ΗΦΑΙΣΤΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ: Η ΑΙΓΙΣ της θεάς Αθηνάς - της Μαρίας Αν. Βέργου

ΗΦΑΙΣΤΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ:

Η ΑΙΓΙΣ της θεάς Αθηνάς

Της Μαρίας Αν. Βέργου, mvergou1@yahoo.gr

Ο Ήφαιστος είναι, μαζί με την Αθηνά, ο μέγας ευρέτης των τεχνών. Και τούτο διότι η μεν Αθηνά συμβολίζει την φρόνηση και την αγχίνοια, ενώ στον Ήφαιστο αποδίδονται οι περισσότερες τέχνες που σχετίζονται με το πυρ. Ο μεν Ζευς είναι ο αἰθὴρ καὶ τὸ διαυγὲς καὶ καθαρὸν πῦρ ο δε Ἥφαιστος αυτό που είναι σε χρήση και ἀερομιγὲς. Έτσι ο σοφός Σωκράτης τον ονομάζει «γενναῖον “φάεος ἵστορα”», που γνωρίζει δηλαδή το Φως, και το όνομά το προήλθε από την προσθήκη του «Η» στην λέξη “Φαῖστος”[1]. 

Άλλοι λένε ότι πήρε το όνομά του από το ρήμα ἧφθαι που σημαίνει ανάβω.[2] Κάποιοι δε είπαν ότι γεννήθηκε από τον Δία και την Ήρα, ενώ ο Ησίοδος και άλλοι μόνο από την Ήρα.[3] Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ήρα σχετίζεται με το στοιχείο του αέρος. Ο Πλάτων είναι αποκαλυπτικός στον Τίμαιο, όπου λέει ο Σωκράτης στον Ερμογένη: Ο νομοθέτης, αυτός δηλαδή που έδωσε τα ονόματα, κρύβοντας αυτή τη σχέση, ονόμασε τον αέρα Ήρα, θέτοντας την αρχή στο τέλος. Θα το καταλάβεις, αν πολλές φορές πεις το όνομα της Ήρας: ήραήραήραήραήρ….[4]. Έτσι η Ήρα, που συμβολίζει το στοιχείο του αέρος, γεννά τον μέγα τεχνίτη Θεό που θα μετουσιώσει την δημιουργική δύναμη του πυρός σε υψηλή τεχνολογία. Όλα τα σπουδαία έργα του Ηφαίστου επαινούνται και θαυμάζονται από Θεούς και ανθρώπους: Η Αιγίδα, το Σκήπτρο του Διός, τα παλάτια του Ολύμπου, ο Χρυσός θρόνος της Ήρας, το δρεπάνι της Δήμητρας, τα χρυσά βέλη του Απόλλωνος και της Αρτέμιδος, το λαμπρό άρμα του Ηλίου, το χρυσό κύπελλο του Διονύσου, η ασπίδα του Ηρακλέους, η ασπίδα και η πανοπλία του Αχιλλέως, το Δίχτυ, οι Χρυσές Παρθένες, ο Τάλως, τα υποθαλάσσια παλάτια και τα κοσμήματα της Θέτιδος, ως δώρο σε εκείνην που τον μεγάλωσε μαζί με τις Νηρηίδες και του έμαθε την τέχνη των μετάλλων και της φωτιάς στην Λήμνο, όπου τον έριξε η ορμή της Ήρας. Αλλά και στη Σαμοθράκη οι σύντροφοί του Κορύβαντες, μες στις σπηλιές υποβοηθούσαν το σπουδαίο του έργο για τους ανθρώπους. Ακόμη και σήμερα η παράδοση λέει, ότι πάνω από το όρος Σάος, στο ιερό νησί της Σαμοθράκης , τα σύννεφα που δεν φεύγουν ποτέ, είναι οι καπνοί από τα εργαστήρια του Ηφαίστου, αφού στα έγκατά του ο Ήφαιστος και οι Κορύβαντες-Κουρήτες συνεχίζουν το δημιουργικό τους έργο!

Στον Ορφικό Ύμνο ο Ήφαιστος ονομάζεται μεγαλοδύναμος, ακάματον πυρ, που λάμπει με το φλογερό φως του ήλιου, ο θεός που φέρνει το φως στους θνητούς, φωτοφόρος, που έχει ισχυρά χέρια, αιώνιος, που ζει με την τέχνη του, που φανερώνει στους θνητούς τον αιθέρα, τον ήλιο, τα άστρα, τη σελήνη, το αγνό φως[5].

Η θεά ΑΘΗΝΑ φορά την ΑΙΓΙΔΑ του ΗΦΑΙΣΤΟΥ.
Δίπλα της η φαινομηρίς Αμφιτρίτη και ο Θησεύς.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΟΥΒΡΟΥ, G104!

      1.     ΑΙΓΙΣ

         1.1.         Η Αιγίς κατασκευάστηκε από τον Ήφαιστο από μέταλλο και ανήκει στον Δία. Είναι το όπλο του Διός, η σκοτεινή και φοβερά ασπίς του Διός, που εκπέμπει τρόμο και έκπληξη[6]. Ο δε Ζευς καλείται Αιγίοχος[7].

Ο Ζευς παρέδωσε την αιγίδα στην αγαπημένη του θυγατέρα Αθηνά. Η Αθηνά γεννήθηκε από την κεφαλή του Διός με τα όπλα της, και με την αιγίδα.

Η θεά Αθηνά με την αιγίδα του Ηφαίστου,
έργο του αρχαίου ζωγράφου Ανδοκίδη.
Λεπτομέρεια από αρχαίο αμφορέα.

1.2. Ο Όμηρος περιγράφει αναλυτικά την αιγίδα:

Την είχε η γλαυκώπις Αθηνά, ήταν ερίτιμος και αγέραστη, από αυτήν κρέμονταν εκατό πάγχρυσοι θύσανοι όλοι καλοπλεγμένοι, που άξιζαν εκατό βόδια ο καθένας:

… μετὰ δὲ γλαυκῶπις Ἀθήνη,

αἰγίδ’ ἔχουσ’ ἐρίτιμον, ἀγήρων ἀθανάτην τε,

τῆς ἑκατὸν θύσανοι παγχρύσεοι ἠερέθοντο,

πάντες ἐϋπλεκέες, ἑκατόμβοιος δὲ ἕκαστος

ΟΜΗΡΟΣ, ΙΛΙΑΣ Β, 447 

Ας δούμε την εκπληκτική περιγραφή του Ομήρου, όπου η Αθηνά ετοιμάζεται για τον πόλεμο: Η Αθηνά φοράει την αιγίδα στους ώμους. Στους δύο ώμους αναφέρει κι ο Ησίοδος ότι έχει η Αθηνά την αιγίδα. [8] Η αιγίς είναι διακοσμημένη με 100 χρυσούς θυσάνους, «εις φόβον ανδρών». Είναι δεινή και ο Φόβος τη στεφανώνει από παντού. Φόβητρα ήταν ζωγραφισμένα επ’αυτής: η Έρις, η Αλκή και η κρύα Ιωκή, και η δεινή πελώρια κεφαλή της φοβερής Γοργούς, δεινού σημείου του Διός:

αὐτὰρ Ἀθηναίη κούρη Διὸς αἰγιόχοιο

πέπλον μὲν κατέχευεν ἑανὸν πατρὸς ἐπ’ οὔδει

ποικίλον, ὅν ῥ’ αὐτὴ ποιήσατο καὶ κάμε χερσίν, (735)

ἣ δὲ χιτῶν’ ἐνδῦσα Διὸς νεφεληγερέταο

τεύχεσιν ἐς πόλεμον θωρήσσετο δακρυόεντα.

ἀμφὶ δ’ ἄρ’ ὤμοισιν βάλετ’ αἰγίδα θυσανόεσσαν

δεινήν, ἣν πέρι μὲν πάντηι Φόβος ἐστεφάνωται,

ἐν δ’ Ἔρις, ἐν δ’ Ἀλκή, ἐν δὲ κρυόεσσα Ἰωκή, (740)

ἐν δέ τε Γοργείη κεφαλὴ δεινοῖο πελώρου,

δεινή τε σμερδνή τε, Διὸς τέρας αἰγιόχοιο

ΟΜΗΡΟΣ, ΙΛΙΑΣ, Ε

 

Την τρομερή θυσανωτή αιγίδα, δεν μπορεί ούτε κεραυνός του Διός να δαμάσει, λέει ο Όμηρος:

 ὣς εἰπὼν οὔτησε κατ’ αἰγίδα θυσανόεσσαν (400)

σμερδαλέην, ἣν οὐδὲ Διὸς δάμνησι κεραυνός

ΟΜΗΡΟΣ, ΙΛΙΑΣ, Φ

Η Αθηνά φορά την αιγίδα του Ηφαίστου.
Από ελληνικό γραμματόσημο, του 1986.

Στα αγάλματα της Αθηνάς, η αιγίς παρουσιάζεται ως κοντό κάλυμμα, σκεπασμένο με λεπίδες, που έχει κεφαλή Γοργόνας, το Γοργόνειο, και θυσάνους από φίδια. Για τον λόγο αυτό ονομάζεται θυσσανόεσσα[9]. Κατά μία ερμηνεία είναι όπλο από δέρμα αίγας[10]. Αυτό αναφέρει και ο Ηρόδοτος[11]. Ο Ευριπίδης περιγράφει την αιγίδα, με την οποία η Παλλάδα στολίζει το στέρνο της, από δέρμα και με την κεφαλή της Γοργόνας. Αυτός είναι λέει ο μύθος (=ιστορία), που ακούγεται από παλιά.[12] Η αιγίς αναφέρεται ως πλέγμα στεμμάτων, διαπλεγμένο δίκτυο στεμμάτων.[13] Η αιγίς ετυμολογείται από το ρήμα ἀΐσσειν, που σημαίνει κινούμαι με ταχεία και ορμητική κίνηση.[14] Ομοίως, σύμφωνα με το Ομηρικόν Λεξικόν[15], η αιγίς παράγεται είτε εκ του αἲξ και σημαίνει δέρμα αιγός, διότι έτσι εφαντάζοντο τα σκοτεινά νέφη, είτε εκ του ἄϊξ = καταιγίς, που και τα δύο παράγονται εκ του ἀΐσσω, που σημαίνει ταχέως, ορμητικώς κινούμαι, τρέχω, σπεύδω, περιγράφει ανθρώπους που πολλές φορές ορμούν εχθρικώς. Έτσι αιγίς ονομάζεται και η ορμητική θύελλα και η φοβερή καταιγίδα[16].

Η θεά ΑΘΗΝΑ με την αιγίδα της, νικά έναν ΓΙΓΑΝΤΑ.
Από τον αρχαίο ναό της Αθηνάς Πολιάδος
Από το αέτωμα της Γιγαντομαχίας
ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ 7913_2.

      1.3. Ο Όμηρος παρουσιάζει και τον Απόλλωνα να φέρει την αιγίδα: ο Απόλλων περιγράφεται να έχει τους ώμους ντυμένους με νεφέλωμα, και την θούρια δασειά μεγαλόπρεπη αιγίδα, που ο Ήφαιστος έδωσε στον Δία για τον φόβο των ανδρών.

Ο Ζευς ηγείται των λαών έχοντας στα χέρια του την αιγίδα:

Τρῶες δὲ προύτυψαν ἀολλέες, ἦρχε δ’ ἄρ’ Ἕκτωρ

μακρὰ βιβάς· πρόσθεν δ’ ἔκι’ αὐτοῦ Φοῖβος Ἀπόλλων

εἱμένος ὤμοιιν νεφέλην, ἔχε δ’ αἰγίδα θοῦριν,

δεινὴν ἀμφιδάσειαν ἀριπρεπέ’, ἣν ἄρα χαλκεύς

Ἥφαιστος Διὶ δῶκε φορήμεναι ἐς φόβον ἀνδρῶν. (310)

τὴν ἄρ’ ὅ γ’ ἐν χείρεσσιν ἔχων ἡγήσατο λαῶν.

Κι όσο ο Απόλλων είχε την αιγίδα στα χέρια χωρίς να την σαλεύει, τόσο και των δύο πλευρών τα βέλη πετούσαν και έπεφταν οι πολεμιστές.

Μόλις όμως, αφού κοίταξε τους Δαναούς κατάματα, την έσεισε και έβγαλε δυνατή φωνή, η ψυχή τους πάγωσε στα στήθη και έχασαν την θούρια δύναμη. Και έφυγαν οι Αχαιοί αδύναμοι, σαν αγέλη βοδιών ή κοπάδι προβάτων που τρομάζουν δυο θηρία στη μαύρη νύχτα, ενώ λείπει ο βοσκός. Γιατί ο Απόλλων έφερε μέσα τους φόβο και έδωσε δόξα στους Τρώες και στον Έκτορα:

αὐτὰρ ἐπεὶ κατ’ ἐνῶπα ἰδὼν Δαναῶν ταχυπώλων (320)

σεῖσ’, ἐπὶ δ’ αὐτὸς ἄϋσε μάλα μέγα, τοῖσι δὲ θυμόν

ἐν στήθεσσιν ἔθελξε, λάθοντο δὲ θούριδος ἀλκῆς.

οἳ δ’ ὥς τ’ ἠὲ βοῶν ἀγέλην ἢ πῶϋ μέγ’ οἰῶν

θῆρε δύω κλονέωσι μελαίνης νυκτὸς ἀμολγῶι

ἐλθόντ’ ἐξαπίνης σημάντορος οὐ παρεόντος, (325)

ὣς ἐφόβηθεν Ἀχαιοὶ ἀνάλκιδες· ἐν γὰρ Ἀπόλλων

ἧκε φόβον, Τρωσὶν δὲ καὶ Ἕκτορι κῦδος ὄπαζεν.

ΟΜΗΡΟΣ, ΙΛΙΑΣ, Ο

 

Σε άλλο σημείο της Ιλιάδος, ο Ζευς λέει στον Απόλλωνα να σείσει την αιγίδα για να φοβηθούν οι Αχαιοί και να εγκαταλείψουν την μάχη:

ἀλλὰ σύ γ’ ἐν χείρεσσι λάβ’ αἰγίδα θυσανόεσσαν,

τῆι μάλ’ ἐπισσείων φοβέειν ἥρωας Ἀχαιούς. (230)

ΟΜΗΡΟΣ, ΙΛΙΑΣ, Ο

Η θεά ΑΘΗΝΑ ΠΡΟΜΑΧΟΣ, με την αιγίδα του Ηφαίστου.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ ΙΤΑΛΙΑΣ.

Πλην του Διός, της Αθηνάς και του Απόλλωνος, αναφέρει ο Όμηρος, ότι φόρεσε την αιγίδα, και ο Αχιλλεύς, ο αγαπητός του Διός. Η ίδια η Αθηνά του την έβαλε στους ώμους και τον έστεψε με νέφος χρυσό και από αυτό έκαιγε φλόγα ολόλαμπρη. Και από την κεφαλή του Αχιλλέως, το σέλας έφθανε στον Αιθέρα:

αὐτὰρ Ἀχιλλεὺς ὦρτο Διί φίλος. ἀμφὶ δ’ Ἀθήνη

ὤμοις ἰφθίμοισι βάλ’ αἰγίδα θυσανόεσσαν·

ἀμφὶ δέ οἱ κεφαλῆι νέφος ἔστεφε δῖα θεάων (205).

χρύσεον, ἐκ δ’ αὐτοῦ δαῖε φλόγα παμφανόωσαν.…

ὣς ἀπ’ Ἀχιλλῆος κεφαλῆς σέλας αἰθέρ’ ἵκανεν…

ΟΜΗΡΟΣ, ΙΛΙΑΣ, Σ

 

Με την αιγίδα ο Αχιλλέας στάθηκε στην τάφρο χωρίς να αναμιχθεί με τους Αχαιούς. Από εκεί έβγαλε κραυγή και η φωνή του ήχησε σαν σάλπιγγα και τρόμαξε τους Τρώες. Οι ίπποι έστρεψαν πίσω τα οχήματα γιατί μάντευε δυστυχίες η ψυχή τους. Η αιγίς είχε ως αποτέλεσμα να εκπλαγούν οι ηνίοχοι των Τρώων, όταν είδαν το φοβερό ακάματο πυρ να καίει επάνω από την κεφαλή του Αχιλλέα. Το άναβε η Αθηνά. Τρις φορές έβγαλε ιαχή ο Αχιλλεύς πάνω από την τάφρο και τρις φορές ταράχθηκαν οι Τρώες. Χάθηκαν 12 άριστοι άνδρες και κατάφεραν οι Αχαιοί να πάρουν τον νεκρό του Πάτροκλου (ΟΜΗΡΟΣ, ΙΛΙΑΣ, Σ). [17].

Η θεά ΑΘΗΝΑ του ΦΑΡΝΕΖΕ, με την αιγίδα του Ηφαίστου.

Στην ραψωδία Ρ, ο Ζευς παίρνει την απαστράπτουσα αιγίδα, και καλύπτει την Ίδη με νέφη, και αφού άστραψε πολύ και βρόντηξε, την τίναξε, έδωσε την νίκη στους Τρώες και φόβησε τους Αχαιούς:

βῆ δὲ διὰ προμάχων κεκορυθμένος αἴθοπι χαλκῶι.

καὶ τότ’ ἄρα Κρονίδης ἕλετ’ αἰγίδα θυσανόεσσαν

μαρμαρέην, Ἴδην δὲ κατὰ νεφέεσσι κάλυψεν·

ἀστράψας δὲ μάλα μεγάλ’ ἔκτυπε, τὴν δ’ ἐτίναξεν, (595)

νίκην δὲ Τρώεσσι δίδου, ἐφόβησε δ’ Ἀχαιούς.

ΟΜΗΡΟΣ, ΙΛΙΑΣ, Ρ

Η θεά Αθηνά Παλλάς με την αιγίδα του Ηφαίστου,
άγαλμα έξω από την Ακαδημία Αθηνών...

Με τα ανωτέρω αποσπάσματα ο Όμηρος ξεκάθαρα μας πληροφορεί ότι η αιγίς ήταν ένα ισχυρότατο όπλο, που όποιος το είχε ήταν ανίκητος. Η κίνηση της αιγίδος προκαλούσε τον φόβο, τρόπο, πανικό στον αντίπαλο. Ο φόβος, ως γνωστόν, παραλύει και εξουδετερώνει οποιαδήποτε αντίδραση. Παρατηρείται επίσης η παρουσία των νεφελών και του φοβερού ακάματου πυρός σε όποιον την κατείχε.

 

Επίσης στα fragmenta του Ησιόδου αναφέρεται η φοβέστρατος αιγίς[18].

Οι θνητοί είναι γνώστες των φοβερών ιδιοτήτων της Αιγίδος. Ο Αγαμέμνων προσπαθεί να πείσει τον Μενέλαο, να ότι αν ο Ζευς, που κατοικεί στους αιθέρες, θυμώσει, θα επισείσει προς όλους την ζοφερή αιγίδα:

Ζεὺς δέ σφι Κρονίδης ὑψίζυγος, αἰθέρι ναίων,

αὐτὸς ἐπισσείησιν ἐρεμνὴν αἰγίδα πᾶσιν

τῆσδ’ ἀπάτης κοτέων. τὰ μὲν ἔσσεται οὐκ ἀτέλεστα·

ΟΜΗΡΟΣ, ΙΛΙΑΣ, Δ, 167

 

Η Γοργώ, η κεφαλή της οποίας ήταν στην αιγίδα σημαίνει κατάπληξη και φόβο[19]. Το δε Γοργόνειον, η κεφαλή της γοργόνας Μέδουσας[20], όπως μαθαίνουμε από τον μύθο του Περσέα, είχε την ιδιότητα να πετρώνει όποιον την έβλεπε. Ο δε Αισχύλος περιγράφει τα Γοργόνεια πεδία της Κισθήνης, όπου βρίσκονται και οι δρακοντόμαλλες Γοργόνες οι βροτοστυγείς, τις οποίες κανείς βροτός αν δει δεν θα του μείνει πνοή: ἃς θνητὸς οὐδεὶς εἰσιδὼν ἕξει πνοάς (Προμηθεύς Δεσμώτης 793,799-800).

Η θεά ΑΘΗΝΑ "της ΒΑΡΒΑΚΕΙΟΥ" με την αιγίδα του Ηφαίστου.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ.

Μετά τα ανωτέρω αποδεικνύεται, ότι η αιγίς ήταν ένα εκπληκτικό υπερόπλο, που δημιούργησε ο Ήφαιστος, το οποίο, ιδίως μέσω του φόβου, τρόμου, πανικού που προκαλούσε, καθώς και με τις δυνάμεις των νεφών, του πυρός και της ενίσχυσης της φωνής, που περιέκλειε, και ίσως κι άλλες που δεν μας παραδίδονται, εξασφάλιζε την νίκη σε όποιον το κατείχε.

 

ΠΗΓΕΣ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 27.1.2022.

Αισχύλος, Προμηθεύς Δεσμώτης – απόδοση Γ. Λεκάκη, εκδ. Πελασγός.

Αρποκρατίων Λεξικό των δέκα ρητόρων

Ευριπίδης, Ίων

Ηρόδοτος, Ιστορίαι

Ησίοδος, Ασπίς, Θεογονία

Lucius Annaeus CORNUTUS, Περί Θεών Φύσεως

Όμηρος, Ιλιάς

Ορφεύς, Ύμνοι

Πλάτων, Κρατύλος,

 

Λεκάκης Γ. «Ο πλάστης Ήφαιστος – τα ηφαιστειότευκτα».

 

ΛΕΞΙΚΑ:

Ησύχιος

ΛΕΞΙΚΟΝ ΟΜΗΡΙΚΟΝ, Το μεν πρώτον συνταχθέν υπό Κρουσίου, πλλλαχώς δ’επεκταθέν και κατά τας νεωτάτας έρευνας διορθωθέν υπό Ε.Ε. Σέιλερ, εκ δε της έτης Γερμανικής εκδόσεως διασκευασθέν χάριν των Ελλήνων υπό Ι. Πανταζίδου, εκδ. Ανέστη Κωνσταντινίδου, Ἐν Ἀθήναις 1888

ΣΟΥΔΑΣ

Lieddell H. – R. Scott

---

[1] ΕΡΜ. Τί δὲ δὴ τὸν Ἥφαιστον, πῇ λέγεις;

 ΣΩ. Ἦ τὸν γενναῖον τὸν “φάεος ἵστορα” ἐρωτᾷς;

 ΕΡΜ. Ἔοικα. (5)

 ΣΩ. Οὐκοῦν οὗτος μὲν παντὶ δῆλος “Φαῖστος” ὤν, τὸ ἦτα προσελκυσάμενος; Πλάτων, Κρατύλος

[2] Λέγεται δὲ ὑπό τινων καὶ τῶν τεχνῶν εὑρετὴς γενέσθαι ὁ Προμηθεὺς δι’ οὐδὲν ἄλλο ἢ ὅτι συνέσεως καὶ προμηθείας δεῖ πρὸς τὴν εὕρεσιν αὐτῶν. Οἱ πλείους μέντοι τῇ Ἀθηνᾷ καὶ τῷ Ἡφαίστῳ αὐτὰς ἀνατιθέασι, τῇ μὲν Ἀθηνᾷ, ἐπειδὴ φρόνησις καὶ ἀγχίνοια εἶναι δοκεῖ, τῷ δὲ Ἡφαίστῳ διὰ τὸ τὰς πλείστας τῶν τεχνῶν διὰ πυρὸς τὰ ἑαυτῶν ἔργα ἀποδιδόναι. ὁ μὲν γὰρ αἰθὴρ καὶ τὸ διαυγὲς καὶ καθαρὸν πῦρ Ζεύς ἐστι, τὸ δ’ ἐν χρήσει καὶ ἀερομιγὲς Ἥφαιστος, ἀπὸ τοῦ ἧφθαι ὠνομασμένος, ὅθεν καὶ ἐκ Διὸς καὶ Ἥρας ἔφασαν αὐτὸν γενέσθαι, τινὲς δὲ μόνης τῆς Ἥρας· Lucius Annaeus CORNUTUS, Περί Θεών Φύσεως

[3] Ἥρη δ’ Ἥφαιστον κλυτὸν οὐ φιλότητι μιγεῖσα γείνατο, καὶ ζαμένησε καὶ ἤρισεν ᾧ παρακοίτῃ, ἐκ πάντων τέχνῃσι κεκασμένον Οὐρανιώνων. Ἡσίοδος, Θεογονία

[4] ἴσως δὲ μετεωρολογῶν ὁ νομοθέτης τὸν ἀέρα “Ἥραν” ὠνόμασεν ἐπικρυπτόμενος, θεὶς τὴν ἀρχὴν ἐπὶ τελευτήν• γνοίης δ’ ἄν, εἰ πολλάκις λέγοις τὸ τῆς Ἥρας ὄνομα. Πλάτων, Κρατύλος

[5] Ορφικός Ύμνος Ἡφαίστου

Ἥφαιστ' ὀμβριμόθυμε, μεγασθενές, ἀκάματον πῦρ,

λαμπόμενε φλογέαις αὐγαῖς, φαεσίμβροτε δαῖμον,

φωσφόρε, καρτερόχειρ, αἰώνιε, τεχνοδίαιτε,

ἐργαστήρ, κόσμοιο μέρος, στοιχεῖον ἀμεμφές,

παμφάγε, πανδαμάτωρ, πανυπέρτατε, παντοδίαιτε,

αἰθήρ, ἥλιος, ἄστρα, σελήνη, φῶς ἀμίαντον∙

ταῦτα γὰρ Ἡφαίστοιο μέλη θνητοῖσι προφαίνει.

πάντα δὲ οἶκον ἔχεις, πᾶσαν πόλιν, ἔθνεα πάντα,

σώματά τε θνητῶν οἰκεῖς, πολύολβε, κραταιέ.

κλῦθι, μάκαρ, κλήιζω σε πρὸς εὐιέρους ἐπιλοιβάς,

αἰεὶ ὅπως χαίρουσιν ἐπ' ἔργοις ἥμερος ἔλθοις.

παῦσον λυσσῶσαν μανίαν πυρὸς ἀκαμάτοιο

καῦσιν ἔχων φύσεως ἐν σώμασιν ἡμετέροισιν.

ΑΠΟΔΟΣΙΣ: Ήφαιστε ορμητικέ, μεγαλοδύναμε, ακάματον πυρ,

Λαμπόμενε με φλογερό φως του ήλιου, θεέ που φέρνεις το φως στους θνητούς,

Φωτοφόρε, που έχεις ισχυρά χέρια, αιώνιε, που ζεις με την τέχνη σου,

Εργαστήρα, μέρος κόσμου, στοιχείον άμεμπτον,

Παμφάγε, πανδαμάτωρ, πανυπερτατε, παντοδίαιτε,

Αιθήρ, ήλιος, άστρα, σελήνη, φως αγνό.

Γιατί τα μέλη του Ηφαίστου αυτά φανερώνουν στους θνητούς.

Κατέχεις κάθε οίκο, κάθε πόλη, όλα τα έθνη,

Και κατοικείς στα σώματα των θνητών, πανευτυχή, κραταιέ.

Άκου, μακάριε, σε καλώ με ιερές σπονδές,

Πάντα να έλθεις ήμερος για χαρμόσυνα έργα.

Παύσε την λυσσώσα μανία του ακάματου πυρός

Παρέχοντας στα δικά μας σώματα την καύση της φύσεως.

[6] H. Lieddell – R. Scott, Ομηρικόν Λεξικόν

[7] ΣΟΥΔΑΣ

[8] Ἐν δὲ Διὸς θυγάτηρ ἀγελείη Τριτογένεια, (=ΑΘΗΝΑ)

τῇ ἰκέλη ὡς εἴ τε μάχην ἐθέλουσα κορύσσειν,

ἔγχος ἔχουσ’ ἐν χειρὶ † χρυσέην τε τρυφάλειαν

αἰγίδα τ’ ἀμφ’ ὤμοις· (200), ΗΣΙΟΔΟΣ ΑΣΠΙΣ

 

 

[9] H. Lieddell – R. Scott

[10] Ησύχιος, ΣΟΥΔΑΣ

[11] αἰγέας γὰρ περιβάλλονται ψιλὰς περὶ τὴν ἐσθῆτα θυσανωτὰς αἱ Λίβυσσαι, κεχριμένας ἐρευθεδάνῳ, ἐκ δὲ τῶν αἰγέων τουτέων αἰγίδας οἱ Ἕλληνες μετωνόμασαν. Ηρόδοτος, Ιστορίαι.

[12] Κρ. ἐνταῦθα Γοργόν’ ἔτεκε Γῆ, δεινὸν τέρας.

Πρ. ἦ παισὶν αὑτῆς σύμμαχον, θεῶν πόνον; (990)

Κρ. ναί· καί νιν ἔκτειν’ ἡ Διὸς Παλλὰς θεά.

Πρ. [ποῖόν τι μορφῆς σχῆμ’ ἔχουσαν ἀγρίας;

Κρ. θώρακ’ ἐχίδνης περιβόλοις ὡπλισμένον.]

Πρ. ἆρ’ οὗτός ἐσθ’ ὁ μῦθος ὃν κλύω πάλαι;

Κρ. ταύτης Ἀθάναν δέρος ἐπὶ στέρνοις ἔχειν. (995)

Πρ. ἣν αἰγίδ’ ὀνομάζουσι, Παλλάδος στολήν; Ευριπίδης, Ίων

[13] ΣΟΥΔΑΣ, Ησύχιος, όπου παραπομπή σε Λυκούργο, Αρποκρατίονα, Νυμφόδωρο, Λεξικό Αρποκρατίωνος λεξικό των δέκα ρητόρων.

[14] καὶ διὰ μὲν τὰς αἰγίδας[, αἳ δὴ ἀπὸ (10)

τοῦ ἀΐσσειν τὸ ὄνομα ἔσχον,] αἰγίοχος ἐκλήθη, Lucius Annaeus CORNUTUS, Περί Θεών φύσεως, H. Lieddell – R. Scott

[15]ΛΕΞΙΚΟΝ ΟΜΗΡΙΚΟΝ, Το μεν πρώτον συνταχθέν υπό Κρουσίου, πλλλαχώς δ’επεκταθέν και κατά τας νεωτάτας έρευνας διορθωθέν υπό Ε.Ε. Σέιλερ, εκ δε της έτης Γερμανικής εκδόσεως διασκευασθέν χάριν των Ελλήνων υπό Ι. Πανταζίδου, εκδ. Ανέστη Κωνσταντινίδου, Ἐν Ἀθήναις 1888

[16] H. Lieddell – R. Scott, ΣΟΥΔΑΣ

[17] Αναρωτιέμαι αν και ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν φορέας της Αιγίδος, αφού κατήγαγε υπεράνθρωπες νίκες και ήταν θαυμαστής του Αχιλλέα.

[18] Μῆτις δ’ αὖτε Ζηνὸς ὑπὸ σπλάγχνοις λελαθυῖα

ἧστο, Ἀθηναίης μήτηρ, τέκταινα δικαίων,

πλεῖστα θεῶν εἰδυῖα καταθνητῶν τ’ ἀνθρώπων. (15)

†ἔνθα θεὰ παρέλεκτο Θέμις† παλάμαις περὶ πάντων

ἀθανάτων ἐκέκασθ’ οἳ Ὀλύμπια δώματ’ ἔχουσιν,

αἰγίδα ποιήσασα φοβέστρατον ἔντος Ἀθήνης· Fragment 343

[19] Ησύχιος.

[20] H. Lieddell – R. Scott.

ΗΦΑΙΣΤΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΑΙΓΙΣ αιγιδα θεα Αθηνα αθηνη Βεργου θεος Ηφαιστος ευρετης τεχνες συμβολο φρονηση αγχινοια, τεχνη πυρ Ζευς διας αιθηρ αιθερας διαυγες καθαρον διαυγεια καθαρο αερομιγες σοφος Σωκρατης γενναιος φαεος ιστορα Φως, φαος Φαιστος γοργονειο υπεροπλο υπεροπλα αρχαιος ζωγραφος Ανδοκιδης μεδουσα, αμφορεας αμφορευς

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ