Του Γιώργου Λεκάκη
Η Κιβυράτις ή Κιβυρατική Πεδιάδα
ήταν το υψηλότερο (300 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας) τμήμα της
λεκάνης του ποταμού Ξάνθου και το ανώτερο - και πιθανώς το μεσαίο τμήμα - της
λεκάνης του ποταμού Ινδού. Κατέληγε στην Ροδιακή Περαία, επικράτεια της νήσου Ρόδου
Δωδεκανήσων. Το όρος Κράγος[1] (1.969
μ.) στα δυτικά την διαχώριζε από την Καρία.[2]
Η Κίβυρα[3] ήταν
αρχαία ελληνική πόλις της Λυδίας - Καρίας, περιοχής όπου η αρχαία λυδική γλώσσα
– διάλεκτος της ελληνικής - είχε πάψει ήδη τον 1ο αιώνα μ.Χ. να
ομιλείται, ωστόσο οι κάτοικοί της, οι Κιβυράται, την διατηρούσαν και ήσαν
ομιλητές της! Και αυτό επειδή οι κάτοικοί της ήσαν απόγονοι αρχαιότερων Λυδών Ελλήνων
αποικιστών της περιοχής, οι οποίοι και είχαν ιδρύσει την πόλη.[4]
Οι Κιβυράτες υπέταξαν τους
γειτονικούς Πισιδείς. Μετακινήθηκαν (βάσει αρχαιολογικών ευρημάτων) στην
τοποθεσία που νυν καλείται Uytuptnar, περίπου 18 χλμ. μακριά από την Κίβυρα,
όπου ευρέθησαν ερείπια από την πρώιμη Εποχή του Σιδήρου.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης "Η άγνωστη Μικρά Ασία".
Επί Ευμένη Β' (197 - 159 π.Χ.), η Κίβυρα φαίνεται να διακυβερνήθηκε από το Βασίλειο της Περγάμου. Η πόλις έγινε ισχυρή τον 2ο αιώνα π.Χ. Αρχαίες πηγές και άλλα γραπτά κείμενα και επιγραφές[5] δείχνουν ότι η Κίβυρα ήταν διάσημη ως τόπος «μεγάλου εμπορίου»[6], για την σιδηρουργία (και δη την τορνευτική)[7], την επεξεργασία δέρματος, και την εκτροφή αλόγων! Έρευνες δείχνουν και για την παραγωγή κεραμικής. Η επικράτειά της εκτεινόταν μεταξύ της Πισιδίας και της γειτονικής Μιλυάδος έως την Λυκία και την Περαία των Ροδίων! Τόσο πλούσια, που στον Γαλατικό Πόλεμο (189 π.Χ.) ο Μάνλιος[8], ο οποίος επλησίασε στην Κίβυρα από το επάνω μέρος της κοιλάδος του ποταμού Μαίανδρου[9], μέσω της Καρίας, από τον δρόμο Κίβυρα - Λαοδίκειας Λύκου, εζήτησε και επήρε από τον τύραννό της, Μωαγέτη(*) Α', 100 τάλαντα και 10.000 μεδίμνους σιτάρι!!![10]
Μετά την Συνθήκη της Απάμειας (188 π.Χ.), η Κίβυρα έγινε μέρος του Βασιλείου των Ατταλιδών. O τελευταίος βασιλιάς των Ατταλιδών, Άτταλος Γ', άφησε το βασίλειό του (133 π.Χ.) στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η οποία ανασύστησε την περιοχή, ως επαρχία της Ασίας. Δεν είναι ακόμη σαφές εάν η Κίβυρα αποτελούσε μέρος της νέας επαρχίας ή της παραχωρήθηκε η ελευθερία, όπως και στην υπόλοιπη Λυκία.
Στον Α΄ Μιθριδατικό Πόλεμο (83 π.Χ.), ο Ρωμαίος στρατηγός Λικίνιος[11] καθαίρεσε τον τελευταίο τύραννο της Κίβυρας, Μωαγέτη(*) Β΄, υιό του Παγκράτη[12], και διέλυσε την Κιβυριακή Τετράπολη[13] (117 - 138 μ.Χ.)[14].
Το 417 μ.Χ. ένας ακόμη
σεισμός κτύπησε την πόλη, δεν μπορούσε να ανοικοδομηθεί…
Αλλά φαίνεται ισχυρή ακόμη
επί Βυζαντίου, αφού επί Ιουστινιανού ολόκληρη η Καρία έγινε τμήμα του Θέματος
των «Κιβυρραιωτών»!
Οι τελευταίοι κάτοικοί της
έφυγαν από την πόλη τον 8ο αιώνα μ.Χ. και μετακινήθηκαν στον οικισμό
που τοτε ήταν γνωστός ως Horzum - νυν Gölhisar.
Στην αρχαία ελληνική πόλη σήμερα εντυπωσιάζουν ακόμη τον επισκέπτη:
- ο κυκλικός ναός,
- το Βουλευτήριον / Ωδείο (με ορχήστρα με ψηφιδωτό δάπεδο της Μέδουσας, που δεν ομοιάζει με κανένα άλλο στον κόσμο!),
- το Στάδιο (μήκους 198 μ. και πλάτους 24,5 μ.),
- η Αγορά,
- τα Λουτρά…
- ενώ
προσφάτως ευρέθη και άγαλμα του θεού Ασκληπιού - ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ…
Τέλος, ένα μνημειακό περιρραντήριο
(συντριβάνι) 2.000 χρόνων, στην αρχαία ελληνική πόλη Κίβυρα (κοντά στο Golhisar
του Πολυδωρίου[15], στην νυν
έκταση της νοτιοδυτικής Τουρκίας) έχει αποκατασταθεί. - ΔΕΙΤΕ βίντεο ΕΔΩ.
Η τεράστια κρήνη, η οποία εκτίσθη
το 23 π.Χ., είχε διάμετρο 15 μ. και ύψος 8 μ.
Το ύψους 66 εκατ. περιρραντήριο
διαθέτει δύο «πισίνες» ανακατασκευασμένες με περισσότερα από 150 αρχιτεκτονικά
θραύσματα, τα οποία ανακτήθηκαν κατά τις ανασκαφές και 24 τετράγωνα
κατασκευασμένα από την ομάδα συντήρησης, της οποίας ηγήθηκε ο αρχαιολόγος Sukru
Ozudogru του Πανεπιστημίου Mehmet Akif Ersoy.
«Το περιρραντήριο
χρησιμοποιήθηκε στην Κίβυρα για περίπου 600 - 700 χρόνια. Το περιρραντήριο θα
λειτουργήσει ξανά σύντομα. Όπως στην αρχαιότητα, το γλυκό νερό της πηγής θα
ρέει στην πισίνα από τα στόματα του λιονταριού και του πάνθηρα, στην λεοντή,
όπου ήταν ξαπλωμένος ο μυθολογικός ήρωας Ηρακλής [των Ελλήνων] και του πάνθηρα,
όπου ξάπλωνε ο θεός του κρασιού Διόνυσος [των Ελλήνων]», κατέληξε ο Ozudogru.
Μετά από 4 μήνες εργασιών αποκατάστασης, από μια τουρκική ανασκαφική ομάδα, η κρήνη στην αρχαία ελληνική πόλη Κίβυρα θα ξαναζωντανέψει. Παρόμοιο έργο έγινε και στην Κρήνη των Αντωνίνων / Antonines, στην επίσης αρχαία ελληνική πόλη Σαγαλασσό – βλ. ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης "Η άγνωστη Μικρά Ασία" - επίσης στο Πολυδώριον.
Οι επισκέπτες της Κίβυρας - γνωστής
και ως «πόλις των μονομάχων»[16] στον
Δοκιμαστικό Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, μπορούν να φτάσουν στο περιρραντήριο
περπατώντας κατά μήκος ενός πέτρινου μονοπατιού, του οποίου η αποκατάσταση έχει
επίσης ήδη ολοκληρωθεί…
ΠΗΓΗ: B. Altinok και Ibr. Erbay «After 1,300 years, water to again flow from monumental fountain in ancient city in Türkiye - Restored 2,000-year-old fountain to be working again in ancient city of Kibyra in southwestern Türkiye, says lead excavator», Anadolu, 30.12.2022. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 31.12.2022.
- Λεκάκης Γ. "Η άγνωστη Μικρά Ασία"..
- Morkholm Ot. «Early Hellenistic Coinage from the Accession of Alexander
to the Peace of Apamaea (336 - 188 BC)», έκδ. Cambridge
University Press, 1991.
- Morstein-Marx R. «Hegemony to empire: the development of the Roman Imperium
in the East from 148 to 62 B.C.», εκδ. University of
California Press, Berkeley, 1995.
- Smith W. επιμ. «Dictionary of Greek and Roman Geography»,εκδ. John Murray, Λονδίνο, 1854–1857.
[1] Νυν… Babadağ.
[2] Βλ. Στράβων.
[3] Cibyra,
Kibyra, Cibyra Magna.
[4] N. P. Milner
«An Epigraphical Survey in the Kibyra - Olbasa Region conducted by A S Hall
(Monograph)», British Institute of Archaeology στην Άγκυρα, 1998.
[5] Οι επιγραφές από την Κίβυρα (IK Kibyra),
είναι ο τόμος αρ. 60 της γερμανικής σειράς Inschriften
Griechischer Städte aus Kleinasien. Αυτό
το σώμα περιέχει 448 ελληνικές και λατινικές επιγραφές, που χρονολογούνται από
τον 2ο αιώνα π.Χ. έως την Ύστερη Αρχαιότητα!
[6] Βλ. Οράτιος.
[7] Το σιδηρομετάλλευμα ήταν άφθονο στον Κιβυράτη και είχε
μια ιδιαιτερότητα: Ο σίδηρός του κοβόταν εύκολα με μια σμίλη, ή άλλο αιχμηρό
εργαλείο!!! Βλ. Σχόλ. Στρ. Groskurd's Note.
[8] Ganaeus
Manlius Vulso
[9] κοιλάδα του Καραούκ.
[10] Λίβιος, xxxviii. 14.
[11] Lucius Licinius Murena.
[12] Πολύβιος, xxx. 9.
[13] Την αποτελούσαν οι: Βουβών, Βαλβύρα, Οινόανδα, Κίβυρα.
Σε αυτήν την Ομοσπονδία οι τρεις πόλεις είχαν μία ψήφο, αλλά η Κίβυρα είχε δύο
ψήφους, αφού μπορούσε να συγκεντρώσει / προσφέρει 30.000 πεζούς και 2.000
ιππείς!
[14] Smith, 1996.
[15] Νυν παραφρασμένα από τα ελληνικά Πολυδώριον >
Πολντούρ > Burdur.
[16] Από ένα όμορφο ανάγλυφο που σώζεται στο Μουσείο Πολυδωρίου.
(*) Ο Μωαγέτης (= ηγέτης) ήταν αξίωμα (όπως λ.χ. φαραώ, μίνως, κλπ.) στην Κίβυρα και όχι όνομα.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook