Ένας κρατήρας από την Θήρα με αρχαιοαστρονομική πληροφορία - των Μ. Τσικριτσή και Ξ. Μουσά

Ένας κρατήρας από την Θήρα
με αρχαιοαστρονομική πληροφορία


Των δρ. Μηνά Τσικριτσήmtsikritsis@gmail.com

και δρ. Ξενοφώντα Μουσά[1] 

Η μελέτη αυτή προέκυψε όταν είδαμε διαδικτυακά το παρακάτω εικονιζόμενο αγγείο (βλ. Εικ. 1) που παρουσίασαν[2] οι αρχαιολόγοι Robin Barber και Λευτέρης Πλάτων.

 Ο R. Barber περιγράφει τον κρατήρα ότι έχει: “στοιχεία πιο περίπλοκης σημασίας με ευρύτερο ρεπερτόριο μοτίβων που παρέχουν περισσότερες προκλήσεις για θεματική ανάλυση”.

Ο Λ. Πλάτων αναφέρει για τον κρατήρα: η παράσταση στον εικονογραφημένο κρατήρα ο Γρύπας με ανοιγμένα τα φτερά συνδυάζεται με το Ηλιακό σύμβολο”.

Ο ανασκαφέας Χρ. Ντούμας[3] στο σύντομο οδηγό της ανασκαφής στο Ακρωτήρι, περιγράφει την πρόχου με την πτηνόμορφη προχοή ως εξής:Στην μια πλευρά εικονίζεται αρπακτικό πτηνό (γεράκι ή αετός) σε πτήση, σαν να το βλέπεις από κάτω (στον ουρανό)· με τις άκρες των νυχιών του φαίνεται να κρατεί μικρό πτηνό. Η σύνθεση στην άλλη πλευρά, με μιαν ανδρική μορφή να κερνάει από μια πρόχου σε κύπελλο που κρατάει η άλλη…”

Με βάση τις ανωτέρω περιγραφές σκεφτήκαμε να συνδυαστούν τα δύο μοτίβα που εμφανίζονται στις πλευρές του κρατήρα, της εικόνας 1 και πιο αναλυτικά παρατηρούμε στο σκίτσο της εικόνας 4. Στην αριστερή εικόνα του κρατήρα παρατηρούμε να εμφανίζεται ένα αρπακτικό που ομοιάζει με Γύπα ή Γεράκι, όπως το περιγράφει ο Λ. Πλάτων και ο Χρ. Ντούμας, αλλά ομοιάζει και με Αετό, όπως εμφανίζεται καλλιτεχνικά ο αστερισμός του Αετού στην εικόνα 2, όπου ο αστερισμός δηλώνεται με τα τέσσερα πιο φωτεινά αστέρια, όπως παρατηρούνται γύρω από την εικόνα του Αετού και στις εικόνες 1 & 4.

Ο αστερισμός Αετός[4] αναφέρεται από τον Πτολεμαίο, ενώ οι Λατίνοι συγγραφείς τον αναφέρουν ως Γύπα (Vultur Volans). Είναι αμφιφανής από την Ελλάδα και κατά την ουράνια θέση του αναγνωρίζεται σχετικά εύκολα από τους τρεις λαμπρούς αστέρες του που αποτελούν περίπου ευθεία γραμμή (Εικ. 3). Ο μεσαίος, που είναι και ο λαμπρότερος, πρώτου μεγέθους, ονομάζεται «Αετός» ή (Altair) (αραβικό όνομα).

Η αποκρυπτογράφηση της εικονογραφίας, όπως εμφανίζεται στο εύρημα (Εικ. 1 & 4) είναι μια δύσκολη διαδικασία, έτσι η προσέγγισή μας θα έχει ως βάση την αρχαιοαστρονομία, αφού παρατηρούμε το ηλιακό σύμβολο και κάποια αστέρια..

Παρατηρήσεις στον κρατήρα (Εικ. 1 & 4):

1. Στη σχεδιαστική απεικόνιση της εικόνας 4 παρατηρούμε ότι ο κρατήρας διαχωρίζεται σε δύο θεματικά μοτίβα. Το ένα έχει σχέση με τον Ουρανό, όπως προαναφέρθηκε, σύμφωνα με τον Λ. Πλάτωνα: «Γρύπας με ανοιγμένα τα φτερά συνδυάζεται με το Ηλιακό σύμβολο». Έτσι, αφού εμφανίζεται ο Ήλιος δεξιά και αριστερά του Γύπα ή Αετού, θα πρέπει να ανατρέξουμε στην εικόνα του Ουρανού σε συντεταγμένες της Σαντορίνης το 1640 π.Χ. και να προσδιορίσουμε την εποχή που εμφανίζεται ο αστερισμός του Αετού πριν από την Ανατολή του Ήλιου και την εποχή που εμφανίζεται στη Δύση.

2. Στην πίσω πλευρά του κρατήρα εμφανίζεται ένα δρώμενο με δύο άνδρες που πατούν πάνω σε εξάρματα γης. Ο ένας φαίνεται να κερνάει από μια πρόχου το άτομο δίπλα του που κρατάει κύπελλο, πιθανόν για να εκτελέσουν μία σπονδή. Η τελετουργική πράξη της σπονδής πάνω σε δέντρο είναι συνηθισμένο στη μινωική εικονογραφία, ενώ γύρω τους εμφανίζονται τρία αστέρια, χαρακτηριστικό του αστερισμού του Αετού (Εικ. 3).

3. Τα δύο αρχικά μοτίβα παρατηρούμε ότι διαχωρίζονται με δύο φυτά που έχουν 29 φύλλα και πάνω από αυτά εμφανίζονται δυο κύκλοι που πιθανόν, λόγω του αριθμού 29, να δηλώνουν τη Σελήνη. Σε συνδυασμό με την ουράνια εμφάνιση του Αετού, είναι πιθανόν η εορτή που γινόταν να ξεκινούσε με την εμφάνιση της νέας Πανσελήνου μετά τα Ηλιοστάσια.

4. Στην παρατιθέμενη εικόνα του ουρανού στις 2 Ιανουαρίου του 1640 π.Χ. στις συντεταγμένες Σαντορίνης (36.36712, 25.482) και ώρα 7:48, πριν από την Ανατολή του Ήλιου έχει ανατείλει ο αστερισμός του Αετού. Η ημερομηνία 2.1.1640 είναι το Χειμερινό Ηλιοστάσιο, κατά το οποίο ο Ήλιος βρίσκεται στο νοτιότερο μέρος της ουράνιας κίνησής του και μας δείχνει την αρχή εκκίνησης του Ηλιακού έτους. Το γεγονός αυτό είναι λογικό να εορτάζεται με την εικόνα που μας δηλώνει το μοτίβο της πίσω πλευράς του αγγείου με την εμφάνιση της Πανσελήνου μετά το Ηλιοστάσιο..

5. Στην εικόνα που παρατίθεται παρατηρούμε τη Δύση του αστερισμού του Αετού πριν από την Ανατολή του ήλιου, η οποία γίνεται κατά το θερινό Ηλιοστάσιο που τότε ήταν στις 8 Ιουλίου του 1640 π.Χ. Την περίοδο αυτή, πιθανόν και πάλι να επαναλαμβάνονταν τα ίδια εορταστικά γεγονότα που εμφανίζει η πίσω πλευρά του αγγείου με την εμφάνιση της Πανσελήνου μετά το θερινό Ηλιοστάσιο..

6. Το μοτίβο των δύο Ηλιοστασίων που προαναφέρθηκαν επιβεβαιώνεται και αριθμητικά με τους δύο ήλιους που έχει ο καθένας 18 κουκκίδες (Εικ. 4), όπου με βάση το αριθμητικό σύστημα της ιερογλυφικής γραφής (s= 10) αντιστοιχούν σε 180 ημέρες, χρονικό διάστημα μεταξύ θερινού και χειμερινού Ηλιοστασίου. Αντίστοιχα, το ίδιο εμφανίζουν και τα φτερά του Αετού που είναι 26[5]. Ο αριθμός αυτός, συμπτωματικά, αν πολλαπλασιαστεί με τις 7 ημέρες, μάς δίνει 182 ημέρες, όσες δηλαδή έχουμε μεταξύ των δύο ηλιοστασίων.

Συμπερασματικά, όπως διαφαίνεται από τα προαναφερθέντα, το πιθανότερο είναι ότι με την Αρχαιοαστρονομία μπορούμε να ερμηνεύσουμε το επαναλαμβανόμενο μοτίβο στο αγγείο μεταξύ των δυο Ηλιοστασίων, συμβάλλοντας στην αποκωδικοποίηση του Μινωικού παρελθόντος.

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.1.2023.

        

        Τέλος, με άλλο άρθρο του ο κ. Ξεν. Μουσάς ότι οι αρχαίοι Έλληνες εορτάζουν το Χειμερινό Ηλιοστάσιο,από την 7η χιλιετία π.Χ. όπως αποδεικνύει η κατεύθυνση όλων των ορθογώνιων κτιρίων στο Σέσκλο Μαγνησίας.



            (*) Υπάρχει άρθρο που δημοσιεύθηκε στο ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ στις 10.1.2020 και συνδέεται άμεσα με το αγγείο της Σαντορίνης που προσδιορίζει τα δύο Ηλιοστάσια. Όπως παρατηρούμε στην εικόνα 3 του ουρανού στις 2 Ιανουαρίου που είναι το Χειμερινό Ηλιοστάσιο πριν την ανατολή του Ήλιου εμφανίζονται οι αστερισμοί Κύκνου και Αετού, έτσι είναι πιθανόν να έχουμε μια πιο ακριβέστερη σηματοδότηση, ότι Χειμερινό ηλιοστάσιο σχετιζόταν με το νέο έτος και έρωτα, ενώ το εύρημα της Σαντορίνης εμφανίζει μια τελετουργική ευωχία με κεράσματα πιθανόν οίνου στα δύο Ηλιοστάσια. – ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ.


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Ο Δρ. Μηνάς Τσικριτσής είναι Ερευνητής Αιγαιακών Γραφών και ο Ξενοφών Μουσάς είναι Αστροφυσικό καθηγητής του ΕΚΠΑ.

[2] Στο πλαίσιο της παρουσίασης των Πρακτικών της Επιστημονικής Συνάντησης «ΑΚΡΩΤΗΡΙ ΘΗΡΑΣ. 40 ΧΡΟΝΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ».

[3] Ευχαριστούμε τον Αρχαιολόγο Χρ. Ντούμα, που, όταν ήλθε στην Κρήτη, μας δώρισε το Βιβλίο “Ακρωτήρι”, όπου στη σελίδα 27 εμφανίζεται η πρόχους. (Εκδ. Αθήνα 2018).

[4] Το όνομα Αετός του αστερισμού σχετίζεται μυθολογικά με τον αετό του Διός που είχε ονομασίες, «Διός Όρνις», «Οιωνών Βασιλεύς». Ο Πίνδαρος τον αναφέρει ως «Βάσανο» ή «Βασανιστήριον», παραπέμποντας στον αετό του Διός που έτρωγε το ήπαρ του Προμηθέα - ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τον ΠΡΟΜΗΘΕΑ και τους συμβολισμούς του, ΕΔΩ.

[5] Ο Αετός εικονογραφικά αποδίδεται τέλεια, αφού και σήμερα το πλήθος των φτερών του είναι 26.


αρχαιος κρατηρας θηρα Σαντορινη κυκλαδων Αρχαιοαστρονομικη πληροφορια Τσικριτσης Μουσας αγγειο αρχαιολογος μπαρμπερ Robin Barber Πλατων κρατηρ σημασια μοτιβο εικονογραφημενος Γρυπας ανοιγμενα φτερα ηλιακο συμβολο ηλιος γρυψ πτερα ανασκαφεας Ντουμας, ανασκαφη Ακρωτηρι, προχους πτηνομορφη προχοη εικονα αρπακτικο πτηνο γερακι αετος πτηση, ουρανος νυχια πτηνα συνθεση ανδρικη μορφη ανδρας κερνω κερασμα κυπελλο μοτιβα ιεραξ αετος αστερισμος του Αετου τεσσερα 4 αστερια, αστερι Πτολεμαιος, Λατινοι συγγραφεις Vultur Volans βουλτουρ αμφιφανης Ελλαδα ουρανια θεση του 3 τρεις αστερας ευθεια γραμμη αλταιρ αλτερ Altair αραβικο ονομα αραβια αποκρυπτογραφηση ευρημα αρχαιοαστρονομια, ηλιακα συμβολα αστερια σχεδιο 1640 πΧ ανατολη του ηλιου εποχη Δυση δρωμενο ανδρες εξαρμα ατομο κυπελλο, σπονδη τελετουργικη πραξη τελετουργα δεντρο δενδρο μινωικη κρητικη εικονογραφια, κρητη φυτα 29 εικοσιεννεα φυλλο δυο 2 κυκλος Σεληνη εορτη νεα Πανσεληνος Ηλιοστασια 2 Ιανουαριου 3.640 χρονια πριν Χειμερινο Ηλιοστασιο, κινηση ηλιακο ετος θερινο 8 Ιουλιου γιορτη Ιανουαριος Ιουλιος 18 κουκιδα κουκκιδα αριθμητικο συστημα Ιερογλυφικη γραφη 180 ημερες, φτερο 26 7 ημερες, 182 Μινωιτες αστερισμοι Κυκνος ευωχια κερασματα κρασι οινος Διος Διας ζευς ορνις ορνθι ορνιθα Οιωνων Βασιλευς Πινδαρος Βασανο Βασανιστηριον ηπαρ Προμηθεας Οιωνος Βασιλεας Βασανον Βασανιστηριο συκωτι Προμηθευς βασιλιας οιωνοι αρχαιοι ελληνες εορτη 7η χιλιετια πΧ 9.000 χρονια πριν κατευθυνση ορθογωνιο κτηριο Σεσκλο Μαγνησιας θεσσαλιας Μαγνησια θεσσαλια

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

    ΣΧΟΛΙΑ
    ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ