από το Μουσείο Getty
στην Ιταλία,
χάρη στο ΣΠΑΣΜΕΝΟ ΠΟΔΙ της!
Σχέση με Φιλοκτήτη και Ορφικά!
Αυτός είναι ένας χάλκινος
ασκός, από την Μεγάλη Ελλάδα, σε σχήμα σειρήνας[1], με πόλο, η οποία
κρατά ένα ρόδι[2] και έναν
επτακάλαμο αυλό (σύριγγα του Πανός)[3]. Στην
λαβή του φέρει την ψυχή του νεκρού…
Ευρέθη στην νεκρόπολη του οροπεδίου Murgie[4] του Στρογγολίου[5] (αρχαία
Πετέλεια[6], που
ίδρυσε ο διάσημος Θεσσαλός τοξότης, Φιλοκτήτης - ΔΕΙΤΕ την ομιλία του Γ. Λεκάκη για τον ΦΙΛΟΚΤΗΤΗ, ΕΔΩ - μετά την επιστροφή του από την
Τροία)[7], στην
περιοχή Κρότωνος, όπου παρήχθη σε τοπικό εργαστήριο στην Ιώνια
Καλαβρία της Μεγάλης Ελλάδος το 470 - 460 π.Χ.
Ευρίσκετο στο Μουσείο J. P.
Getty, Καλιφόρνια, Η.Π.Α.
Έτσι το εύρημα ταυτίστηκε και
επέστρεψε στην Ιταλία…
Και σήμερα ευρίσκεται στο Εθνικό
Μουσείο του Κρότωνα, στην Καλαβρία, της νότιας Ιταλίας…
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 17.1.2010.
[1] Οι Σειρήνες ήταν υπεράνθρωπες οντότητες, υβριδικά
πλάσματα, μισές γυναίκες και μισές πουλί. Ήταν κόρες της Γης και υπηρέτριες της
Περσεφόνης, της κυρίας του Άδη, που σύμφωνα με την παράδοση ζούσε στο κατώφλι
του Κάτω Κόσμου. Καλούνταν να απαλύνουν τον πόνο της κάθε οικογένειας, με το
τραγούδι τους, ενώνοντας τους θρήνους της οικογένειας, με την μελωδία τους, για
να διευκολύνουν την μετάβαση του θανόντος στην νέα του ιδιότητα… Σε περίπτωση δε
θανάτων βρεφών έπαιρναν τον ρόλο των «νοσοκόμων» των νεογνών, που κατά τα άλλα
έπαιζαν οι κύριες θεές του Ολύμπιου. Εξέλιξή τους στην ελληνική λαϊκή παράδοση
είναι οι γοργόνες…
[2] Το ρόδι, ο κατ’ εξοχήν «κολασμένος» καρπός, που υπονοεί
τις έννοιες της γονιμότητος και της αναγεννήσεως.
[3] Η σύριγξ ή αυλός του Πανός, του θεού των Αρκάδων, είναι μια μεταφορά των επτά σωλήνων, με τους επτά περιπλανώμενους (πλανήτες) της αρχαίας αστρονομίας. Η σύριγξ αναφέρεται στον υπεραισθητό κόσμο και συγκεκριμένα στην ουράνια αρμονία των επτά ήχων, που συνθέτουν την οκτάβα, δηλαδή την τέλεια αρμονία / συμφωνία.
Μια περιγραφή με ήχους και εικόνες της γνωστής ελληνικής ορφικής επωδού «Είμαι
γιος της Γης και του Έναστρου Ουρανού...».
[4] Από την ίδια περιοχή προέρχεται και ένας σφαιρικός
κορινθιακός αρύβαλλος, που χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 7ου
αιώνα π.Χ., ο οποίος έχει επίσης ένα πουλί με ανθρώπινο σώμα (Σειρήνα) και ένα
αλάβαστρο, επίσης κορινθιακή κατασκευή, του πρώτου τρίτου του 6ου
αιώνα πΧ με πτερωτό γρύπα, ένα φανταστικό - συμβολικό ζώο χαρακτηριστικό της ελληνικής μυθολογίας - κεραμικής. Από την αρχαϊκή εποχή, στο Murgie ευρέθησαν αναθήματα και υλικά θραύσματα
που υποδηλώνουν ότι ο τόπος ήταν έδρα λατρειών της ελληνικής παραδόσεως. Όπως λ.χ.
ένα σώμα ενός αγαλματιδίου της θεάς Νίκης, που τρέχει με ιμάτιο, που
χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 6ου αιώνα πΧ.
[5] Μετά την καταστροφή της αχαϊκής πόλεως Σιβάρεως (510
π.Χ.) από τον Κρότωνα, η επικράτεια του Στρογγολίου ευρίσκεται υπό την επιρροή
της πόλεως του Πυθαγόρα, ο οποίος έφτασε εδώ από την Σάμο στα τέλη του 6ου
αιώνα πΧ. Υπάρχουν αρχαιολογικές ανακαλύψεις της περιόδου: Λ.χ. θησαυρός
νομισμάτων, που χρονολογείται στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. και
ευρέθη στη Serra Frasso, πιστοποιεί επαφές με την Καυλωνία, τον Κρότωνα, το Μεταπόντιο, τον Τάραντα και την Ποσειδωνία. Οι θεωρίες του Σαμίου φιλοσόφου έγιναν «κίνημα σκέψης» στην
Δυτική Ελλάδα (δηλ. την Μεγάλη Ελλάδα) και μεταφράσθηκαν σε πολιτικό και
θρησκευτικό κίνημα, που είχε σκοπό να βρει τον ορθολογικό δρόμο που οδηγεί στην
σωτηρία μέσω της πνευματικής κάθαρσης.
[6] Στην Πετελεία, Πετηλεία / Petelia (σημερινό Στρογγόλι), ίδρυμα του Φιλοκτήτη, μια άλλη κοσμοθεωρία, που συνδέεται με τον Πυθαγορισμό, ο Ορφισμός, βρήκε επίσης πολλούς πιστούς στην Μεγάλη Ελλάδα. Στην Πετέλεια, το 1836 ευρέθη μια χρυσή πλάκα, με ελληνική επιγραφή, σε έναν τάφο. Ήταν κολλημένη με μια αλυσίδα στο πτώμα του νεκρού! Έγραφε:
«Είμαι γιος της γης και του έναστρου Ουρανού,
η γενεαλογία μου είναι επομένως ουράνια...
Καίγομαι από δίψα και πεθαίνω:
δώσε μου, γρήγορα, το κρύο νερό
που ρέει ορμητικά από την λίμνη της Μνημοσύνης»
(βλ. Maddoli, 1996).
Οι μικρές αυτές πλάκες (ευρέθησαν επίσης
στους Θουρίους και το Ιππώνιον, κ.α.) χαρακτηρίζονται ως
«Ορφικά», και είχαν την λειτουργία εγχειριδίου για τον αποθανόντα, στη μετά
θάνατον ζωή, ο οποίος μπορούσε έτσι να αποκτήσει, μέσω της μυήσεως και των
μυστηρίων, μια προνομιακή κατάσταση ευδαιμονίας και να αποφύγει, επομένως, τους
επίπονους κύκλους των μετενσαρκώσεων. – βλ. ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για αυτά τα ΟΡΦΙΚΑ, ΕΔΩ.
[7] Στο Bruzio / Βρουζιο, Μπρούτζιο, ο Θεσσαλός ήρωας, είχε
αποικίσει την ακτή του Ιωνίου πελάγους, που εκτείνεται από τον ποταμό Νέτο μέχρι
το ακρωτήριο Πούντα Αλίκης. Ήταν μια ακόμη «εμπορική αποστολή ίδρυσης αποικιών»
που επιχείρησαν οι νικητές Αχαιοί, στην Δύση, μετα τα Τρωικά. Όλοι γνώριζαν την Μελίβοια, όπως η Κρίμισσα (*) κοντά στον ποταμό Αίσαρο (**) και
η Μακάλλα (επίσης ίδρυμα του Φιλοκτήτη), που βρίσκεται 120 στάδια από
τον Κρότωνα!
Αν αυτή η μυθολογία και
οι λογοτεχνικές πηγές επισήμως αναφέρονται στο τέλος της 2ης χιλιετίας
π.Χ., η αρχαιολογία πηγαίνει πολύ πιο πίσω, στην προϊστορική εποχή: Στην
περιοχή βρέθηκαν θραύσματα οψιδιανού και αιχμές βελών, από πυριτόλιθο, της Μέσης
Νεολιθικής και θραύσματα κεραμικής impasto της Μέσης Εποχής του Χαλκού (16ος
- 14ος αιώνας π.Χ.), ενώ υπάρχουν και ανακαλύψεις Εποχής του Σιδήρου
(9ος – 8ος αι. π.Χ.) όταν ιδρύθηκαν μάλλον οι πρωτοαστικές
κοινότητες.
- Βλ. Λυκόφρων Χαλκίδας Ψευδο-Αριστοτέλης,
Στράβων, Βιργίλιος, Σίλιος Ιταλικός, Σέρβιος, Σολίνος, Cinti, 1998.
(*) Ο Θεσσαλός Έλλην
ήρωας, Φιλοκτήτης, μετά τα Τρωικά, έφθασε σε αυτά τα μέρη επισήμως εξορισμένος
από την Μελίβοια, μαζί με Ρόδιους, με αρχηγό τον Τληπόλεμο. Ίδρυσαν τις πόλεις
Κρίμισσα, Πετέλεια, Μακάλλα και Χώνη (νυν Cirò).
Στην περιοχή μεταξύ Σιβάρεως και Κρότωνος ο Φιλοκτήτης αποίκισε και το
ακρωτήριο Capo Alice, όπου ίδρυσε την πόλη Κρίμισσα. Ευρέθη ο ναός του Απόλλωνα
Αλέου, στην τοποθεσία Πούντα Αλίκη - νυν μαρίνα Cirò. Στην κλασική και
ελληνιστική εποχή, νέοι ελληνικοί λαοί, οι Βρέτιοι, έκτισαν μεικτούς οικισμούς στην
επικράτεια της Μαρίνας Cirò, ιδιαίτερα κατά μήκος των λόφων που βλέπουν την
ακτή, με διάσπαρτους οικισμούς και αγροκτήματα.
Ο Φιλοκτήτης είχε
αφιερώσει ένα ιερό στον Απόλλωνα Αλέοντα, όπου είχε τοποθετήσει το τόξο και τα
βέλη του, που έλαβε ως δώρο από τον Ηρακλή. Και έσπευσε να βοηθήσει τους φίλους
του Ρόδιους, όπου και πέθανε πολεμώντας ενάντια σε αυτόχθονες βαρβάρους. Στον
τάφο του, που εκτίσθη κοντά στον ποταμό Σίβαρι, ή, σύμφωνα με μια άλλη
εκδοχή του μύθου, που ανεγέρθηκε στην Μακάλλα, εκτίσθη αργότερα ένας
ναός, όπου τον τιμούσαν με θυσίες.
- Βλ. Στράβων, Απολλόδωρος
(6,15), Λυκόφρων, Ψευδο-Αριστοτέλης.
ΠΗΓΕΣ:
- Celsi G. «Il territorio e le città di Filottete, tra archeologia e mito»,
στο Gruppo Archeologico
Krotoniate, 23.3.2020. Και «L’Apollonion
di Crimisa», στο Gruppo
Archeologico Krotoniate, 2.2.2020. Και «La morte di
Filottee in "Il Mito di Filottete"», στο Gruppo Archeologico Krotoniate, 29.12.2019.
(**) Ο Αίσαρος, είναι ένας μικρός ποταμός στην Καλαβρία, μήκους περίπου 20 χλμ. με μικρή λεκάνη απορροής ακτινωτού σχήματος (πλάτους περίπου 110 τ.χλμ.). Ευεργετεί εξ ολοκλήρου την επαρχία του Κρότωνα. Σύμφωνα με τον μύθο, επήρε το όνομά του από έναν νεαρό κυνηγό τον Αίσαρο, που πέθανε προσπαθώντας να κυνηγήσει ένα ελάφι…
Με
το ίδιο όνομα αναφέρονται και ποταμός στην επαρχία Cosenza (παραπόταμος του
Coscile) και τεχνητή λίμνη στον ομώνυμο ποταμό της Cosenza.
- βλ. Fr. Placco «Esaro:
storia e leggenda del fiume che divide Crotone», στο Briganteggiando, 3.2.2013. Γ.
Λεκάκης «Ποταμωνυμικά».
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook