Αρχαία αποικία Κρητικών - πόλη του θεού Άρη στην Ελλάδα του Σαλέντο! Με το υψηλότερο μενίρ στην Απουλία και τον πιο εντυπωσιακό λιθοσωρό - του Γ. Λεκάκη

Αρχαία αποικία Κρητικών

- πόλη του θεού Άρη

στην Ελλάδα του Σαλέντο!

Με το υψηλότερο μενίρ στην Απουλία

και τον πιο εντυπωσιακό λιθοσωρό

Του Γιώργου Λεκάκη

Το Μαρτάνο / Μαρτάνα, Martána στα grico, Martanu στην διάλεκτο Salento) ευρίσκεται στην επαρχία του Λυκείου / Λέτσε στην Απουλία Μεγάλης Ελλάδος Νότιας Ιταλίας, στο κεντροανατολικό Σαλέντο, στον 40ό παράλληλο [40°12′N 18°18′E]. Είναι ο πολυπληθέστερος δήμος, και η πρωτεύουσα, της Grecìa Salentina, της ελληνόφωνης περιοχής, στην οποία ομιλείται μια αρχαία γλώσσα ελληνικής προελεύσεως, ιδιαίτερα μέχρι τον περασμένο αιώνα, η grico.

Ευρίσκεται σε στρατηγική θέση, στην αρχαία ρωμαϊκή οδό Via Traiana Calabra (που συνέδεε Βρινδήσιον / Μπρίντεζι – Λύκειο / Λέτσε – Υδρούντα / Οτράντο).

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ

Το όνομα του χωριού προέρχεται από την λατρεία του θεού Άρη / Mars.[1]

ΙΣΤΟΡΙΑ

Η ιστορία του Martano χρονολογείται από την προϊστορία, όπως μπορεί να εξαχθεί από την παρουσία μεγαλιθικών μνημείων. Αυτά τα μνημεία ήταν τόποι λατρείας των αρχαίων Κρητικών Ιαπύγων, που πρώτοι αποίκησαν την περιοχή και ίδρυσαν αποικίες.

Πλήθος μεγαλιθικών μνημείων λοιπόν, και σε αυτήν, όπως σε όλην την επαρχία Λέτσε. Πιο γνωστό μενίρ (< μονήρης λίθος) του Θεόφιλου, γνωστό και με το όνομα Santu Tòtaru - ο υψηλότερος μονόλιθος στην Απουλία (4,70 μ.) ένας μεγάλιθος (33 x 46 εκατ.), ελαφρώς κωνικός στην κορυφή, που έχει έναν μεγάλο σταυρό χαραγμένο. Μια οπή 1 μ. από το έδαφος, πιθανόν φιλοξενούσε αναθηματική εικόνα.

Άλλο μεγαλιθικό μενίρ - φωτ. Γ. Λεκάκης.

Ο λιθοσωρός Specchia[2] dei Mori (Segla u demonìu / του δαιμονίου στην grico) είναι ο πιο εντυπωσιακός στο Σαλέντο! Με την ξηρή επικάλυψη ασβεστολιθικών πλακών, που προέρχονται από την αφαίρεση λίθων από το έδαφος. Έχει πάνω από 6 μ. ύψος με 15 μ. διάμετρο στην βάση.

Μετά την πτώση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η πόλη κατοικήθηκε από αποίκους από την Ανατολή. Από το 476 μ.Χ. ξαναπεριήλθε στην κυριαρχία των Ελλήνων. Η επανελληνοποίησή της κράτησε πάνω από πέντε αιώνες. Η ελληνική - και άρα βυζαντινή επιρροή - επηρέασε ριζικά τις τοπικές συνήθειες, έθιμα και γλώσσα. Ο ελληνικός πολιτισμός επιμένει και μπορεί να βρεθεί ακόμα και σήμερα στις παραδόσεις και την λαογραφία της πόλεως.

Από το 1190 έρχεται η νορμανδική περίοδος και οι φεουδάρχες…

NAOI

Οι ελληνικού ενδιαφέροντος ναοί είναι οι:

        - Η μητροπολιτική εκκλησία, αφιερωμένη στην Madonna Assunta, η οποία αντικατέστησε το αρχαίο ελληνικό τελετουργικό κτήριο. Ξανακτίσθηκε το 1596 (όπως φαίνεται από την επιγραφή που τοποθετήθηκε στην πύλη) από εργάτες από το Νερέτο, με τοπική «πέτρα Λέτσε».

        - Η Εκκλησία της Αμόλυντης Σύλληψης (γνωστή και ως Chiesa della Congrega). Μια μπαρόκ κατασκευή από τον 17^ο αιώνα. Τρίκλιτη, με υψηλές παραστάδες, με ιωνικά και δωρικά κιονόκρανα.  

Και

        - το μοναστήρι της Santa Maria della Consolazione, στην συνοικία Sinobbie (που είναι ο αρχαίος οικισμός των Βυζαντινών Κοινοβιτών μοναχών) στον δρόμο προς το Borgagne. Ιδρύθηκε από τους Αλκάνταρα, το 1686, στην θέση αρχαίου ναού και είτα παρεκκλησίου της Madonna del Ligori. Ο κύριος βωμός (του 1691) διατηρεί στην κορυφή μια τοιχογραφία του 15^ου αιώνα της Madonna della Consolazione, που προέρχεται από την βυζαντινή εκκλησία. Το αρχείο και η βιβλιοθήκη της μονής περιέχουν έγγραφα και βιβλία μεγάλης αξίας, και σπάνια και πολύτιμα έργα, από τον 13ο αι.! Η ίδρυση της βιβλιοθήκης χρονολογείται από τον 17^ο αιώνα. Φημισμένο είναι επίσης το λικέρ, που παράγεται σε αυτό, το χωνευτικό και πικρό "San Bernardo" κ.ά. προϊόντα, όπως λάδι και μαρμελάδες.

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

Ανάμεσα σε άλλα, τον Οκτώβριο το Μαρτάνο φιλοξενεί το Sagra de la volìa cazzata (Γιορτή της ελιάς).

Από το 2017 το Μαρτάνο είναι επίσης γνωστό ως «Πόλη της Αλόης», λόγω των εταιρειών καλλιέργειας και επεξεργασίας αυτού του φυτού.

ΠΕΡΙΧΩΡΑ

Το Casale di Apigliano ήταν ένα αρχαίο χωριό στην Terra d'Otranto, που εγκαταλείφθηκε τον μεσαίωνα (μεταξύ 14ου και 16ου αιώνα), χωρίς να έχει ακόμη διευκρινιστεί το γιατί. Παραμένει ένας μοναδικός αρχαιολογικός χώρος. Το 1997 η Σχολή Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Πανεπιστημίου του Σαλέντο ξεκίνησε μια πρώτη ανασκαφική αποστολή, που έφερε στο φως στοιχεία από την Βυζαντινή περίοδο. Οι πρώτες τεκμηριωμένες πηγές που αναφέρουν την δημοσιονομική κατάσταση της περιοχής, χρονολογούνται από τον 13^ο αιώνα μ.Χ., αν και τα πρώτα σχετικά χωριά στο Σαλέντο, μέσω έρευνας που διεξήγαγε το ίδιο το Πανεπιστήμιο, χρονολογούνται στον 8^ο αιώνα. Επί του παρόντος, μένει μόνο η μικρή αποκαθαγιασμένη εκκλησία της Santa Maria - γνωστή στους εντόπιους ως Εκκλησία του San Lorenzo.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 15.5.2017.

---

[1] Κατ’ άλλους από έναν Ρωμαίο εκατόνταρχο έφιππο που λεγόταν Μάρτιος Πήγασος / Martius Pegaseus. Αυτό βέβαια είναι ρωμαϊκή εφεύρεση. Ένας ουμανιστής του 16^ου, ο οποίος έλαβε επίσης το ψευδώνυμο Martius και αναφέρθηκε στον θρύλο του φτερωτού αλόγου Πήγασου, και ο οποίος μεταμόρφωσε τον άνθρωπο σε πέτρα αναφέρεται επίσης. Μια από τις πολλές προσπάθειες εξήγησης του μεγάλου αριθμού λιθοσωρών.

Τα τοπωνύμια mart-, είναι κοινά και σε πολλές άλλες τοποθεσίες (Μόντε Μαρτάνο, Μάσα Μαρτάνα, Μάρτα). Η ρίζα mart ίσως παραπέμπει στην μορφολογία ή στην λατρεία του θεού Άρη – βλ. και φιλόλογο L. Pisanò.

[2] Το όνομα specchia εδσόθη τον μεσαίωνα, πιθανόν από το λατινικό specula (= επιφυλακή), διότι μια από τις υποτιθέμενες χρήσεις αυτών των λιθοσωρών ήταν θέσεις σκοπιάς / επιφυλακής. Άγνωστη η χρήση τους. Ίσως, όμως, πανάρχαιο κατάλοιπο γιορτής ενθύμησης της πράξεως του Δευκαλίωνος και της Πύρας, μετά τον κατακλυσμό, προς δημιουργία λαού από τις λάες. Έθιμο που διατηρούν ακόμη οι βλάχοι!

Άλλοι σημαντικοί αρχαίοι λιθοσωροί στην περιοχή είναι ο Specchia Silva στον δήμο Ταυρισανού Λυκείου και ο Specchia a Puledri στα σύνορα μεταξύ των δήμων Villa Castelli και Ceglie Messapica στο Βρινδήσιον.

χωριο Κρητικων θεος Αρης αρχαια Ελλαδα Σαλεντο υψηλοτερο μενιρ Απουλια λιθοσωρος αποικια Κρητων Απουλιας Μαρτανο / Μαρτανα, Martana grico, μαρτανου Martanu διαλεκτος Salento επαρχια Λυκειο / Λετσε Μεγαλη Ελλαδα νοτια Ιταλια 40ος παραλληλος δημος, πρωτευουσα, Grecia Salentina, ελληνοφωνη περιοχη αρχαια ελληνικη γλωσσα γκρικο στρατηγικη θεση, ρωμαικη οδος βια τραιανα καλμαμπρα Via Traiana Calabra Βρινδησιον / Μπριντεζι Υδρουντας / Οτραντο υδρους ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ λατρεια μαρς Mars ΙΣΤΟΡΙΑ προιστορια, μεγαλιθικο μνημειο μεγαλιθικα μνημεια Κρητη Ιαπυγες Θεοφιλος σαντου τοταρου Santu Totaru υψηλοτερος μονολιθος μεγαλιθος κωνικος σταυρος οπη αναθηματικη εικονα, σπεκια σπετσια ντει μορι Specchia dei Mori σελα σεγλα ου ντεμονιου Segla u demonìu δαιμονιο ασβεστολιθικη πλακα λιθος Δυτικη Ρωμαικη Αυτοκρατορια αποικος Ανατολη 5ος αιωνας 476 μΧ Ελληνες βυζαντινη εθιμα ελληνικος πολιτισμος παραδοση λαογραφια πολις πολη 12ος 1190 νορμανδοι φεουδαρχια ελληνικο ναος μητροπολιτικη εκκλησια, Madonna Assunta, μαντονα ασουντα αρχαιο τελετουργικο κτηριο 16ος 1596 επιγραφη πυλη Νερετο, πετρα ιν ιερος ναος Αμολυντη Συλληψη αμωμος Chiesa della Congrega μπαροκ κατασκευη 17ος τρικλιτη, παρασταδα ιωνικο δωρικο κιονοκρανο ιμ μοναστηρι μονη Santa Maria della Consolazione, σαντα μαρια συνοικια Sinobbie οικισμος Βυζαντινοι Κοινοβιτες κοινοβιο μοναχοι μποργκανιε Borgagne υδρυση Αλκανταρα, 1686, παρεκκλησι ντελ λιγκορι del Ligori βωμος 1691 τοιχογραφια 15ος βυζαντιο αρχειο βιβλιοθηκη ιερα ιερη εγγραφο βιβλιο σπανιο εργο 13ος λικερ, χωνευτικο πικρο ποτο ηδυποτο San Bernardo προιον λαδι μαρμελαδα ελαιολαδο αγιος βεναρδος Οκτωβριος Sagra de la volìa cazzata Γιορτη της ελιας ελια εορτη 2017 Αλοη καλλιεργεια επεξεργασια φυτο καζαλε ντι απιλιανο Casale di Apigliano τερα τεραα Terra d Otranto, μεσαιωνας 14ος 16ος μοναδικος αρχαιολογικος χωρος 1997 Σχολη Πολιτιστικη Κληρονομια ανασκαφη Βυζαντινη περιοδος 8ος αποκαθαγιασμενη San Lorenzo Ρωμαιος εκατονταρχος εφιππος Μαρτιος Πηγασος / Martius Pegaseus ρωμαικη ουμανιστης θρυλος φτερωτο αλογο μεταμορφωση ανθρωπος πετρες τοπωνυμιο μοντε μασα Μαρτανα, Μαρτα μορφολογια Pisano λατινικο σπεκουλα specula επιφυλακη σκοπια Δευκαλιωνας Πυρα κατακλυσμος λαος λαας εθιμα βλαχοι βλαχικο Δευκαλιωνα Δευκαλιων αρχαιοι λιθοσωροι σιλβα Silva δημος Ταυρισανου Λυκειου Specchia a Puledri α πουλεντρι βιλα βιλλα καστελι καστελλι Villa Castelli σελιε Μεσαπικα μεσσαπικα Ceglie Messapica Βρινδησιον μονηρης λιθος

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ