Του Χρήστου Βεργέτη
Στο άρθρο «Αρχαίοι Αρκάδες στον Ατλαντικό Ωκεανό» - ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ - είχα γράψει ότι ο πολυμήχανος Οδυσσέας είχε Αρκαδική
καταγωγή. Σκοπός του άρθρου ήταν να δείξει ότι οι Αρκάδες σε χρόνους πολύ
παλαιούς πραγματοποιούσαν μεγάλα ταξείδια στον Ατλαντικό Ωκεανό. Στον ίδιο
ωκεανό (όχι τυχαία) περιπλανήθηκε και ο Οδυσσέας. Η διάσημη ερευνήτρια H. Mertz στο βιβλίο της ΟΙΝΩΨ ΠΟΝΤΟΣ
παρουσίαζε με σοβαρή επιχειρηματολογία την άποψη ότι οι περιπέτειες του Οδυσσέα
δεν έγιναν μόνο στη Μεσόγειο αλλά και στον Ατλαντικό. Το βέβαιον είναι ότι ο
Όμηρος με το απίστευτο ποιητικό του ταλέντο έκρυψε πολλά για τη ζωή και τις
περιπλανήσεις του Οδυσσέα. Σήμερα από τα όχι και τόσο γνωστά για τον Οδυσσέα
είναι ότι καταγόταν από την Αρκαδία. Για να εξηγηθεί αυτή η καταγωγή πρέπει
πρώτα να ερευνήσουμε τη γενεά του πολυμήχανου ήρωα. Αρχικώς η μητέρα του Οδυσσέα
Αντίκλεια είχε πατέρα τον Αυτόλυκο ο οποίος ήταν υιός του θεού της Αρκαδίας
Ερμή. Ο Ερμής σύμφωνα με τη παράδοση γεννήθηκε στο όρος Κυλλήνη της Αρκαδίας (- βλ. βιντεορεπορταζ Γ. Λεκάκη στο ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΕΔΩ). Η ονομασία Αυτόλυκος
ετυμολογείται από τις λέξεις αυτός – λύκος. Η εξήγηση για το όνομα είναι ότι ο
Αυτόλυκος φορούσε δέρμα λύκου για να κλέβει και να μην φαίνεται χάρισμα που
είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του Ερμή θεό της κλοπής. Όμως το ιδιαίτερο
αυτό όνομα ίσως συμβολίζει και την σχέση του με την Αρκαδία. Ο λύκος στις
παραδόσεις των Αρκάδων έχει ιδιαίτερη θέση. Μεγάλος βασιλιάς της Αρκαδίας ήταν
ο Λυκάων, καθώς και μια από τις μεγαλύτερες εορτές των Αρκάδων ήταν τα Λύκαια
που τελούνταν στο Λύκαιον όρος. Ο Ερμής είχε γονείς την Μαία και τον Δία.
Πατέρας της Μαίας και παππούς του Ερμή ήταν ο τιτάνας Άτλας ο οποίος σύμφωνα με
τον Άραιθο από την Τεγέα υπήρξε ο πρώτος βασιλιάς της Αρκαδίας με έδρα το όρος
Θαυμάσιον της οροσειράς Κυλλήνης. Επομένως η καταγωγή του Οδυσσέα από την
Αρκαδία αποδεικνύεται από το γένος της μητέρας του που αναφέραμε.
Άτλας (βασιλιάς Αρκαδίας)
\
Μαία – Δίας
/
Ερμής – Αυτόλυκος – Αντίκλεια –
Οδυσσέας.
Σαφώς η αγαπημένη πατρίδα του Οδυσσέα ήταν η Ιθάκη, αλλά αυτό δεν
αλλάζει την σχέση του με την Αρκαδία. Άλλωστε αρκετοί ήρωες της μυθολογίας
σχετίζονται με διάφορες περιοχές, όπως ο μεγάλος ήρωας Ηρακλής, που είχε
πατρίδα τη Θήβα και ήταν γνωστός με την ονομασία Θηβαίος, αλλά καταγόταν και
από το Άργος, από το γένος του Περσέα.
Ο συγγραφέας Κ. Δούκας σε διάφορα βιβλία του με πολλά επιχειρήματα υποστηρίζει ότι ο Όμηρος ήταν το ίδιο πρόσωπο με τον Οδυσσέα. Αυτή η άποψη έχει μεγάλη ισχύ αν παρατηρήσουμε ότι έντεχνα μέσα στο έπος της Οδύσσειας αναφέρονται πρόσωπα και γεγονότα σχετικά με το θεϊκό γένος του Ιθακήσιου ήρωα. Για παράδειγμα ο Οδυσσέας έχει το επίθετο πολύτλας που σημαίνει ο πολύ ταλαιπωρημένος. Με αυτό το επίθετο ο Όμηρος υπονοεί τη σχέση του ήρωα με τον πρόγονο του Άτλαντα που επίσης σημαίνει τον ταλαιπωρημένο, αυτόν που αντέχει πολλά. Η διαπίστωση αυτή μπορεί να επιβεβαιωθεί από το γεγονός ότι ο Οδυσσέας περνά επτά έτη στο νησί της Καλυψούς (Ωγυγία) που ήταν κόρη του Άτλαντα. Ο θεός Ερμής βοήθησε τον Οδυσσέα να φύγει από την Ωγυγία εξηγώντας στην Καλυψώ το θείο θέλημα. Ακόμα και ο διάλογος του Ερμή και της Καλυψούς δεν είναι τυχαίος, αφού οι δύο προέρχονται από το γένος του Αρκάδα Άτλαντα. Ο Ερμής συγγενής του Οδυσσέα παρίσταται αρωγός στον ήρωα και στο νησί της Κίρκης δίνοντας του οδηγίες για να σώσει τους συντρόφους του. Στην ραψωδία ω της Οδύσσειας ο Όμηρος αποκαλεί τον Ερμή με το επίθετο Κυλλήνιος. Το επίθετο Κυλλήνιος ο Ερμής το έχει κληρονομήσει από το όρος της Αρκαδίας όπως είπαμε προηγουμένως. Ειδικώς ότι ο Όμηρος επιλέγει να αποκαλέσει στα τέλη του έπους τον Ερμή με την ονομασία Κυλλήνιος θεωρώ ότι είναι απόδειξη της έμφασης που έδινε ο ποιητής στην αρκαδική - θεϊκή καταγωγή του Ιθακήσιου ήρωα.
Με βάση όλα τα παραπάνω προκύπτει το ερώτημα αν οι αρχαίοι Έλληνες είχαν γνώση της αρκαδικής καταγωγής του Οδυσσέα. Η απάντηση είναι ότι την γνώριζαν καλά. Το εξής συμπέρασμα προκύπτει από την παράδοση που θέλει τον Οδυσσέα μετά τις περιπέτειες του να φτάνει στην πόλη Παλλάντιον Αρκαδίας και να ιδρύει ναό προς τιμήν της Αθηνάς Σώτειρας.
Υπάρχει όμως μια
ακόμα μεγάλη ένδειξη για το συμπέρασμα αυτό. Η συγγραφέας Δήμ. Λιάτσα στο
σχολιασμό της ραψωδίας ψ της Οδύσσειας στο κανάλι του You Tube Ομηρικός Κύκλος παραθέτει την πληροφορία ότι ο
Οδυσσέας σε πολλές περιοχές της Αρκαδίας λατρευόταν ως παλαιός θεός του Κάτω Κόσμου
(Άδης). Αυτή η μοναδική πληροφορία μας δείχνει ότι οι Αρκάδες επειδή γνώριζαν
την καταγωγή του ήρωα και εξ αιτίας των σπουδαίων επιτευγμάτων του τον τίμησαν
με ιδιαίτερη λατρεία ως θεό.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.1.2024.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- ΓΕΩΡΓΑΛΑΣ Γ.
Κ. «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ», εκδ. Ερωδιός.
- ΔΟΥΚΑΣ Κ. «Αλήθειες και ψεύδη για τον Όμηρο».
- ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ι. «ΑΡΚΑΔΙΑ Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΒΙΒΛΟΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΣΕΩΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ», εκδ. Πελασγός.
- MERTZ H. «ΟΙΝΩΨ ΠΟΝΤΟΣ»,
εκδ. ΝΕΑ ΘΕΣΙΣ.
- ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ «ΑΡΚΑΔΙΚΑ»
- ΠΟΛΥΜΕΡΗ Θ. Φ. «ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΚΥΡΙΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΟΝΥΜΙΩΝ των Ομηρικών
Επών», εκδ. ΑΡΧΥΤΑΣ
- ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΣ «ΕΘΝΙΚΑ».
- ΣΤΡΑΒΩΝ «ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ».
Και:
- Ομηρικός Κύκλος «Ομήρου Οδύσσεια, ραψωδία ψ», Κανάλι YouTube.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook