Η Αστυπάλαια είχε ναούς Διός, Ποσειδώνος, Αθηνάς, Απόλλωνος, Ασκληπιού, Αρτέμιδος, Περσεφόνης, Διονύσου, Αχιλλέως, ολυμπιονικών! - του Γ. Λεκάκη

Η Αστυπάλαια είχε

αρχαίους ναούς - ιερά

Διός, Ποσειδώνος, Αθηνάς,

Απόλλωνος, Ασκληπιού, Αρτέμιδος,

Περσεφόνης, Διονύσου,

Αχιλλέως, ολυμπιονικών, κ.ά.!

Του Γιώργου Λεκάκη

Η νήσος επήρε το όνομά της από την νύμφη Αστυπάλαια, θυγατέρα του Έλληνα εξ Άργους πρίγκηπα Φοίνικος και της Περιμήδης, αδελφή της Ευρώπης.[1]  - ΔΙΑΒΑΣΤΕ Γ. Λεκάκης "Οι δυο αδελφές, Ευρώπη και Αστυπάλαια".

Ηταν μια από τις συζύγους του θαλάσσιου θεού Ποσειδώνος, με την οποία έσμιξε και έτεκε τον Σάμιο Αργοναύτη Αγκαίο[2] και τον Ευρύπυλο.[3]

Άλλα ονόματα με τα οποία συναντάμε την νήσο είναι:

        - Πύρα (= κόκκινη) επί πρωτοελλήνων Καρών (εκ του κοκκινοχώματος της γης της),

        - Πυλαία, προφανώς γιατί ήταν πύλη εισόδου των ναυτικών από και προς την Μ. Ασία.

        - Αστυνέα

        - Αστροπαλιά. Το Αστροπαλιά σε ταξειδεύει στ’ άστρα. Και πράγματι ο  ουρανός είναι τόσο διαυγής, και η φωτεινότητα των άστρων τέτοια, που επηρεάζεσαι, και θες να γίνεις ερασιτέχνης αστρονόμος!

Και

        - «Θεού τράπεζα» για την ευφορία της.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΕΡΙ ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑΣ, ΕΔΩ.

Από επιγραφές μαθαίνουμε πως εδώ υπήρχαν ιερά του Διός, του Ποσειδώνος, της Αθηνάς, του Απόλλωνος, του Ασκληπιού, της Μινδησίας (ή Μενδησίας)[*] και της Δικτύννης Αρτέμιδος, της Κόρης (Περσεφόνης), της Ρώμης, κ.ά. Ελατρεύονταν επίσης ο Διόνυσος είχε σπήλαιο νυμφαίον (εντοπίζεται στις Βάτσες), και ως ήρωες ο Αχιλλεύς, ο φιλόσοφος Ονησίκριτος (**) και ο ολυμπιονίκης Κλεομήδη(***).

Μια επιγραφή του Μουσείου αναφέρεται στην Αρτέμιδα Λοχία - ΔΙΑΒΑΣΤΕ Γ. Λεκάκης "Τα επίθετα της θεάς Αρτέμιδος". Αυτή ξεπήδησε πρώτη από τα σπλάχνα της Λητούς στην Δήλο και παρέστη ως μαία στην γέννα του διδύμου αδελφού της Απόλλωνα. Γι’ αυτό και εθεωρείτο προστάτιδα του τοκετού. Και - μάλλον - θα πρέπει να υπήρχε ιερόν της στη νήσο, αφού ευρέθη χώρος όπου θάβονταν μωρά και νήπια, στην Κυλίνδρα, στην πλαγιά της Χώρας που κοιτάει τα Λιβάδια. 

Σε αυτόν ενετοπίσθησαν 1.800 αγγεία, τα οποία περιείχαν θαμμένα μωρά (σε εγχυτρισμούς). Τα αγγεία με τα μωρά ευρέθησαν σε μικρό βάθος και ήταν τοποθετημένα σχεδόν το ένα επάνω στο άλλο. Δεν φέρουν διακόσμηση - πλην εκείνων που ανήκουν στην υστερογεωμετρική και την αρχαϊκή (αυτά φέρουν γραπτό διάκοσμο) και δεν έχουν κτερίσματα, αφού τα βρέφη δεν έχουν προλάβει να αποκτήσουν προσωπικά αντικείμενα. Τα περισσότερα δε ευρέθησαν θρυμματισμένα. Το νεκροταφείο χρονολογήθηκε γύρω στο 2500 π.Χ. Θα πρέπει μάλλον να ήταν αφιερωμένο στην Λοχία Αρτέμιδα και να προσέφεραν οι γονείς τα παιδιά τους σε αυτήν, όταν αυτά πέθαιναν.[4] 

Κατ’ άλλην εκδοχή, ο χώρος ήταν αρχαίο μαιευτήριο. Τα τόσα πολλά βρέφη δικαιολογούνται λόγω της μεγάλης παιδικής θνησιμότητος της εποχής και της θνησιμότητος κατά την διάρκεια της γέννας. 

Οι ανασκαφές άρχισαν το 1999, έπειτα από το αίτημα των ιδιοκτητών δύο όμορων οικοπέδων να κτίσουν. Η αρμόδια ΚΒ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Ρόδου, στο καθιερωμένο πλαίσιο ελέγχου που διενεργείται πριν από κάθε εκσκαφή, έκανε μια ερευνητική τομή διαστάσεων 1,5 x 3 μ. και βρήκε 150 αγγεία με οστά! Αλλά η νεκρόπολις της αρχαίας πόλεως της νήσου είχε ενετοπισθεί στον λόφο Κάτσαλο, έναντι του ενετικού κάστρου. Και μάλιστα με ευρήματα από την υστερογεωμετρική εποχή έως τους ρωμαϊκούς χρόνους. Τι ήταν λοιπόν αυτό το νεκροταφείο; Οι ευρεθέντες εγχυτρισμοί άλλαξαν την σπουδαιότητα του χώρου και η Εφορεία ξεκίνησε συνεργασία με το Ανθρωπολογικό Τμήμα του London University College (με επί κεφαλής τον καθηγητή S. Hillson, και 8μελή ομάδα μεταπτυχιακών φοιτητών του, η οποία μελετά έκτοτε το σκελετικό υλικό). Έως το 2004 ερευνήθηκαν 500 παιδικοί σκελετοί, όλοι νεογέννητων (πλην δύο περιπτώσεων που ανήκουν σε δίδυμα, 3 περιπτώσεων που ανήκουν σε παιδιά 3 ετών και δύο σε παιδιά 5 ετών). Το παλαιότερο αγγείο του νεκροταφείου, χρονολογείται στην ύστερη γεωμετρική εποχή και το νεώτερο μεταξύ 1^ου π.Χ. - 1^ου μ.Χ. αι.[5] 

Στην Αστυπάλαια δεν έχει – έως τώρα - ευρεθεί εργαστήριο κεραμικής (αν και το όνομά της Πύρα μαρτυρά κάτι τέτοιο). Το ανοικτό λιμάνι της στο κέντρο του Αιγαίου, όμως, την έκανε να δύναται να δέχεται εμπορικά προϊόντα από παντού. Έτσι ευρέθησαν τόσα πολλά αγγεία σε ένα τόσο μικρό νησί. Αυτά, ανάλογα με το σχήμα τους, προέρχονται από Χίο, Θάσο, Σάμο, Κω, Κλαζομενές, κλπ. Είναι, λοιπόν, αυτό ένα ιερό της Λοχίας Αρτέμιδος στην Αστυπάλαια, ή λειτουργούσε εδώ ένα μαιευτήριο, κάποιου διασήμου ιατρού ή μαίας και προσέρχονταν σε αυτό οι γυναίκες ίνα φέρουν στον κόσμο τα παιδιά τους και, λόγω της αυξημένης παιδικής θνησιμότητας κατά την γέννα της εποχής, να έχουμε τόσες παιδικές ταφές; Στην αρχαία Αστυπάλαια, πάντως, έζησε ένας Ρόδιος ιατρός, ο οποίος ετιμήθη μάλιστα από τους Αστυπαλαιείς.[6]

Το κυρίως νεκροταφείο της νήσου ευρέθη σε άλλο σημείο, στον έναντι λόφο γνωστό ως Προβάρμα (στον δρόμο προς Λιβάδια, στο δεξί μας χέρι). Εκεί οι νεκροί εθάπτοντο με ανατολικό προσανατολισμό. Ευρέθησαν 5 τάφοι ανδρών, οι οποίοι όλοι κρατούσαν στο δεξί χέρι μαχαίρι και στο αριστερό λεπίδες (για ξύρισμα και προσωπική φροντίδα) και 7 τάφοι γυναικών, οι οποίες όλες είχαν στα δεξιά της κεφαλής και στο αριστερό πόδι πυξίδα (αρωματοδοχείο). Χρονολογήθηκαν μεταξύ 1^ης και 2ας χιλιετίας π.Χ. Το οικόπεδο καθαρίσθηκε και ξαναδόθηκε στον ιδιοκτήτη, ενώ τα ευρήματα μεταφέρθηκαν στην Ρόδο.

Στον Ι.Ν. Αγ. Ευσταθίου ευρέθη χαραγμένος επί στήλης ιερός νόμος, αναφερόμενος στις προϋποθέσεις εισόδου των πιστών σε κάποιο ιερό. Ανάγεται στα τέλη του 4^ου – αρχές του 3^ου π.Χ. αι.[7]

Υπήρχαν επίσης πρυτανείο, θέατρο, αγορανομείο, στοά, κ.ά. Την εξουσία ασκούσε Βουλή (βουλάν), δήμος (δάμος) και γερουσία. Δημόσιοι λειτουργοί ήσαν ένας δαμιεργός, ως επώνυμος, πρυτάνεις, ταμίες, λογιστές και αγορανόμοι. Οι κάτοικοι της νήσου ήσαν γνωστοί στα αρχαία χρόνια για την αυστηροτάτη τήρηση των νόμων τους.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Αστυπάλαια, η Τράπεζα των Θεών» (απόσπ.), εκδ. Αέροπος, 2007. Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.5.2008

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] βλ. σχ. Παυσανία.

[2] Πρόκειται για τον βασιλέα των Λελέγων της Σάμου, εκείνον τον Αργοναύτη ο οποίος ανέλαβε την διακυβέρνηση - έγινε τιμονιέρης[4*] - τους σκάφους της «Αργούς» μετά τον θάνατο του Τιφύος.

[3] Βασιλεύς των Μερόπων της Κω τον οποίο εφόνευσε ο Ηρακλής, καθώς επέστρεφε εκ της Τροίας, λαβών μεθ’ εαυτού την θυγατέρα του, Χαλκιόπη, από την οποία εγέννησε τον Θεσσαλό (βλ. σχ. Απολλόδωρο β,7,1, Απολλώνιο Ρόδιο, Β,886 και Σιμωνίδη Γενεαλόγο, 8 fg 2J).

[4] Παρόμοια αρχαία νεκροταφεία νεογνών – στα σημερινά όρια της Ελλάδος - έχουν ερευνηθεί στην Μεσσήνη Μεσσηνίας και σε πηγάδι στην αρχαία Αγορά των Αθηνών.

[5] βλ. σχ. αρχαιολόγο Μαρία Μιχαλάκη-Κόλλια, επί κεφαλής της ερεύνης.

[6] Σύμφωνα με επιγραφή ελληνιστικής εποχής.

[7] Φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αστυπάλαιας.

[*] ή Μυνδησίας, εκ Μύνδου Μικράς Ασίας.

(**) Ο Ονησίκριτος / Ονησίκρατος ήταν φιλόσοφος, γιος του Φιλίσκου, του δασκάλου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, από την Αίγινα ή από την Αστυπάλαια. Υπολογίζεται πως γεννήθηκε γύρω στο 375 π.Χ., εφ' όσον το 334 π.Χ. παρακολουθούσε τα μαθήματα του κυνικού φιλόσοφου Διογένη, μάλιστα μαζί με τους υιούς του, Ανδροσθένη και Φιλίσκο τον νεώτερο. Αργότερα τον βρίσκουμε στην Μικρά Ασία, στον κύκλο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ως τιμονιέρη[4*] του βασιλικού πλοίου, κατόπιν ως κυβερνήτη του Νεάρχου. Στεφανώθηκε από τον βασιλιά στα Σούσα. Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου, ασχολήθηκε με την συγγραφή του βιβλίου του "Πώς Αλέξανδρος ήχθη" (ήταν τουλάχιστον 4 τόμους). Έγραψε και "Περίπλου" (των ακτών της Ινδίας) - που ενσωματώθηκε από τον Ιούβα Β΄ τον Μαυριτανό με απομνημονεύματα ταξειδιών από τον Νέαρχο κ.ά. γεωγράφους, και κυκλοφόρησε από αυτόν, υπό το όνομα του Ονησικρίτου - σημαντική πηγή για τον Πλίνιο. Ίσως να τα έγραψε στην αυλή του βασιλιά Λυσιμάχου Θράκης. Στο έργο του, στο οποίο αναφέρονται διάφοροι συγγραφείς, αντλώντας κυρίως πληροφορίες για την Ινδία, δεν εκτιμήθηκε και θεωρήθηκε μια μάλλον ατυχής απομίμηση της "Κύρου παιδείας" του Ξενοφώντα, γεμάτο υπερβολές ως προς τον Αλέξανδρο, αλλά και ανακρίβειες ως προς τους τόπους που περιγράφει.  Ήταν όμως έτσι; Ο Ονησίκριτος ο Κυνικός, έμαθε στην Ινδία από τους γυμνοσοφιστές τις ακόλουθες συμβουλές:

- Πως τίποτε το οποίο συμβαίνει σε έναν άνθρωπο δεν είναι κακό ή καλό...

- Πως η καλύτερη φιλοσοφία είναι αυτή που ελευθερώνει τη σκέψη [και] από την ευχαρίστηση και [από] την θλίψη.

ΠΗΓΕΣ: Στράβων, XV.I.65. Πλίν. 2.183, 2.185, 6.81, 7.28 κ.ά., Πλούτ. Ηθ. 327D, Λουκ. Μακρ. 14, Αιλ. π. Ζ. 16.39,17.6, Διογ. Λ. 6.75, 6.84, Αρρ. Αν. 6/2.3, 7/5.6, 7/6.5, 7/20.9 & Ινδ. 18.9, 32.9, 42.9, Πλούτ. Αλέξ. 46.1, 46.4,65.1-2, 66.3-4 & ΗΟ. 331 Ε, Κούρτ. 9/10.3,10/1.10, Πλίν. 6.96, 6.109, Στράβ. 15/2.4, Λεξ, ΣΟΥΔΑΣ Φιλίσκος [a-b], βλ. Bervc 583). Διογ. Λ. 6.84, Στράβ. 2/1.9,11/11.3, 15/1.28 κ.ά.

(***) Ο Κλεομήδης, ήταν αθλητής από την Αστυπάλαια, που νίκησε σε αγώνα πυγμαχίας κατά τα 72α Ολύμπια, το 492 π.Χ. Αλλά, επειδή στον αγώνα αυτό σκότωσε τον αντίπαλό του, τον Ίκκο, ήρωα της Επιδαύρου, οι ελλανοδίκες του αφαίρεσαν την νίκη. Δεν τον ανεκήρυξαν νικητή επειδή στον αγώνα δεν είχε ακολουθήσει τους κανονισμούς. Ο Κλεομήδης παραφρόνησε από την λύπη του μόλις το έμαθε. Και όταν επέστρεψε στην Αστυπάλαια, σε μια έξαρση τρέλλας, μπήκε σ’ ένα σχολείο κι έριξε την κολώνα που κρατούσε την οροφή, η οποία πλάκωσε τα 60 περίπου παιδιά, που παρακολουθούσαν εκείνη την ώρα το μάθημά τους!

Οπότε, καταδιωκόμενος από τους πολίτες, κατέφυγε στον ναό της Αθηνάς και κλείστηκε σ’ ένα ξύλινο κιβώτιο που βρισκόταν στο ιερό. Οι διώκτες του εστάθησαν έξω από τον ναό, για κάποιο χρονικό διάστημα, αναποφάσιστοι, μη γνωρίζοντας εάν θα έπρεπε να μπουν μέσα και να τον συλλάβουν ή όχι. Τελικώς αποφάσισαν και μπήκα. Αφού προσπάθησαν ανώφελα ν ’ ανοίξουν το καπάκι, έσπασαν τα ξύλα, αλλά δεν τον βρήκαν μέσα ούτε ζωντανό ούτε νεκρό. Έστειλαν τότε πρεσβεία στους Δελφούς, για να τους εξηγήσει τι είχε συμβεί! Η απάντηση ήταν πως ο Κλεομήδης δεν ήταν θνητός, αλλά ο τελευταίος από τους ήρωες κι ότι έπρεπε να τον τιμούν με θυσίες, όπως και έγινε

τῇ δὲ Ὀλυμπιάδι τῇ πρὸ ταύτης Κλεομήδην φασὶν Ἀστυπαλαιέα ὡς Ἴκκῳ πυκτεύων ἀνδρὶ Ἐπιδαυρίῳ τὸν Ἴκκον ἀποκτείνειεν ἐν τῇ μάχῃ, καταγνωσθεὶς δὲ ὑπὸ τῶν Ἑλλανοδικῶν ἄδικα εἰργάσθαι καὶ ἀφῃρημένος τὴν νίκην ἔκφρων ἐγένετο ὑπὸ τῆς λύπης καὶ ἀνέστρεψε μὲν ἐς Ἀστυπάλαιαν, διδασκαλείῳ δ' ἐπιστὰς ἐνταῦθα ὅσον ἑξήκοντα ἀριθμὸν παίδων ἀνατρέπει τὸν κίονα ὃς τὸν ὄροφον ἀνεῖχεν. ἐμπεσόντος δὲ τοῦ ὀρόφου τοῖς παισί, καταλιθούμενος ὑπὸ τῶν ἀστῶν κατέφυγεν ἐς Ἀθηνᾶς ἱερόν: ἐσβάντος δὲ ἐς κιβωτὸν κειμένην ἐν τῷ ἱερῷ καὶ ἐφελκυσαμένου τὸ ἐπίθημα, κάματον ἐς ἀνωφελὲς οἱ Ἀστυπαλαιεῖς ἔκαμνον ἀνοίγειν τὴν κιβωτὸν πειρώμενοι: τέλος δὲ τὰ ξύλα τῆς κιβωτοῦ καταῤῥήξαντες, ὡς οὔτε ζῶντα Κλεομήδην οὔτε τεθνεῶτα εὕρισκον, ἀποστέλλουσιν ἄνδρας ἐς Δελφοὺς ἐρησομένους ὁποῖα ἐς Κλεομήδην τὰ συμβάντα ἦν. [9.8] τούτοις χρῆσαι τὴν Πυθίαν φασίν:

ὕστατος ἡρώων Κλεομήδης Ἀστυπαλαιεύς,

ὃν θυσίαις τιμᾶτε μηκέτι θνητὸν ἐόντα.

Κλεομήδει μὲν οὖν Ἀστυπαλαιεῖς ἀπὸ τούτου τιμὰς ὡς ἥρωι νέμουσι

(Παυσ. 6/9.6-8, Γ. Λεκάκης "Ολυμπιακοί Αγώνες").

Αστυπαλαια ιερα Διος, Ποσειδωνος, Αθηνας, Απολλωνος, Ασκληπιου, Αρτεμιδος, Περσεφονης, Διονυσου, Αχιλλεως, Κλεομηδους, ολυμπιονικων ιερο ιερον Δια, Ποσειδωνα, θεα Αθηνα, Απολλωνα, Ασκληπιος, Αρτεμη, Περσεφονη, Διονυσος, Αχιλλεα, Κλεομηδη, αρχαιοι ολυμπιονικες Διας, ζευς Ποσειδωνας, ποσειδων Αθηνα, Απολλωνας, απολλων Αρτεμις, αρτεμη Περσεφονη, Αχιλλευς, Κλεομηδης, ολυμπιονικης νησος νυμφη Αστυπαλαια, ελληνας πριγκηπας πριγκηψ Φοινικα φοινιξ Περιμηδη Ευρωπη συζυγος θαλασσιος θεος Σαμιος Αργοναυτης Αγκαιος Ευρυπυλος Πυρα κοκκινη Καρες καρια κοκκινοχωμα Πυλαια, πυλη ναυτικο Μικρα Ασια Αστυνεα Αστροπαλια σταμπαλια αστρα ουρανος Θεου τραπεζα θεων ευφορια επιγραφη Μινδησια Μενδησια Δικτυννα Δικτυνα Κορη Ρωμη ηρωες ηρωας ηρωολατρεια Αχιλλεας ολυμπια Ονεισικριτος ολυμπιακοι αγωνες αρχαιολογικο Μουσειο Λοχια σπλαχνα Λητω Δηλος μαια γεννα διδυμος αδελφος Απολλων προστατιδα προστατις τοκετος μωρο νηπιο Χωρα Λιβαδια αγγειο θαμμενα μωρα εγχυτρισμος αγγεια κυλινδρα διακοσμηση στερογεωμετρικη αρχαικη γραπτος διακοσμος κτερισμα βρεφη προσωπικο αντικειμενο θρυμματισμενα αρχαιο παιδικο νεκροταφειο 4.500 χρονια πριν 2500 πΧ γονεις παιδι μαιευτηριο βρεφος παιδικη θνησιμοτητα γεννηση ανασκαφη 1999, ΚΒ Εφορεια Προιστορικων και Κλασικων Αρχαιοτητων Ροδου, ανασκαφες οστα νεκροπολις πολις λοφος Κατσαλος, ενετικο καστρο ευρημα υστερη γεωμετρικη εποχη ρωμαικα χρονοι εγχυτρισμοι Ανθρωπολογια χιλσον Hillson, σκελετικο υλικο 2004 παιδικος σκελετος νεογεννητο διδυμα παιδια, παλαιοτερο 1ος μΧ εργαστηριο κεραμικη Πυρρα λιμανι Αιγαιο εμποριο Χιος Θασος, Σαμος, Κως, Κλαζομενες Κλαζομεναι ιατρος γυναικες ταφη ροδος Ροδιος γιατρος, Αστυπαλαιεις Προβαρμα Λιβαδια, νεκρος ανατολικος προσανατολισμος ταφος ανδρας δεξι χερι μαχαιρι αριστερο λεπιδα ξυρισμα προσωπικη φροντιδα δεξια κεφαλη ποδι πυξιδα αρωματοδοχειο 1η 2α 2η χιλιετια ευρηματα ΙΝ Αγιου Ευσταθιου χαραγμα στηλη ιερος νομος, πιστος 4ος 3ος ναος Αγιος Ευσταθιος πρυτανειο, θεατρο, αγορανομειο, στοα εξουσια Βουλη βουλαν δημος δαμος γερουσια Δημοσιος λειτουργος δαμιεργος, επωνυμος, πρυτανις, πρυτανης ταμιας, λογιστης αγορανομος νομος Παυσανιας βασιλιας Λελεγες Σαμου, Αργοναυτης σκαφος πλοιο Αργω Τιφυς βασιλευς Μεροπες Κω Ηρακλης, Τροια Χαλκιοπη, Θεσσαλος Απολλοδωρος Απολλωνιος Ροδιος, Σιμωνιδης Γενεαλογος, αρχαια νεκροταφεια νεογνο Μεσσηνη Μεσσηνια πηγαδι Αγορα Αθηνων αθηνα αρχαιολογια Μιχαλακη Κολλια, ελληνιστικη Μυνδησια Μυνδος αθλητης αγωνας πυγμαχια 72α Ολυμπια, 492 5ος αιωνας πΧ Ικκος, ηρως Επιδαυρος ελλανοδικες αφαιρεση νικη νικητης αγων κανονισμος παραφρων θλιψη τρελλα, τρελα σχολειο κολωνα οροφη, μαθητες μαθητης μαθημα μαθητικο ατυχημα δυστυχημα καταδιωξη πολιτες, ξυλινο κιβωτιο διωκτες καπακι, ξυλο πρεσβεια Δελφοι χρησμος θνητος, τελευταιος τιμη θυσια ολυμπιαδα Αστυπαλαιεας πυκτης μαχῃ, ελλανοδικης αφῃρημενος εκφρων λυπη διδασκαλειο κιονας οροφος αστος κιβωτος Πυθια υστατος ηρωων Αστυπαλαιευς, θνητος Κυνικος, Ινδια συμβουλη κακο καλο καλυτερη φιλοσοφια ελευθερια σκεψη ευχαριστηση θλιψη Στραβων Ονησικριτος / Ονησικρατος φιλοσοφος, Φιλισκος, δασκαλος Μεγας Αλεξανδρος Αιγινα 4ος 375 334 μαθηματα Διογενης, Ανδροσθενης τιμονιερης βασιλικο πλοιο κυβερνητης Νεαρχος Σουσα συγγραφεας βιβλιο απομιμηση Κυρου παιδειας Ξενοφων υπερβολη ανακριβεια Λυσιμαχος Θρακης Θρακη Περιπλους Ιουβας Β Μαυριτανος απομνημονεεματα ταξειδι γεωγραφος, Πλινιος γυμνοσοφιστες σπηλαιο νυμφαιον παραλια Βατσες σπηλαιονυμφαιο σπηλια νυμφαιο νυμφες νυμφων

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ