσειακού
Ανακτόρου στη θέση αυτή. Προς τούτο είναι απαραίτητη η έγκριση της συνέχισης
των ανασκαφών και η οικονομική ενίσχυση του Υπουργείου Πολιτισμού.
Ιθάκη
27/8/2021
Δημήτριος Σκυργιάννης
Αρχιτέκτων
ειδικός συνεργάτης των Καθηγητών – Αρχαιολόγων
Ανασκαφέων.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 12.10.2021.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook