Του Γιώργου Λεκάκη
Ο Salomon Reinach (1858 –1932)
ήταν Γαλλο-εβραίος αρχαιολόγος, θρησκευτικός ιστορικός και υπήρξε σημαντική
προσωπικότητα για το γαλλο-εβραϊκό κατεστημένο στα τέλη του 19ου και
στις αρχές του 20ού αιώνα. Ήταν αντιπρόεδρος της πιο σημαντικής σύγχρονης
εβραϊκής οργάνωσης, της Alliance Israelite Universelle (AIU), ιδρυτής της Jewish
Colonization Association (JCA) / Εβραϊκής Ένωσης Αποικισμού
Υποστήριξε δημόσια τον
εβραϊκό αποικισμό της Παλαιστίνης. Έκανε πολλούς εχθρούς στους Καθολικούς
κύκλους για την «συγκριτική του μέθοδο μελέτης των θρησκειών».
Ήταν αδελφός του Ιωσήφ Reinach και του Théodore Reinach(*). Εγεννήθη στο St Germain-en-Laye. Εσπούδασε στην École normale supérieure.
Ως φοιτητής διέπρεψε στα
αρχαία ελληνικά, και ερμήνευσε τον προφήτη σε μια παράσταση, στην πρωτότυπη αρχαία
ελληνική γλώσσα, στον «Φιλοκτήτη» του Σοφοκλέους, που διοργάνωσε ο αδελφός του Θεόδωρος,
στο σπίτι της οικογενείας τους, μπροστά στους πιο επιφανείς δασκάλους!
Τα μαθήματά του στην École du
Louvre που αργότερα μετέτρεψε σε 28 διαλέξεις, εξέδωσε σε ένα βιβλίο, με τίτλο «Apollo»(*),
το οποίο μεταφράσθηκε σε πολλές γλώσσες και έγινε υποχρεωτική αναφορά στο θέμα
της αρχαιολογίας της τέχνης.
Εντάχθηκε στην Γαλλική Σχολή Αθηνών το 1879. Έκανε αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην Μύρινα Μοισίας (κοντά στην Σμύρνη το 1880 – 1882), στην Κύμη Αιολίδος (1881), στην Θάσο, στην Ίμβρο - ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης "ΙΜΒΡΟΣ ΠΑΙΠΑΛΟΕΣΣΑ" - στην Λέσβο (1882), την Δήλο(**)[1], στην Καρχηδόνα[2], στην Οδησσό (1893) κ.α. Μελέτησε την Ολυμπία, πήγε σε Καβάλα, Θεσσαλονίκη, Τροία…
Σε ενάμιση μήνα στο Αιγαίο εξόδεψε σχεδόν ολόκληρη την σύνταξή του, που ήταν 3.000 φράγκα ετησίως, για την αγορά νομισμάτων, που πρόσφεραν οι εντόπιοι.
Ο Reinach θεώρησε την
περίφημη Αφροδίτη της Μήλου, χαρακτηριστικό μνημείο της
ελληνιστικής περιόδου, έργο της σχολής του Φειδία!
Ήταν υποστηρικτής της θεωρίας
ότι ο Χριστός ήταν στην σφαίρα του θρύλου, αλλά δεν αρνήθηκε την πιθανότητα
ενός ιστορικού Ιησού. «Είναι αδύνατον να εδραιωθεί ο ιστορικός Ιησούς, που δεν
σημαίνει ότι δεν υπήρχε, αλλά μόνον ότι δεν μπορούμε να επιβεβαιώσουμε θετικά
τίποτα για αυτόν».
Ήταν επικριτικός επίσης και για
τα Πάθη του Ιησού, τα οποία θεωρούσε ότι ήταν επίσης ένας θρύλος, βασισμένος σε
προϋπάρχοντες "ειδωλολατρικούς" θρύλους. Υποστήριξε την μυθικιστική έρευνα του
W. Benj. Smith.
Ανάμεσα σε άλλα έγραψε και το «VOYAGE ARCHEOLOGIQUE EN GRECE ET EN ASIE MINEURE / ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΑΞΕΙΔΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ / sous la direction de M. Philippe Le Bas membre de l'Institut (1842-1844). Planches de topographie, de sculpture et d'architecture, graves d'apres les dessins de E. Landron, publies et commentes par Sal. Reinach», εκδ. Librairie de Firmin Didot et Cie, Παρίσι, 1888. Ήταν σε σχήμα 4o, 162 σελίδες».
Λοιπή ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ του (ενδεικτικώς):
Έγραψε περισσότερα από 6.000 άρθρα
και περίπου 100 βιβλία, για ποικίλα ζητήματα ιστορίας, φιλολογίας και ιστορίας
της τέχνης.
Manuel de philologie classique (1880 - 1884).
Chronique d'Orient Fouilles et Découvertes a Chypre Depuis l'Occupation
Anglaise. Revue Archéologique. 6, 340 - 364 (1885).
Grammaire latine (1886).
La Nécropole de Myrina (1887).
L'Arc de Titus et les Dépouilles du Temple de Jérusalem (1890)
Répertoire de la Statuaire Grecque et Romaine (3 τ., 1897 - 1898).
Répertoire des Vases Peints Grecs et Étrusques (1900).
(*) The Story of Art Throughout the Ages, 1904; English translation of
Apollo: histoire générale des arts.
Répertoire de Peintures du Moyen Âge et de la Renaissance 1280 - 1580
(1905).
Apollo: an Illustrated Manual of the History of Art Throughout the Ages, εκδ. Charles Scribner's and Sons (1907).
The so-called Asiatic Terracotta Groups, εκδ. Charles Scribner's sons (1907).
Orpheus: A General History of Religions, εκδ. W. Heinemann (1909).
Cults, Myths and Religions, (1912); English translation of Cultes,
mythes et religions (1908).
"The Growth of Mythological Study". The Quarterly Review. 215: 423–441. Οκτ. 1911.
A Short History of Christianity, εκδ. G. P. Putnam's Sons, (1922).
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 12.12.2012.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Όπου διηύθυνε 4 εργοτάξια και ανακάλυψε το εμπορείο των Ποσειδωνιαστών και τον «Πληγωμένο Γαλάτη» (παραπάνω φωτογραφία), στα δυτικά της ιεράς λίμνης, το καλοκαίρι του 1882, που του επέτρεψε να επιβεβαιώσει το στυλ της σχολής γλυπτικής της Περγάμου.
[2] Όπου βρήκε τον περίφημο «Κολοσσαίο Διόσκουρο της Καρχηδόνας» (παρακάτω φωτογραφία), χωρίς το κεφάλι ή το άλογο, και που απέκτησαν οι Sal΅. Reinach και Ern. Babelon, για το Λούβρο το 1883…
(*) Γνωστός και από την περίφημη "Villa Kerylos" στο Beaulieu-sur-Mer της Γαλλίας, ένα παραθαλάσσιο σπίτι στην Μεσόγειο, στον 43ο παράλληλο [43° 42′ 11″ W, 7° 20′ 02″ E] σε αρχαιοελληνικό αναγεννησιακό ρυθμό, που εκτίσθη το 1902 - 1908 από τον ίδιο. Του κόστισε 9.000.000 χρυσά φράγκα! Από την ελληνική λέξη, κηρύλος = θαλάσσιο χελιδόνι, αλκυώνας / αλκυόνα, που στην ελληνική μυθολογία και παράδοση εθεωρείτο καλός οιωνός. Αρχιτέκτων ο Emm. Pontremoli, ο οποίος από τα ταξείδια του στην Μικρά Ασία και από το νησί της Δήλου(**) (από οικίες του 2ου αιώνα π.Χ.) εσχεδίασε μια ανακατασκευή των ελληνικών αρχοντικών σπιτιών, και διαμόρφωσε το κτήριο γύρω από μια ανοικτή περίστυλη αυλή. Ο Reinach παρήγγειλε ακριβή αντίγραφα αρχαίων ελληνικών καθισμάτων και επίπλων κλισμών (στα ομηρικά το ανάκλικντρο), που φυλάσσονταν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νεάπολης Ιταλίας, στον επιπλοποιό Bettenfeld.
Στο Θυρωρείον υποδέχεται τον επισκέπτη, ένα «Χαίρε» με έναν κόκορα, μια κότα και τους νεοσσούς της, ελληνικά σύμβολα της οικογένειας. Στο πλάι, ένα φίδι και μια χάλκινη σφίγγα, προστατευτικά πνεύματα της εστίας. Στο περιστύλιο, που περιβάλλεται από 12 κίονες από λευκό μάρμαρο Carrara, σχηματίζεται μια όμορφη κάτοψη μιας αρχαίας τετράγωνης αυλής, με τοιχογραφίες από την ελληνική μυθολογία (ζωγραφισμένες με τον αρχαίο τρόπο από τους Adr. Karbowsky και G.-L. Jaulmes),. Στην βιβλιοθήκη, άγαλμα του Φειδία, που αναπαριστά την θεά Αθηνά. Ράφια αντίγραφα από το Ηράκλειο / Herculaneum, τόμοι από τον 17ο - 19ο αιώνα, για την ελληνική ιστορία και πολιτισμό, συλλεκτικά αντικείμενα (από τον 7ο - 1ο αιώνα π.Χ.)! Στους τοίχους έγραψε ο Th. Reinach: «Εδώ είναι που, παρέα με Έλληνες ρήτορες, λογίους και ποιητές, χαράζω ένα γαλήνιο καταφύγιο σε αθάνατη ομορφιά». Στο τρίκλινο η τραπεζαρία είναι οκταγωνικού σχήματος. Τα επιτραπέζια σκεύη που χρησιμοποιήθηκαν εδώ ήταν κατασκευασμένα με τις ίδιες ελληνικές γαίες και τα ίδια οξείδια για να αποκτήσουν τα ίδια χρώματα με τα αρχαία αγγεία. Με χάλκινα αγάλματα του Ναρκίσσου και του Απόλλωνος. Ο ανδρών, με μωβ μάρμαρο Serravezza και ένθετα μετάλλια από κίτρινο μάρμαρο από την Σιένα, έχει στο δάπεδο ψηφιδωτό με παράσταση του λαβύρινθου, όπου ο Θησέας μάχεται ενάντια στον Μινώταυρο. Ένα μεγάλο ασημένιο ψυγείο - αναπαραγωγή αγγείου από το ίδιο μέταλλο από θησαυρό ρωμαϊκών χρόνων. Και βωμός «στον άγνωστο θεό» από μάρμαρο Καρράρα. Και το μαρμάρινο κεφάλι ενός παιδιού (έργο του 1ου αι.). Ο Οίκος είναι αφιερωμένος στον θεό Διόνυσο, το όνομα του οποίου είναι χαραγμένο επάνω από το παράθυρο με θέα θάλασσα. Το δάπεδο είναι διακοσμημένο με μωσαϊκό, με τρύγους σταφυλιών, με Σειληνούς, Φανούς, και Σατύρους. Στην κορυφή μια γύψινη ζωφόρος με την ζωή του Διονύσου. Και αναπαραγωγές προσωπείων-μασκών, που βρέθηκαν στο θέατρο της Περγάμου (από τον P. Gasq).
Σε ένα πιάνο (είδος «pleyelos»), το 1893, είχε αποκρυπτογραφήσει τα μουσικά σημάδια (νότες) του Ύμνου στον Απόλλωνα (εναρμόνιση από τον G. Fauré). Και ένας ετρουσκικός αυλός (του 7ου αιώνα π.Χ.), καθώς και μέρος μιας επιτύμβιας στήλης (του 1ου αιώνα).
Στην από λευκό μάρμαρο σκάλα, προς τον πρώτο και δεύτερο όροφο, αντίγραφο της προτομής του Ερμή-Διονύσου.
Ένα άλλο δωμάτιο είναι αφιερωμένο στην θεά Ήρα, θεά της θηλυκότητας και της γονιμότητας. Διακοσμημένο με τοιχογραφίες με παγώνια και κύκνους. Αυτό το δωμάτιο ήταν της συζύγου του Th. Reinach. Διαθέτει παράθυρο με τοπίο «παρόμοιο με αυτό των Κυκλάδων».
Σε άλλο, διακοσμημένο με περιστέρια και στεφάνια από χρυσό κισσό, εικονίζεται (παραπάνω φωτογραφία) η διανομή στους ανθρώπους των πρώτων κόκκων σιταριού, από τον Τριπτόλεμο, επί άρματος που πετούν πτερωτά φίδια…
Το υπνοδωμάτιο έχει κρεβάτι, αντίγραφο πρωτότυπου από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης.
Οι τοιχογραφίες του περιστυλίου είναι φιλοτεχνημένες με αρχαία μέθοδο, σε φρέσκο κονίαμα επικαλυμμένο με σκόνη μαρμάρου, με χρήση εγκαυστικού, έργα των G. L. Jaulmes και Adr. Karbowsky, και των δύο μαθητών του P. de Chavannes. Οι σκηνές επιλέχθηκαν από τον Th. Reinach και εμπνεύσθηκαν από διακοσμητικά αρχαία αγγεία, από τα Μουσεία Βερολίνου, Μονάχου και Βατικανού.
Οι δύο μεγαλύτερες εικονίζουν:
- ένα από τα τελευταία επεισόδια της αναζήτησης του Χρυσόμαλλου Δέρατος από τους Αργοναύτες - διακρίνεται η Μήδεια, ο πατέρας, Αιήτης (βασιλιάς της Κολχίδας), και ο Ιάσων, τον θάνατο του Τάλου (του χάλκινου γίγαντα-φύλακα της Κρήτης),
- τον γάμο του Πέλοπος και της Ιπποδάμειας (κόρης του Οινομάου, βασιλιά της Πίσας Ήλιδος), μετά τη νίκη του επί του πεθερού του, στο τέλος της αρματοδρομίας που επιβλήθηκε στους επίδοξους μνηστήρες.
Τέσσερις μικρότερες τοιχογραφίες απεικονίζουν άλλα μέρη της ελληνικής μυθολογίας:
- από την ζωή του Απόλλωνα: η διαμάχη για την λύρα με τον Ερμή, που κέρδισε ο Απόλλωνας, ο οποίος έγινε έτσι ο θεός των ποιητών.
- άλλη με την επιστροφή του στο ιερό των Δελφών μετά το ταξείδι του στην χώρα των Υπερβόρειων, ενός μυθικού λαού, που δεν γνωρίζει ούτε αρρώστια, ούτε γηρατειά και όπου ο Απόλλων επιστρέφει κάθε 19 χρόνια (περίοδος σχετική με τα άστρα).
- τις προετοιμασίες για την θυσία του ταύρου, για μια γιορτή αφιερωμένη στον Διόνυσο, κατά την οποία ο νικητής ενός ποιητικού διαγωνισμού έλαβε έπαθλο ένα τρίποδο, και η φτερωτή θεά της νίκης, Νίκη.
- την επιστροφή του Ηφαίστου στον Όλυμπο, με εντολή του Δία, στον Διόνυσο, ο οποίος, για να το πετύχει, μέθυσε τον θεό του σιδήρου και τον έφερε πίσω, επί όνου, ενώ της πομπής προηγείτο ένας σάτυρος.
Τέλος, υπάρχουν πολλά αρχαία αγάλματα-εκμαγεία σε φυσικό μέγεθος:
Ο Σοφοκλής του Λατερανού, ο Ηνίοχος των Δελφών, η Αθηνά η Λημνιά (μαρμαρινο, από το Μουσείο της Δρέσδης), Διόνυσος (χάλκινο άγαλμα), ο Μέγας Αλέξανδρος ιππεύει τον Βουκεφάλα (χάλκινο σύμπλεγμα), ο Ηρακλής αιχμαλωτίζει την ελαφίνα της Κερύνειας (χάλκινο σύμπλεγμα από τον Λύσιππο), ο Ερμής – Διόνυσος, η Αφροδίτη (Venus genitrix, άλλη της Αρλ, και της Μήλου), η Αθηνά με κίστη, η Άρτεμις (του Gabies), ο Απόλλων (του Μπελβεντέρε), ο Δισκοβόλος, ο Άρης (του Μποργκέζε), κ.ά.
Ο γιος του Reinach, Léon (1893–1943), έγινε ο φύλακας των αρχείων στην Villa Kerylos. Ήταν νυμφευμένος με την Béatrice de Camondo (βλ. μουσείο Nissim de Camondo στο Παρίσι), με την οποία απέκτησαν δύο παιδιά. Μετά την γερμανική κατοχή της Γαλλίας, κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η βίλα κατελήφθη από τους ναζί. Ο Λεόν και η Μπεατρίς Ράιναχ και τα δύο παιδιά τους εστάλησαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς όπου δολοφονήθηκαν. Η γερμανική Γκεστάπο ερεύνησε το σπίτι των κληρονόμων του στο Παρίσι, κατάσχεσε πίνακες και την βιβλιοθήκη του. Επίσης κατασχέθηκαν και διασκορπίσθηκαν τα αρχεία, που αφορούσαν την κατασκευή της βίλλας.
Η οικία έχει καταχωρηθεί από τις 15.9.1966 ως ιστορικό μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας (base Mérimée, architectural heritage, French Ministry of Culture, PA00080664). Σήμερα είναι μουσείο.
Η οικογένεια του Reinach είχε σχέση με την Béatrice de Rothschild, η οποία έκτισε την Villa Ephrussi de Rothschild, λίγο αργότερα (1907 - 1912), 3 χλμ. μακριά, στην άλλη πλευρά του Baie des Fourmis στο ακρ. Ferrat.
ΠΗΓΗ: Astrid Arnold "Villa
Kérylos", εκδ. Biering και Brinkmann, Μόναχο, 2003.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook