Με το πέρασμα των αιώνων πολλά ιστορικά
στοιχεία χάθηκαν κάτω από την γη και πολλά έμειναν σε ικανοποιητική κατάσταση
ώστε μέσω αυτών να μελετήσουμε την ιστορία αυτού του τόπου…
Κατά καιρούς από φίλους βοσκούς και
ψαράδες, ακούμε λέξεις και τοπωνύμια που είναι άγνωστα για όλους εμάς. Είναι
λέξεις που προφανώς και έχουν ρίζες προερχόμενες από το βαθύ και σκοτεινό
χρονοντούλαπο της ιστορίας.
Βίγλες και καστέλια, μύλοι, πύργοι και
χαλάσματα είναι μερικές από τις ονομασίες που άκουγαν από τους πατεράδες τους
και τις μετέφεραν από γενιά σε γενιά στα παιδιά τους. Είναι τα ίδια τοπωνύμια
που θα βρεις καταγεγραμμένα σε επίσημους χάρτες. Η Λέρος ένας τόπος των 54 τ.
χλμ. με πρώτη αναφορά στα χρόνια του Ομήρου.
Οι εκάστοτε κατοικούντες σε αυτήν την νήσο από αρχαιοτάτων χρόνων, είχαν εκτός των άλλων και την ανάγκη πληροφόρησης από μεγάλες αποστάσεις, και ιδίως στρατιωτικών ειδήσεων.
 |
| Αρχαία φρυκτωρία, στο Παρθένι. |
Το νησί της θεάς Άρτεμις - ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΛΕΡΟ, ΕΔΩ - κρατά ακόμα και
σήμερα στο φως τα εναπομείναντα από Ελληνιστικών χρόνων θεμέλια δυο φρυκτωριών.
Η μια βρίσκεται στον χαμηλό λόφο του Παρθενίου και εξυπηρετούσε τον ελλιμενισμό
των πλοίων, η δε άλλη βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου. Σήμερα αυτό το οχυρό
ονομάζεται Παλαιόκαστρον (αυτά αναγράφονται από τον Δ. Οικονομόπουλο, φρυκτωρό
της ιστορίας αυτού του νησιού στην σελ. 157-161).
Από παρόμοιες πέτρινες κατασκευές
φρυκτωριών έφθασε στην Κλυταιμνήστρα στο ανάκτορο των Μυκηνών, η είδηση της
πτώσης της Τροίας … Αισχύλος (Αγαμ. 29 και 282)…
 |
| Βίγλα. |
Με την πάροδο των χρονών οι ελληνικές
φρυκτωρίες ονομάσθηκαν από τους Βυζαντινούς «καμινοβίγλια», βίγλες και βιγλιά.
Πολύ αργότερα οι Ιταλοί τα αποκαλούσαν Batterie, και εμείς οι μεγαλύτεροι σε
ηλικία Λέριοι ως Μπαταρίες.
Σήμερα υπάρχουν πολλά τοπωνυμία
λατινογενή στο νησί μας, όπως Βίγλα – Βιγλιά –Καστέλι - Μεροβίγλι - Κάστρα…
(μύλοι και χαλάσματα), όλα αυτά ζουν και βασιλεύουν δίπλα μας. Μπορείς να τα
δεις, να τα φωτογραφίσεις, να τα επισκεφθείς, φτάνει να σηκωθείς από τον καναπέ
και να τα αναζητήσεις στις κορφές του νησιού σου …Θα σε βοηθήσω … θα έρθω νοητά
μαζί σου.
 |
| Λώζος. |
Λέω να ξεκινήσουμε την εξόρμηση μας σε
μια από τις δέκα + βίγλες του νησιού μας. Αρχίζοντας από βορά για να φτάσουμε
στην νότια πλευρά ερευνώντας την, θέλουμε πολύ-πολύ χρόνο. Κλείσε τα ματιά σου
και άσε να ταξιδέψει το μυαλό σου σε μια άλλη εποχή. Ζήσε στην εποχή των
Ιωαννιτών ιπποτών δηλαδή μετα το 1300. Έλα να δούμε πως δουλεύαν τα
οχυρωματικά έργα εκείνης της εποχής, δηλαδή να γυρίσουμε τους δείκτες του
ρολογιού 722 περίπου χρόνια πίσω!
Η μετονομαζόμενη πολύ αργότερα Νήσος
Αρχάγγελος, έχει (είχε δηλαδή) διώροφο αρχαίο πύργο, σκοπιά ή βίγλα =
παρατηρητήριο.
Από αυτόν τον ερειπωμένο πύργο θα
σκαρφαλώσουμε σε μια ψηλότερη κορυφή, για να βρούμε το «καμινοβίγλι! Εκεί, γύρω
μας, υπάρχει η εύφλεκτη ύλη! Ξύλα, ξερά χόρτα, θάμνοι κ.λ.π. Βέβαια εάν θέλουμε
να στείλουμε την ημέρα μήνυμα καπνού θα χρειαστούμε άλλα υλικά. Βρεγμένο σανό
και κοπριά από τα βόδια. Αυτό το μείγμα καιόμενο θα μας δώσει έντονο πυκνό
καπνό.
 |
| Καμινοβίγλι. |
Θα στείλουμε μήνυμα καπνού στα άλλα «ακριοτήρια». Σου είχα πει ότι οι βίγλες βρισκόταν πάντα στις υψηλότερες κορφές, σε τοποθεσία τέτοια που να είναι ορατές από τους άλλους «σκοπιωρούς». Έτσι στο κατ’ αντίκρυ άκρο θα το δουν οι σκοπιωροί του κάστρου της θεάς Σελήνης, θα το δουν στο οχυρό του Παρθενίου και του Παλαιόκαστρου στον Ξερόκαμπο. Θα το δει και ο δομέστικος (διοικητής της βίγλας) στο κάστρο του Κλειδιού. Αυτός με την σειρά του, θα ενημερώσει τις παρακείμενες βίγλες.
Έτσι το σήμα καπνού που ανάψαμε όλοι
εμείς θα φτάσει από βίγλα σε βίγλα στα Καστέλια και στα κάστρα του νησιού. Τον
πρώτο λόγο παίρνουν οι ετοιμοπόλεμοι «καλοϊππάρατοι», έλα ξέρεις εσύ, οι
«χωσάριοι». Αυτοί βγαίνουν πρώτοι από τα κάστρα στήνουν ενέδρες και δημιουργούν
τον κατακερματισμό του εχθρού. Είναι οι πρώτοι που βγαίνουν και κάνουν
ανιχνεύσεις κτλ κτλ…Μου φαίνεται όμως ότι σε κούρασα με την πολυλογία μου.
 |
| Πύργος. |
Και δεν μου λες ρε Φράνκο που τα έμαθες
όλα αυτά εσύ; Συνοδοιπόρε μου, μην στεναχωριέσαι! Είναι εύκολο σήμερα να ψάξεις
και να βρεις παλιά βιβλία που για χρόνια ήταν κρυμμένα στα συρτάρια των ολίγων.
Άρχισε τις νύχτες που οι άλλοι κοιμούνται να τα διαβάζεις κάτω από το φως του
λυχνοφάναρου. Πρέπει να διαβάσεις για να μπορέσεις να ανταπεξέλθεις στον
ρατσισμό των γραμματιζούμενων.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 30.10.2022.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Μπατσινίλας Μιχ. Γρ. «ΤΟ
ΟΙΤΥΛΟ ΔΙΑ ΜΕΣΟΥ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ», α΄ τόμος.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook