Του Γιώργου Λεκάκη
Το Melpignano (grico Merpignanu
και Lipignana στην ελληνική διάλεκτο του Salento) είναι στην επαρχία Λυκείου / Lecce στην
Απουλία, στον 40ό παράλληλο [40°08′06,39″N 18°16′39,91″E], στην ιστορική
περιοχή Grecìa Salentina.
Βρίσκεται 26,3 χλμ. νότια της πρωτεύουσας της επαρχίας. Και εδώ
ομιλείται το γλωσσικό ιδίωμα - στο "γλωσσικό νησί" 9 δήμων - η grico,
μια αρχαία γλώσσα, ελληνικής καταγωγής.
Κατά τον τοπικό θρύλο, η ίδρυση της πόλης, και το τοπωνύμιο προέρχεται
από το όνομα της μούσας Μελπομένης[1],
της ελληνικής μυθολογίας.[2]
Η πραγματική γέννηση του οικισμού παραμένει αβέβαιη, με περισσότερες
πιθανότητες να έγινε από αρχαίους Έλληνες από την Πελοπόννησο, με τον Αρκά
Οίνωτρο. Ο Οίνωτρος - ένας από τους 50 γιους του Λυκάονος, βασιλέα της Αρκαδίας
- όταν πέθανε ο πατέρας του, άφησε διάδοχό του τον γιο του, Νύκτιμο. Οι
υπόλοιποι γιοι του με εντολή και επιθυμία του, έφυγαν και διασκορπίσθηκαν, ιδρύοντας
και οικίζοντας νέες πόλεις, δίνοντάς τους και τα ονόματα τους. Ο Οίνωτρος πήγε
στην ιταλική χερσόνησο, με την βοήθεια του αδελφού του, Νύκτιμου, ο οποίος και
τον εβοήθησε με χρήματα και άνδρες. Πρώτα έφθασε στην σημερινή Απουλία. Εκεί
άφησε τον αδελφό του, Πευκέτιο, ο οποίος οίκισε μια περιοχή, που της έδωσε το
όνομα του: Πευκετία. Ο Οίνωτρος συνέχισε έως την Αυσονία, νυν Καλαβρία. Εγκαταστάθηκε
και έδωσε το όνομα του – Οινωτρία - σε ολόκληρη την περιοχή, από την Καλαβρία
μέχρι το Λάτιο! Αυτή ήταν η πρώτη αποστολή για εποικισμό και ίδρυση πόλεων σε
βαρβαρικά εδάφη, εκτός Ελλάδας.[3]
Οι Σαβίνοι, που λογίζονται οι αρχαίοι κάτοικοι της Ιταλίας, ήταν απόγονοι αυτών
των Αρκάδων![4]
Επισήμως, ο αποικισμός της Magna Graecia από τους Έλληνες έγινε τον 8ο
αιώνα π.Χ.
Η παρουσία μενίρ και ντολμέν στο χωριό μαρτυρά κατοίκηση τουλάχιστον
από την Εποχή του Χαλκού. Από τα μεγαλιθικά μνημεία της επαρχίας του Λέτσε, τα
περισσότερα υπάρχουν στην περιοχή του Μελπινιάνο. Μερικά:
- Minonna (< του Μίνωα; 35 x 50 εκατ.), που καταγράφηκε από τον Cosimo De
Giorgi, έχει ύψος 2,80 μ. και φαίνεται τετράγωνο. Βρίσκεται μέσα στην πόλη την
via IV Novembre.
Το μενίρ Minonna. |
- Candelora, μονόλιθος ενσωματωμένος στον περιβάλλοντα τοίχο μιας
βιομηχανικής μονάδας, για την εξόρυξη και την επεξεργασία της πέτρας του Lecce.
Η κορυφή είναι μυτερή σε σχήμα πυραμίδας. Το μενίρ (50 x 32 εκατ.) έχει ύψος 3,10
μ., και είναι έντονα κωνικό στην κορυφή.
- Lama (25 x 38 εκατ.) έχει τετράγωνο παραλληλεπίπεδο σχήμα, ύψους 4,20 μ.
- Scinéo (30 x 20 εκατ.) επανατοποθετήθηκε σε κάθετη θέση και σε βάση δύο επιπέδων. Ύψους 1,90 μ., κωνικό στην επιφάνεια (από 30 εκατ. στην βάση μειώνεται στα 24 εκατ.), πολύ διαβρωμένο, ακανόνιστο και λείπει το επάνω μέρος.
- Chipuro (30 x 29 εκατ.) μονόλιθος από πέτρα του Λέτσε, ύψους 1,84
μ. με παραλληλεπίπεδο σχήμα κωνικό στην κορυφή.
- Masseria Piccinna, κ.ά.
Το χωριό κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους, το 267 π.Χ., όταν το κατέλαβαν
από τους Βοιωτο-Λοκρούς Μεσσαπείς. Ετέθη υπό ελληνοβυζαντινή κυριαρχία, για περισσότερους
από πέντε αιώνες, γεγονός που επηρέασε ριζικά τις χρήσεις, τα έθιμα και την
τοπική γλώσσα. Μέχρι τον 12ο αιώνα η πόλις ήταν σημαντικό βυζαντινό
κέντρο. Ο ελληνικός πολιτισμός επιμένει ακόμη σε αυτό, και μπορεί να βρεθεί
ακόμα και σήμερα στις παραδόσεις και την λαογραφία.
Μετά ήρθαν Νορμανδοι, Ισπανοί της Αραγονίας, φεουδαρχικές οικογένειες, (Μόσχος,
Καστριώτης(**) - Branai / Granai Castriota (1632-1667), Κόντης), κ.ά.
Με την ανατροπή της φεουδαρχίας (1806) , το Melpignano συνενώθηκε με το Castrignano de' Greci σε έναν ενιαίο δήμο μέχρι την 1η Ιανουαρίου 1837, όταν οι δύο δήμοι έγιναν αυτόνομοι…
Αξίζει να δείτε ένα υπόγειο ελαιοτριβείο - ελαιουργείο, που ανήκε σε βαρωνικό παλλάτι, εξ ολοκλήρου σκαμμένο σε βράχο, πολύτιμη ιστορική μαρτυρία του τοπικού πολιτισμού και της οικονομίας. Κτισμένο τον 17ο αιώνα, διατηρεί ακόμα τα μεγάλα πατητήρια, για το πάτημα της ελιάς, τις πέτρινες μυλόπετρες και τα πατητήρια για έκθλιψη / στύψιμο.
Στην Μητροπολιτική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (ανακαινίσθηκε και επεκτάθηκε
το 1785 – 1794), επί παλαιότερου ενοριακού ναού του 16ου αιώνα, θα
δείτε μια Παναγία και το Θείο Βρέφος, και αγγελικές μορφές, να παίζουν λαούτο(*) (μνήμη Μούσας Μελπομένης), ένα παραδοσιακό μουσικό έγχορδο όργανο του Αιγαίου.
Στην εκκλησία και το μοναστήρι των Αυγουστιανών, με την διπλανή εκκλησία του Carmine (1573) που καταρρέει λόγω μακράς περιόδου εγκατάλειψης, μετά την αναγκαστική καταστολή του, υπάρχει ένα πηγάδι, στο οποίο είναι σκαλισμένος ο δικέφαλος αετός, ένδειξη της παρουσίας της οικογένειας Καστριώτη / Branai (Granai) Castriota, απόγονος της οποίας είναι ο Έλλην πρίγκηψ Γεώργιος Καστριώτης(**).
Η οικονομία του Melpignano στηρίζεται στην εξόρυξη και την επεξεργασία
τοπικού ασβεστόλιθου, γνωστού ως «λίθος Lecce». Το Cursi και το Melpignano θεωρούνται
η πιο σημαντικές περιοχές εξόρυξής του στο Salentino.
ΕΟΡΤΕΣ
- Εορτή της Παναγίας της Κωνσταντινουπόλεως (14 Μαρτίου).
- Εορτή του Αγίου Γεωργίου (23 Απριλίου).
- Φεστιβάλ λαϊκής μουσικής – μνήμη Μελπομένης - του Salento, του Notte
della Taranta (β΄ μισό Αυγούστου). Αυτό γίνεται σε διάφορους δήμους της
επαρχίας Lecce και της Grecìa Salentina για την διατήρηση του τοπικού χορού pizzica
salentina, και τελειώνει με την μεγάλη συναυλία στο Melpignano, στην πλατεία
μπροστά από την πρώην Αυγουστιανή μονή.
Και
- Γιορτή καρπουζιού (21 Ιουλίου).
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις» (απόσπ.). Γ. Λεκάκης "Η αρχαία Σαλεντινή Ελλάδα" (υπό έκδ.). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.5.2017.
[1] Η ευφραίνουσα με το άσμα της (< ρήμα μέλπω), Μούσα
του μέλους, της ωδής, της μουσικής, της θεατρικής τραγωδίας.
Κόρη του Διός και της Μνημοσύνης, μητέρα των Σειρήνων μετά του Αχελώου. Εφευρέτις της βαρβίτου(*), με την οποία μέλπουσα «καθήδυνε» τους θνητούς ακροατάς της - «θνητοίσι μελίφρονα βάρβιτον εύρε» (βλ. Ανθολογία ΙΧ 504), περιστοιχιζόμενη από την ακολουθία της, τις Ώρες και τις Νύμφες. Το άσμα της αδόμενο με τραγικό στόμφο, έμοιαζε με ηχηρή και πύρινη ωδή. Συνόδευε με τις άλλες Μούσες τον Απόλλωνα. Συνεργαζόταν με τον θεό Διόνυσο. - βλ. «Θεογονία» του Ησιόδου, Απολλοδωρος, Αγάθιος.
[2] Κατ’ άλλους, από την ελληνική λέξη μέλι, προϊόν για το οποίο φημίζεται. Άλλωστε μέλι - μέλος - μέλπω - Μελπομένη, είναι σχετικά.
Τέλος,
κατ΄ άλλους, με λιγότερες πιθανότητες, το τοπωνύμιο είναι προγενικής
προέλευσης, από το λατινικό όνομα ενός εκατόνταρχου Melpinius (με την προσθήκη
του επιθέματος "anus" (= praedium Melpinianum = γη του Melpinius)…
[3] «Οἴνωτρος δὲ ὁ τῶν παίδων νεώτατος Λυκάονι ἀρσένων
Νύκτιμον τὸν ἀδελφὸν χρήματα καὶ ἄνδρας αἰτήσας ἐπεραιώθη ναυσὶν ἐς Ἰταλίαν, καὶ
ἡ Οἰνωτρία χώρα τὸ ὄνομα ἔσχεν ἀπὸ Οἰνώτρου βασιλεύοντος. οὗτος ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἐς
ἀποικίαν στόλος πρῶτος ἐστάλη: ἀναριθμουμένῳ δὲ ἐς τὸ ἀκριβέστατον οὐδὲ ἐκ τῶν
βαρβάρων οὐδένες πρότερον ἢ Οἴνωτρος ἀφίκοντο ἐς τὴν ἀλλοδαπήν», βλ. Παυσανία
«Αρκαδικά».
[4] Σύμφωνα με τους αρχαίους Ιταλούς ιστορικούς Κάτωνα
και Μάρκο Τερέντιο Ρεατίνο Βάριο.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook