Το ελληνόφωνο χωριό της Μεγάλης Ελλάδος, ίδρυμα Αρκάδων, που φέρει το όνομα της Μούσας Μελπομένης - του Γ. Λεκάκη

Το ελληνόφωνο χωριό

της Μεγάλης Ελλάδος,

ίδρυμα Αρκάδων,

που φέρει το όνομα

της Μούσας Μελπομένης

Του Γιώργου Λεκάκη

Το Melpignano (grico Merpignanu και Lipignana στην ελληνική διάλεκτο του Salento) είναι στην επαρχία Λυκείου / Lecce στην Απουλία, στον 40ό παράλληλο [40°08′06,39″N 18°16′39,91″E], στην ιστορική περιοχή Grecìa Salentina.

Βρίσκεται 26,3 χλμ. νότια της πρωτεύουσας της επαρχίας. Και εδώ ομιλείται το γλωσσικό ιδίωμα - στο "γλωσσικό νησί" 9 δήμων - η grico, μια αρχαία γλώσσα, ελληνικής καταγωγής.

Κατά τον τοπικό θρύλο, η ίδρυση της πόλης, και το τοπωνύμιο προέρχεται από το όνομα της μούσας Μελπομένης[1], της ελληνικής μυθολογίας.[2]

Η πραγματική γέννηση του οικισμού παραμένει αβέβαιη, με περισσότερες πιθανότητες να έγινε από αρχαίους Έλληνες από την Πελοπόννησο, με τον Αρκά Οίνωτρο. Ο Οίνωτρος - ένας από τους 50 γιους του Λυκάονος, βασιλέα της Αρκαδίας - όταν πέθανε ο πατέρας του, άφησε διάδοχό του τον γιο του, Νύκτιμο. Οι υπόλοιποι γιοι του με εντολή και επιθυμία του, έφυγαν και διασκορπίσθηκαν, ιδρύοντας και οικίζοντας νέες πόλεις, δίνοντάς τους και τα ονόματα τους. Ο Οίνωτρος πήγε στην ιταλική χερσόνησο, με την βοήθεια του αδελφού του, Νύκτιμου, ο οποίος και τον εβοήθησε με χρήματα και άνδρες. Πρώτα έφθασε στην σημερινή Απουλία. Εκεί άφησε τον αδελφό του, Πευκέτιο, ο οποίος οίκισε μια περιοχή, που της έδωσε το όνομα του: Πευκετία. Ο Οίνωτρος συνέχισε έως την Αυσονία, νυν Καλαβρία. Εγκαταστάθηκε και έδωσε το όνομα του – Οινωτρία - σε ολόκληρη την περιοχή, από την Καλαβρία μέχρι το Λάτιο! Αυτή ήταν η πρώτη αποστολή για εποικισμό και ίδρυση πόλεων σε βαρβαρικά εδάφη, εκτός Ελλάδας.[3] Οι Σαβίνοι, που λογίζονται οι αρχαίοι κάτοικοι της Ιταλίας, ήταν απόγονοι αυτών των Αρκάδων![4] Επισήμως, ο αποικισμός της Magna Graecia από τους Έλληνες έγινε τον 8^ο αιώνα π.Χ.

Η παρουσία μενίρ και ντολμέν στο χωριό μαρτυρά κατοίκηση τουλάχιστον από την Εποχή του Χαλκού. Από τα μεγαλιθικά μνημεία της επαρχίας του Λέτσε, τα περισσότερα υπάρχουν στην περιοχή του Μελπινιάνο. Μερικά:

        - Minonna (< του Μίνωα; 35 x 50 εκατ.), που καταγράφηκε από τον Cosimo De Giorgi, έχει ύψος 2,80 μ. και φαίνεται τετράγωνο. Βρίσκεται μέσα στην πόλη την via IV Novembre.

Το μενίρ Minonna. 

        - Candelora, μονόλιθος ενσωματωμένος στον περιβάλλοντα τοίχο μιας βιομηχανικής μονάδας, για την εξόρυξη και την επεξεργασία της πέτρας του Lecce. Η κορυφή είναι μυτερή σε σχήμα πυραμίδας. Το μενίρ (50 x 32 εκατ.) έχει ύψος 3,10 μ., και είναι έντονα κωνικό στην κορυφή.

        - Lama (25 x 38 εκατ.) έχει τετράγωνο παραλληλεπίπεδο σχήμα, ύψους 4,20 μ.

        - Scinéo (30 x 20 εκατ.) επανατοποθετήθηκε σε κάθετη θέση και σε βάση δύο επιπέδων. Ύψους 1,90 μ., κωνικό στην επιφάνεια (από 30 εκατ. στην βάση μειώνεται στα 24 εκατ.), πολύ διαβρωμένο, ακανόνιστο και λείπει το επάνω μέρος.

        - Chipuro (30 x 29 εκατ.) μονόλιθος από πέτρα του Λέτσε, ύψους 1,84 μ. με παραλληλεπίπεδο σχήμα κωνικό στην κορυφή.

        - Masseria Piccinna, κ.ά.

Το χωριό κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους, το 267 π.Χ., όταν το κατέλαβαν από τους Βοιωτο-Λοκρούς Μεσσαπείς. Ετέθη υπό ελληνοβυζαντινή κυριαρχία, για περισσότερους από πέντε αιώνες, γεγονός που επηρέασε ριζικά τις χρήσεις, τα έθιμα και την τοπική γλώσσα. Μέχρι τον 12^ο αιώνα η πόλις ήταν σημαντικό βυζαντινό κέντρο. Ο ελληνικός πολιτισμός επιμένει ακόμη σε αυτό, και μπορεί να βρεθεί ακόμα και σήμερα στις παραδόσεις και την λαογραφία.

Μετά ήρθαν Νορμανδοι, Ισπανοί της Αραγονίας, φεουδαρχικές οικογένειες, (Μόσχος, Καστριώτης(**) - Branai / Granai Castriota (1632-1667), Κόντης), κ.ά.

Με την ανατροπή της φεουδαρχίας (1806) , το Melpignano συνενώθηκε με το Castrignano de' Greci σε έναν ενιαίο δήμο μέχρι την 1η Ιανουαρίου 1837, όταν οι δύο δήμοι έγιναν αυτόνομοι…

Αξίζει να δείτε ένα υπόγειο ελαιοτριβείο - ελαιουργείο, που ανήκε σε βαρωνικό παλλάτι, εξ ολοκλήρου σκαμμένο σε βράχο, πολύτιμη ιστορική μαρτυρία του τοπικού πολιτισμού και της οικονομίας. Κτισμένο τον 17^ο αιώνα, διατηρεί ακόμα τα μεγάλα πατητήρια, για το πάτημα της ελιάς, τις πέτρινες μυλόπετρες και τα πατητήρια για έκθλιψη / στύψιμο.

Στην Μητροπολιτική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (ανακαινίσθηκε και επεκτάθηκε το 1785 – 1794), επί παλαιότερου ενοριακού ναού του 16^ου αιώνα, θα δείτε μια Παναγία και το Θείο Βρέφος, και αγγελικές μορφές, να παίζουν λαούτο(*) (μνήμη Μούσας Μελπομένης), ένα παραδοσιακό μουσικό έγχορδο όργανο του Αιγαίου.

Στην εκκλησία και το μοναστήρι των Αυγουστιανών, με την διπλανή εκκλησία του Carmine (1573) που καταρρέει λόγω μακράς περιόδου εγκατάλειψης, μετά την αναγκαστική καταστολή του, υπάρχει ένα πηγάδι, στο οποίο είναι σκαλισμένος ο δικέφαλος αετός, ένδειξη της παρουσίας της οικογένειας Καστριώτη / Branai (Granai) Castriota, απόγονος της οποίας είναι ο Έλλην πρίγκηψ Γεώργιος Καστριώτης(**).

Η οικονομία του Melpignano στηρίζεται στην εξόρυξη και την επεξεργασία τοπικού ασβεστόλιθου, γνωστού ως «λίθος Lecce». Το Cursi και το Melpignano θεωρούνται η πιο σημαντικές περιοχές εξόρυξής του στο Salentino.

 

ΕΟΡΤΕΣ

        - Εορτή της Παναγίας της Κωνσταντινουπόλεως (14 Μαρτίου).

        - Εορτή του Αγίου Γεωργίου (23 Απριλίου).

        - Φεστιβάλ λαϊκής μουσικής – μνήμη Μελπομένης - του Salento, του Notte della Taranta (β΄ μισό Αυγούστου). Αυτό γίνεται σε διάφορους δήμους της επαρχίας Lecce και της Grecìa Salentina για την διατήρηση του τοπικού χορού pizzica salentina, και τελειώνει με την μεγάλη συναυλία στο Melpignano, στην πλατεία μπροστά από την πρώην Αυγουστιανή μονή.

Και

        - Γιορτή καρπουζιού (21 Ιουλίου).

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις» (απόσπ.). Γ. Λεκάκης "Η αρχαία Σαλεντινή Ελλάδα" (υπό έκδ.). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.5.2017.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Η ευφραίνουσα με το άσμα της (< ρήμα μέλπω), Μούσα του μέλους, της ωδής, της μουσικής, της θεατρικής τραγωδίας.

Κόρη του Διός και της Μνημοσύνης, μητέρα των Σειρήνων μετά του Αχελώου. Εφευρέτις της βαρβίτου(*), με την οποία μέλπουσα «καθήδυνε» τους θνητούς ακροατάς της - «θνητοίσι μελίφρονα βάρβιτον εύρε» (βλ. Ανθολογία ΙΧ 504), περιστοιχιζόμενη από την ακολουθία της, τις Ώρες και τις Νύμφες. Το άσμα της αδόμενο με τραγικό στόμφο, έμοιαζε με ηχηρή και πύρινη ωδή. Συνόδευε με τις άλλες Μούσες τον Απόλλωνα. Συνεργαζόταν με τον θεό Διόνυσο. -  βλ. «Θεογονία» του Ησιόδου, Απολλοδωρος, Αγάθιος.

[2] Κατ’ άλλους, από την ελληνική λέξη μέλι, προϊόν για το οποίο φημίζεται. Άλλωστε μέλι - μέλος - μέλπω - Μελπομένη, είναι σχετικά.

Τέλος, κατ΄ άλλους, με λιγότερες πιθανότητες, το τοπωνύμιο είναι προγενικής προέλευσης, από το λατινικό όνομα ενός εκατόνταρχου Melpinius (με την προσθήκη του επιθέματος "anus" (= praedium Melpinianum = γη του Melpinius)…

[3] «Οἴνωτρος δὲ ὁ τῶν παίδων νεώτατος Λυκάονι ἀρσένων Νύκτιμον τὸν ἀδελφὸν χρήματα καὶ ἄνδρας αἰτήσας ἐπεραιώθη ναυσὶν ἐς Ἰταλίαν, καὶ ἡ Οἰνωτρία χώρα τὸ ὄνομα ἔσχεν ἀπὸ Οἰνώτρου βασιλεύοντος. οὗτος ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἐς ἀποικίαν στόλος πρῶτος ἐστάλη: ἀναριθμουμένῳ δὲ ἐς τὸ ἀκριβέστατον οὐδὲ ἐκ τῶν βαρβάρων οὐδένες πρότερον ἢ Οἴνωτρος ἀφίκοντο ἐς τὴν ἀλλοδαπήν», βλ. Παυσανία «Αρκαδικά».

[4] Σύμφωνα με τους αρχαίους Ιταλούς ιστορικούς Κάτωνα και Μάρκο Τερέντιο Ρεατίνο Βάριο.

ελληνοφωνο χωριο Μεγαλη Ελλαδα, ιδρυμα Αρκαδων, Μουσα Μελπομενη ελληνοφωνα χωρια Ελλας, Αρκαδες αρκαδια μελπινιανο απουλια κατω ιταλια ευφραινουσα ασμα μελπω μελος, ωδη μουσικη θεατρικη τραγωδια Διας ζευς Μνημοσυνη Σειρηνες Αχελωος εφευρετις εφευρετης εφευρεση βαρβιτος μελπουσα καθηδυνε θνητος ακροατης θνητοι μελιφρονα Ανθολογια ακολουθια ωρες Νυμφες ασμα τραγικος στομφος, ηχος ηχηρη πυρινη συνοδεια Μουσες Απολλωνας, απολλων θεος Διονυσος Θεογονια Ησιοδου, Ησιοδος Απολλοδωρος, Αγαθιος ελληνικη λεξη μελι, προιον τοπωνυμιο προγενικη προελευση λατινικο ονομα εκατονταρχος Melpinius επιθεμα anus γη Μελπινιος οινωτρος παιδι νεωτατος Λυκαονας αρσεν Νυκτιμος χρηματα ανδρες αιτηση ναυς ιταλια οινωτρια χωρα βασιλευς ελλαδος αποικια στολος πρωτος αποστολη βαρβαροι αλλοδαπη Παυσανιας Αρκαδικα αρχαιοι Ιταλοι ιστορικος Κατωνας κατων Βαριος Melpignano γκρικο grico Merpignanu λιπινιανο λιπινιανα λυπηνιανο λυπηνιανα Lipignana διαλεκτος σαλεντο Salento επαρχια Λυκειο / λετσε Lecce Απουλια, 40ος παραλληλος ιστορικη περιοχη Γκρετσια Σαλεντινα Grecia Salentina γλωσσικο ιδιωμα γλωσσα, ελληνικης καταγωγης θρυλος ιδρυση πολη ελληνικη μυθολογια οικισμος ετυμολογια αβεβαιη, αρχαιοι ελληνες Πελοποννησος, Αρκας 50 γιοι Λυκαων βασιλεας διαδοχος εντολη επιθυμια ιταλικη χερσονησος, χρημα Πευκετιος, Πευκετια Αυσονια, Αυσονες Καλαβρια Λατιο λατσιο εποικισμος βαρβαρικα εδαφη, Σαβινοι, απογονοι αποικισμος Magna Graecia 8ος αιωνας πΧ μενιρ ντολμεν Εποχη Χαλκου μεγαλιθικα μνημεια μεγαλιθικο μνημειο μινονα μινοννα minonna ντε τζιορτζι De Giorgi, τετραγωνο 4η 4 νοεμβριου νοεμβριος IV Novembre Μινως Μινωας καντελορα Candelora, μονολιθος τοιχο βιομηχανικη μοναδα εξορυξη επεξεργασια πετρα κορυφη μυτερη σχημα πυραμιδας πυραμιδα κωνικο κωνος λαμα Lama παραλληλεπιπεδο σχημα, σκινεο Scineo τσιπουρο κιπουρο Chipuro μονολιθικος μασερια πιτσινα πικινα Masseria Piccinna κατακτηση Ρωμαιοι, 3ος 267 Βοιωτοι Λοκροι Μεσσαπεις Βοιωτια Λοκρις λοκριδα Μεσσαπεια ελληνοβυζαντινη κυριαρχια, εθιμα τοπικη 12ος μχ βυζαντιο ελληνικος πολιτισμος παραδοσεις λαογραφια Νορμανδοι, Ισπανοι Αραγονια φεουδαρχια οικογενεια Μοσχος, Καστριωτης μπραναι Branai γκραναι Granai Castriota καστριωτα 1632 1667, Κοντης ανατροπη 19ος 1806 καστρινιανο ντε γκρετσι Castrignano de Greci δημος 1837 υπογειο ελαιοτριβειο - ελαιουργειο, βαρωνικο παλλατι, παλατι σκαμμενο βραχος, ιστορικη μαρτυρια τοπικος πολιτισμος οικονομια 17ος πατητηρι πατημα ελια πετρινη μυλοπετρα πατητηρια εκθλιψη / στυψιμο ελαιολαδο λαδι Μητροπολιτικη εκκλησια Αγιου Γεωργιου Αγιος Γεωργιος ανακαινιση 18ος 1785 – 1794, ενοριακος ναος 16ος Παναγια Θειο Βρεφος, αγγελος λαουτο παραδοσιακο μουσικο εγχορδο οργανο Αιγαιο μοναστηρι Αυγουστινιανοι καρμινε καρμιν Carmine 1573 εγκαταλειψη πηγαδι, σκαλισμενος αναγλυφο δικεφαλος αετος,ελλην πριγκηψ Καστριωτης εξορυξη ασβεστολιθος κουρσι Cursi σαλεντινο Salentino Εορτη της Παναγιας Κωνσταντινουπολις Κωνσταντινουπολη 14 Μαρτιου Μαρτιος πανηγυρια πανηγυρι 23 Απριλιου απριλιος Φεστιβαλ λαικη μουσικη νοτε ντελα ντελλα ταραντα Notte della Taranta Αυγουστου αυγουστος τοπικος χορος πιτσικα pizzica salentina, συναυλια Αυγουστιανη μονη γιορτη καρπουζιου καρπουζι 21 Ιουλιου ιουλιος

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ