Όταν
οι Γερμανοί κρέμασαν
τρεις γυναίκες
στα Κάτω Λεχώνια Βόλου,
έκαναν πλιάτσικο
στα σπίτια τους
και έκλεψαν πλάκες χρυσού,
πίνακες αμύθητης αξίας,
έργα της
σπάνιας βιβλιοθήκης τους
και προίκες δεκάδων κοριτσιών!
Οι
ηρωίδες Λουκία και Σοφίκα Τοπάλη
και Φιλίτσα Καλαβρού
Συγκλονίζει η ασπρόμαυρη
φωτογραφία. Μελανή κηλίδα· μαχαιριά στην καρδιά. Τρία γυναικεία κορμιά
κρέμονται από ισάριθμες θηλιές σε μουριά της πλατείας στα Κάτω Λεχώνια
Μαγνησίας. Παρασκευή 7 Ιουλίου 1944. Τρεις-τέσσερις πιτσιρικάδες ως δέκα χρονών
ρίχνουν αμάδες μπροστά στο καφενείο. Γνώριμος αχός διακόπτει ξάφνου το
παιχνίδι. Στρατιωτικά καμιόνια και μοτοσυκλέττες σταματούν στον σταθμό του
Μουτζούρη. Ακούγονται κοφτές διαταγές. Οι Γερμανοί στήνουν πολυβόλα. Οι Έλληνες
συνεργάτες τους ανεβαίνουν σε τραπεζάκια του μαγαζιού και κυκλώνουν με τριχιά
τα χοντρά κλωνάρια του δέντρου.
Οσμή θανάτου παγώνει τον
τόπο. Τα παιδιά έχουν περιέργεια να την μυρίσουν. Ιδρώνουν αντικρύζοντας τον
Χάρο, που ’χει βγει παγανιά, σε απόσταση αναπνοής. Τα απομακρύνει ένα στριγκό
«ράους» που δεν επιδέχεται αντιρρήσεις. Ανεβαίνουν ακριβώς από πάνω, στο
περιβόλι του Βαλαή, μα οι τσουκνίδες και τ’ αγκάθια φτάνουν το ενάμισι μέτρο
και πληγώνουν τα πόδια τους, καθώς είναι ξυπόλητα και με κοντά παντελόνια.
Φαίνεται αμυδρά το
ανατριχιαστικό σκηνικό από ’κεί. Βλέπουν ελάχιστα και φαντάζονται πολλά.
Μαθαίνουν αργότερα ότι οι απαγχονισμένες είναι οι αρχόντισσες της περιοχής
Λουκία και Σοφίκα Τοπάλη, μαζί με τη Φιλίτσα Καλαβρού, ο μυλωνάς σύζυγος της
οποίας πολεμάει με τον ΕΛΑΣ στο Πήλιο.
Οι Κατωλεχωνίτες θάβουν βαθιά
στα σκοτεινά ερμάρια της συλλογικής λήθης το μακάβριο γεγονός. Το ένα όμως από
τα πιτσιρίκια, ο βετεράνος, μα πάντοτε μάχιμος, δημοσιογράφος Γιάννης Μαντίδης
βάλθηκε να ξεπλύνει την ντροπή, να πάρει εκδίκηση για το αίμα που χύθηκε άδικα
στο χωριό του.
Ιστορεί με λογοτεχνική
δεινότητα τα τραγικά συμβάντα, ερευνώντας τα προηγουμένως εξονυχιστικά επί
δεκαετίες, στο βιβλίο «Σοφίκα Τοπάλη, Θηλιά στη μνήμη», που τυπώθηκε πρόσφατα
από τις εκδόσεις Historia.
Ο Ηπειρώτης ευεργέτης
Παναγής Τοπάλης
Ξετυλίγοντας το νήμα,
βρίσκουμε τον Ηπειρώτη Παναγή Τοπάλη στο Γαλάτσι της Ρουμανίας. Έχει σπουδάσει
Φιλοσοφία στη Λειψία, γνωρίζει απταίστως όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες και
σχετίζεται με διεθνείς διάνοιες της επιστήμης, των γραμμάτων και των τεχνών.
Στα 1908 αγοράζει κτήμα 400 στρεμμάτων στην «Εδέμ των Κάτω Λεχωνίων», όπως την
ονομάζει, όπου εγκαθίσταται αργότερα με την Ολλανδή σύντροφό του Λουκία και την
κόρη τους, γεννημένη το 1900. Καλλιεργεί με φροντίδα τη γη και γίνεται αγαπητός
για το φιλανθρωπικό έργο του. Ψωμοδότη τον αποκαλεί ο κοσμάκης. Το 1924 ο
μονάκριβος γιος του Κωνσταντίν, εραστής των υψηλών κορυφών, καταπλακώνεται από
χιονοστιβάδα στις Άλπεις. Στη μνήμη του η οικογένεια χτίζει ένα πρότυπο σχολείο
στην περιοχή και το εξοπλίζει με τα πιο σύγχρονα εποπτικά μέσα. Ο Τοπάλης
πεθαίνει το 1939. Οι δύο γυναίκες εξακολουθούν να συνδράμουν τον πληθυσμό τα
μαύρα χρόνια της Κατοχής και ταυτοχρόνως χρηματοδοτούν το αντάρτικο. Οι
κάτοικοι τις καμαρώνουν· τη Σοφίκα ιδίως την λατρεύουν. Απεργάζονται σκοτεινά
σχέδια οι κατακτητές και οι εκλεκτοί τους του Εθνικού Αγροτικού Συνδέσμου
Αντικομμουνιστικής Δράσεως, που προγράφουν τις Τοπάλαινες. Οι ναζί εποφθαλμιούν
τις πλάκες χρυσού, που, σύμφωνα με φήμες, υπάρχουν στο σπίτι. Έπειτα από τη
δολοφονία τους μεταφέρουν στο Βερολίνο πίνακες αμύθητης αξίας και έργα της
σπάνιας βιβλιοθήκης τους. Οι ταγματασφαλίτες αρκούνται να λαφυραγωγήσουν τις
προίκες δεκάδων κοριτσιών, τις οποίες οι γονείς κρύβουν στα υπόγεια του
αρχοντικού, που θεωρούν απρόσβλητα.
Παρά την τραγικότητά του, το πόνημα
διαβάζεται απνευστί. Ο Μαντίδης ξεδιπλώνει έξοχα τα συμβάντα, με ανυπόκριτο
έρωτα για τον τόπο του δράματος.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την γερμανική Κατοχή βλ.
βιβλία του Γ. Λεκάκη:
- «Ντοκουμέντα
Γενοκτονίας», 2016.
- «Οι
σφαγές, οι λεηλασίες και οι ιεροσυλίες των ναζί κατά της ορθόδοξης Ελλάδας»,
2016.
- «Οι
ελληνικές απαιτήσεις ισχύουν. Ντοκουμέντο: Η απόρρητη έκθεση του γερμανικού
Κοινοβουλίου για τις οφειλές προς την Ελλάδα», εκδ. «Επίκαιρα-Α. Α.
Λιβάνης», 27.3.2014.
ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: γυναικα. ηρωιδα, κρεμαλα, μουρια, Μαγνησια, Ιουλιος, 1944, αμαδες, καμιονι, σταθμος, Μουτζουρης, Γερμανοι, Γερμανια, πολυβολο, τριχια, δεντρο, Βαλαης, Τοπαλη, Καλαβρου, μυλωνας, ΕΛΑΣ, Πηλιο, Κατω Λεχωνια, δημοσιογραφος, Μαντιδης, Τοπαλης, Θηλια, μνημη, Ηπειρος, ευεργετης, ευεργεσια, Γαλατσι, Ρουμανια, Λειψια, Εδεμ, Λεχωνια, Ολλανδια, φιλανθρωπια, χιονοστιβαδα, ορειβασια, Αλπεις, σχολειο, Κατοχη, ανταρτικο, Εθνικος Αγροτικος Συνδεσμος Αντικομμουνιστικης Δρασεως, προγραφη, ναζι, πλακα, χρυσος, Βερολινο, πινακας, βιβλιοθηκη, ταγματασφαλιτης, προικα, εκτελεση
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook