Του Γιώργου Λεκάκη
Στα 24 θαύματα του αρχαίου κόσμου, ο Αμπέλιος(*) συμπεριλαμβάνει θαυματουργά σημεία και φυσικά φαινόμενα. Ανάμεσά τους:
Στο Νυμφαίον της Αθαμαντίας[1] στο
Αθαμάντιον ή Κρόκιον πεδίον, παρά το όρος Όθρυς - κοιτίδα των Μινυών - στην νότια Θεσσαλία - τότε Φθία - παρά την
πόλη Άλω(**), «5.000 βήματα[2], από την
ακτή της θαλάσσης, από την γη αναβλύζει φωτιά. Ενώ μέσα στην κοντινή πόλη
ακούγεται η μουσική του Πανός.
Επίσης στην πεδιάδα υπήρχε μια λίμνη, από όπου ανάβλυζε πίσσα και άσφαλτο. Εκεί εάν κτυπούσες παλαμάκια, η πίσσα ανέβαινε επάνω από το νερό και σαν να έκανε φούσκες στην επιφάνειά του». - ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης "Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν το πετρέλαιο".
(*) Ο Lucius Ampelius ήταν
Λατίνος συγγραφέας / σχολάρχης αγνώστου εποχής (επικρατέστερα έζησε τον 2ο
μ.Χ. αιώνα)[3]. Το επιστημονικό
έργο του «Liber Memorialis» ήταν ένα λατινικό σχολικό εγχειρίδιο, που
πιθανότατα γράφτηκε στο τέλος της βασιλείας του Μάρκου Αυρηλίου, στην Καισάρεια
της Μαυριτανίας. Αποτελείτο από μια σειρά 50 θεματικών σημειώσεων άνισου μήκους,
διανθισμένες με ερωτήσεις. Σκοπεύει να ικανοποιήσει την ακόρεστη περιέργεια
ενός αφοσιωμένου νέου, που ονομάζεται Μακρίνος, ίσως του μελλοντικού
αυτοκράτορος (εκυβέρνησε το 217 - 218). Ασχολείται με την κοσμογραφία[4], την
γεωγραφία, την μυθογραφία και την παγκόσμια ιστορία[5], έχοντας
σε λίγες σελίδες έναν σημαντικό όγκο δεδομένων κάθε είδους. Το Liber memorialis
γράφτηκε για προφορική διδασκαλία. Μικρό μοναδικό εγχειρίδιο στο είδος του, στην
λατινική λογοτεχνία, από την ρωμαϊκή περίοδο, και το μόνο που μας προσφέρει
αρκετά ακριβείς πληροφορίες για τους τρόπους μετάδοσης της σχολικής γνώσης και
για το επίπεδο πολιτισμού, που ένας νέος Ρωμαίος έπρεπε να αποκτήσει για την
προσέγγιση της ρητορικής.
Ο Αμπέλιος άσκησε τα καθήκοντα
του magister officiorum, proconsul και praefectus urbi επί Βαλεντινιανού Α' και
παρενέβη στην σύνταξη 13 νόμων του Θεοδοσιανού Κώδικα.
Δεδομένης της σπανιότητος των πληροφοριών του προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η έκδοση «Liber memorialis» δεν δημοσιεύθηκε παρά μόνον στην ύστερη σύγχρονη εποχή. Το μόνο σωζόμενο χειρόγραφο του έργου αυτού (Codex Divionensis) έχει… χαθεί. Το σωζόμενο κείμενο ανάγεται σε αντίγραφο του Γάλλου ανθρωπιστή Claudius Salmasius, ο οποίος έκανε την α΄ έκδοση αυτού του βιβλίου, στο Παρίσι το 1638. Στην συνέχεια το βιβλίο ανανατυπώθηκε επανειλημμένως. Ο Eduard Wölfflin έγραψε διδακτορική διατριβή για το «Liber memorialis» το 1854 και εδημοσίευσε την πρώτη κριτική έκδοση του κειμένου, το 1873.
(**) άλως = ὁ δίσκος τοῦ ἡλίου ἢ τῆς σελήνης ἢ ἀσπίδος, συνεσπειραμένος ὄφις, καλιὰ πτηνοῦ, ὁ ἐξωτερικὸς κύκλος τοῦ βολβοῦ τοῦ ὀφθαλμοῦ, ο φωτεινός δακτύλιος που σχηματίζεται γύρω από το φεγγάρι και καμμιά φορά και γύρω από τον ήλιο, φωτοστέφανο, ρόδινος κύκλος γύρω από την θηλή του μαστού > αλώνι, αλωή, αλωνεύομαι, αλωαίος, Αλωάς, αλώιος, άλων, αλωνία, άλωνα, αλωνίζω, κλπ. - ΠΗΓΗ: Αἰλ. Περὶ Ζ. 3. 16. Αἰσχύλ. Ἀριστ. Μετεωρ. 1.7,7, 3.2, 1, Νικ. Θ. 166.3.4. Πολυδ. 2.71.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης
Ελλάδος περιήγησις». Γ. Λεκάκης «Ελληνικη Βιβλιογραφια». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,
7.8.2017.
- Αμπέλιος στο «Liber Memorialis» (μτφρ. M.-P.
Arnault-Lindet), εκδ. Les Belles
Lettres, Παρίσι, 1993.
- Lucius Ampelius, «Liber
memorialis – Was ein junger Römer wissen
soll / Τι πρέπει να γνωρίζει ένας νεαρός Ρωμαίος», Texte zur Forschung 94, επιμ. Ing. König, 2. Auflage, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Ντάρμσταντ / Darmstadt, 2011.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Δεν διευκρινίζεται για ποιο Αθαμάντιο πρόκειται: Διότι υπάρχει ακόμη:
- το της Ηπείρου (στον ποταμό Άραχθο),
και
- το της Βοιωτίας. - ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης "Ποιος ήταν ο Αθάμας που ονομάτισε Αθαμανικά τα βουνά;", εφημ. "Ηπειρωτικό μέλλον", Φεβρουάριος, 2006.
[2] ήτοι 5 ρωμαϊκά μίλια - περίπου 7.400 μ.
[3] Οι υποθέσεις κυμαίνονται από την βασιλεία του Τραϊανού έως την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου Α΄.
[4] Το α΄ μέρος του κειμένου περιλαμβάνει μια στοιχειώδη κοσμολογία, με την περιγραφή των 4 στοιχείων και των 5 ζωνών της Γης. Ακολουθούν ενότητες αφιερωμένες στην φωτιά και τα αστέρια, τον αέρα και τους ανέμους, την γη και το νερό. Η περιγραφή του ζωδιακού κύκλου που περιέχεται στο β΄ κεφάλαιο έχει ως ξεκάθαρη πηγή τον Νιγίδιο. Ο Αμπέλιος προσθέτει 5 αστερισμούς και 7 πλανήτες. Ενδιαφέρον είναι επίσης το κεφάλαιο για τους ανέμους, τους οποίους ο Αμπέλιος συσχετίζει με τα ζώδια και των οποίων την κίνηση εξηγεί χωρίζοντάς τους σε «γενικούς ανέμους» (αυτούς που γενικά φυσούν από τα τέσσερα βασικά σημεία) και «ιδιαίτερους ανέμους» (αυτούς που συνδέονται με συγκεκριμένα περιστάσεις ή μέρη).
[5] Αναφέρεται στους ηγεμόνες της Σπάρτης (κεφ. XIV), στους Αθηναίους ηγεμόνες και πολιτικούς (κεφ. XV), στους Μακεδόνες βασιλείς (κεφ. XVI). Στο κεφάλαιο VIII υπάρχει μια αναφορά (η μοναδική στην αρχαία λογοτεχνία) για τα περίφημα γλυπτά της Περγάμου, που όντως ανακαλύφθηκαν το… 1871: «Στην Πέργαμο υπάρχει ένας μεγάλος μαρμάρινος βωμός, ύψους 40 ποδιών, με εντυπωσιακά γλυπτά και την παράσταση της γιγαντομαχίας».
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook