Η αρχαία Απολλωνία, που έγινε Αγία Πελαγία, το ιερό του Σωτήρος Διός, που έγινε Άγιος Σώζων και η νησίδα του Δία, που έγινε Ντία…

Η αρχαία Απολλωνία,
που έγινε Αγία Πελαγία,
το ιερό του Σωτήρος Διός,
που έγινε άγιος Σώζων
και η νησίδα του Δία
που έγινε… Ντία...

Του Γιώργου Λεκάκη

Η Αγία Πελαγία είναι ένας νέος οικισμός στα βόρεια της Κρήτης, στον νομό Ηρακλείου. Εκτίσθη επί της αρχαίας πόλεως Απολλωνίας.

Από τις Αλυκές, κοντά στην Αγία Πελαγία, ξεκινά το «Μονοπάτι του Κόλπου». Διατρέχεται από τον Κουλουκόνα. Το τοπίο άγριο, τραχύ. Κατευθύνεται προς τον φάρο και το μοναχικό ξωκκλησάκι του Αγίου Σώζοντος στο ακρωτήρι του Διός – νυν  Σταυρού, απόληξη του όρους Βουβιάς, στα σύνορα Φόδελε-Αχλάδας

Στην αρχαιότητα υπήρχε ιερόν του Σωτήρος Διός εδώ πάνω (βλ. ενετικούς χάρτες)! (Σε κάθε αρχαίο λιμάνι υπήρχε ναός του Σωτήρος Διός). Ήταν δίπολο με την νησίδα Δία και σε ευθεία θέα με αυτήν – για την νήσο του Δία – την οποία κακώς σήμερα την λένε… Ντία… ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΡΟΣΕΧΩΣ

Ο μεταλλικός φάρος επί του άκρου κτιζόταν από το 1921 έως το 1949. Αλλά όλα εκεί πάνω διαβρώνονται από το αλάτι της θάλασσας. Το εκκλησάκι εξακολουθεί να ακολουθείται από πολλούς θρύλους. Λένε ότι κτίσθηκε από έναν καπετάνιο, που σώθηκε εδώ πάνω από κακοκαιρία και υποσχέθηκε γα κτίσει έναν ναό για την σωτηρία του (στον Σώζοντα) με μέλι και γάλα. Όπως και το έκανε. Ιστορία παράλληλη με το Σάος της Σαμοθράκης - βλ. Γ. Λεκάκη "Σαμοθράκη, ιερά νήσος".

Πρόκειται για το βορειότερο σημείο της κεντρικής και ανατολικής Κρήτης! Ένα από τα σπουδαιότερα μέρη για πεζοπορία στην Κρήτη. Αλλά επίπονη και επικίνδυνη. Γι’ αυτό εσείς προτιμήστε να το κατακτήσετε με εκδρομικά καραβάκια από την Αγία Πελαγία…

ΔΕΙΤΕ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ.

Πρώτος ο Evans είχε βρει εδώ υστερομινωικούς τάφους, θαλαμοειδείς λαξευμένους στον βράχο, στην θέση Κλαδισός. Είχαν αγγεία κυρίως των ΥΜ I ΙΙΒ χρόνων. Βρέθηκε και ένας ωραίος σφραγιδόλιθος με παράσταση θεού και θεάς οι οποίοι δαμάζουν θηρία! Δυτικά από την ακτή του μεγάλου κόλπου ευρέθη ανάγλυφο του 5ου π.Χ. αιώνα με παράσταση νέου τοξότη (του Απόλλωνα;)[1]. Αλλά συστηματικές ανασκαφές επραγματοποιήθησαν εδώ, για πρώτη φορά, από τον Στυλ. Αλεξίου και την Αθ. Κάντα, πριν… οικοδομηθεί ο χώρος (1971). Έφεραν στο φως αξιόλογα οικήματα, από την μεσομινωική εποχή έως την ρωμαϊκή, με κεραμική όλων των περιόδων. Ευρέθη πρυτανείο (των κακώς λεγομένων ελληνιστικών χρόνων), του 4ου αι. π.Χ. και το οποίο κατεστράφη τον 2ο αι. π.Χ. Κτισμένο με λαξευτές πέτρες πωρόλιθου. Διαστάσεων 15 Χ 6.30 μ. Με δυό εστίες για την φωτιά της πόλης. Έπρεπε να διατηρείται συνεχώς αναμμένη (άσβεστον πυρ). Για εθιμικούς λόγους, αλλά και για την παρασκευή γευμάτων. Στα ελληνικά πρυτανεία εγευμάτιζαν οι δέκα κόσμοι, δηλαδή οι 10 άρχοντες της πόλεως, και οι ξένοι πρέσβεις που εφιλοξενούντο εκεί. Ίσως εδώ εσυνεδρίαζε και η Βουλή[2], δηλαδή οι διατελέσαντες κόσμοι (= βουλευτές = άνθρωποι-κοσμήματα της πόλεως!). Κοντά στην δυτική εστία ευρέθη πήλινο κυλινδρικό σκεύος εντειχισμένο στο δάπεδο για τις απαραίτητες ιερές σπονδές, που, προηγούντο των γευμάτων και των συνεδριάσεων. Κάτω από την εστία αυτή, ευρέθη άλλη αρχαιότερη - άρα το πρυτανείο είχε κτισθεί αρχαιότερου (του 6ου αι. π.Χ.). Κάτι που σημαίνει Βουλή, άρα δημοκρατία (*), ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ τουλάχιστον...

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΑΡΧΑΙΑ ΚΡΗΤΗ, ΕΔΩ.

Από την αρχαία Απολλωνία ευρέθησαν επίσης οικίσκοι (ελληνιστικών χρόνων) καθώς και ένα εργαστήριο, όπου κατασκευάζονταν ωραία πήλινα ειδώλια, που διατηρούν ακόμη και σήμερα το χρώμα τους![3] Η πόλις κατεστράφη αιφνιδιαστικώς από τούς Κυδωνιάτες (171 π.Χ.)[4] και είτα ανακατελήφθη από τους Κνώσιους, οι οποίοι επίσης την διεκδικούσαν. Η θέση της αιτιολογεί πώς έγινε δυνατή η αιφνιδιαστική απόβαση του στολου της Κυδωνίας, χωρίς αυτός να γίνει αντιληπτός, ούτε από τους κατοίκους της Απολλωνιας, ούτε από την Κνωσό!

ΠΗΓΕΣ: Πολύβιος, Κλ. Πτολεμαίος, Στυλ. Αλεξίου «Πόλεις τής βορείου παραλίας τής Κρήτης», στα Κρητικά Χρονικά, τ. ΚΣΤ', σελ. 32. Β. Σπανάκης «Κρήτη». Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 27.12.2021.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

(*) Η αρχαιότερη Βουλή του κόσμου, ευρέθη στην Πολιόχνη Λήμνου, και είναι 7.000 χρόνων!

[1] Βλ. Αρχ. Μουσείο Ηρακλείου

[2] Παράλληλό του πρυτανείο βλέπουμε και στην περίφημη Λατώ (< Λητώ), πόλη που είναι μια ιστορία μόνη της! Εκεί συνεδρίαζαν γυναίκες επί λίθινων κλινών. Στης Απολλωνίας θα είχαν ξύλινα καθίσματα.

[3] Αυτός ο χώρος ευτυχώς έχει εξαιρεθεί από τις εγκαταστάσεις του ξενοδοχείου Καψής. Ανασκάφηκε από την Αλεξ. Καρέτσου.

[4] Η χρονολογία αυτή συμφωνεί με την κεραμική που ευρέθη στα ερείπια του πρυτανείου και των οικιών.

νομος Ηρακλειου Αλυκες, Αγια Πελαγια, Μονοπατι του Κολπου Κουλουκονας ξωκκλησι Αγιου Σωζοντος ακρωτηρι του Διος – Σταυρου, ορος Βουβιας, Φοδελε Αχλαδα σταυρος αρχαιοτητα ιερον του Σωτηρος Διος ενετικος χαρτης διπολο νησιδα Δια Διας Ζευς, νησος μικρονησι, νησακι Ντια, μεταλλικος φαρος 1921 1949, διαβρωση αλατι θαλασσας εκκλησακι θρυλος καπετανιος, κακοκαιρια υποσχεση ναος σωτηρια αγιος Σωζων μελι γαλα Σαος Σαμοθρακης, σαμοθρακη, Κρητη πεζοπορια εβανς Evans υστερομινωικα χρονια, υστερομινωικος ταφος, θαλαμοειδης λαξευμενος βραχος, Κλαδισος αγγεια σφραγιδολιθος θεος θεα θηριοδαμαστης θηριο αναγλυφο 5ος πΧ αιωνας παρασταση νεος τοξοτης Απολλωνας Απολλων Απολλωνια ανασκαφες Αλεξιου Καντα, 1971 οικημα μεσομινωικη μινωικη εποχη ρωμαικη, κεραμικη πρυτανειο ελληνιστικα χρονια 4ος 2ος λαξευτες πετρες πωρολιθος εστια φωτια ασβεστον πυρ, ασβεστη πυρα εθιμο παρασκευη γευματων ελληνικα πρυτανεια γευμα δεκα κοσμοι, 10 αρχοντες πολεως, ξενοι πρεσβεις φιλοξενια Βουλη κοσμος βουλευτης ανθρωπος κοσμημα πολης πηλινο κυλινδρικο σκευος εντειχισμενο δαπεδο ιερη σπονδη, ιερα γευματος συνεδριαση 6ος οικισκος εργαστηριο, πηλινα ειδωλια, δημοκρατια χρωμα αιφνιδιασμος Κυδωνιατες Χανιωτες 171 πΧ Χανια Κνωσιοι αιφνιδιαστικη αποβαση στολος Κυδωνι Κνωσος Πολυβιος, Κλαυδιος Πτολεμαιος, Κρητικα Χρονικα, Σπανακης Αρχαιολογικο Μουσειο Ηρακλειου, πολιοχνη λημνου, λημνος, 7.000 χρονια πριν, 5000 πΧ, Λατω Λητω γυναικες λιθινη κλινη ξυλινο καθισμα ξενοδοχειο Καψης Καρετσου, κεραμεικη οικια
Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

    ΣΧΟΛΙΑ
    ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ