Του Γιώργου Λεκάκη
 |
| Ο τάφος του Ανταίου, σε καρτ ποστάλ του Μαρόκου. |
Το πιο αξιοσημείωτο μεγαλιθικό
μνημείο της Μεσόρας / Μεσαράς / Mezora[1]
στο Μαρόκο, είναι ένας «πέτρινος κυκλικός τύμβος»! Είναι πολύ δύσκολο να
εντοπισθεί. Δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες που θα μπορούσαν να ρίξουν λίγο
φως, για την αληθινή προέλευση και τον σκοπό του...
 |
| Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες είναι του Cesar Luis de Montalban, του 1936. |
Οι πέτρες έχουν μεταφερθεί «από γίγαντες»,
λένε οι εντόπιοι, σε πολύ αρχαίους χρόνους!
Ο τύμβος είναι αναγνωρισμένος ως «το μεγαλύτερο ελλειπτικό πέτρινο κατασκεύασμα στον κόσμο», αλλά δεν είναι αλήθεια.[2] Πάντως το μνημείο της Mezora αρνείται απλά να προδώσει τα μυστικά του…
Ενώ βέβαια η επιστήμη, δεν έχει κάνει όσα θα έπρεπε για να το εξερευνήσει…
Ο ελλειπτικός πέτρινος τύμβος αναφέρεται
και από τον συγγραφέα και ερευνητή R.
Temple. Στο βιβλίο του «Egyptian Dawn» λέει ότι «ήταν πάντα εξαιρετικά δύσκολο να βρεθεί η Mezorah. Οι χάρτες ήταν περιορισμένης
χρήσεως. Κανένας δρόμος δεν προσέγγιζε την τοποθεσία»… Ο Temple λέει ότι «είναι
μια ελλειπτική κατασκευή νεολιθικής εποχής, με 168 σωζόμενους λίθους, από τους
175 που αρχικώς επίστευαν ότι υπήρχαν. Η υψηλότερη απ’ αυτές τις πέτρες είναι
πάνω από 5 μ. ύψος. Η ελλειπτική κατασκευή έχει μεγάλο άξονα 59,29 μ. και μικρό
56,18 μ.». Και όντως. Όλες οι δομικές λίθοι είναι μονόλιθοι. Οι περισσότερες
πέτρες είναι μόλις 0,5-1 μ., αλλά τρεις μονόλιθοι είναι πολύ υψηλότεροι
(περίπου 5,5 μ. ύψος), δύο άλλοι πεσμένοι είναι 5-6 μ. μήκος. Στην μέση του «πετροδακτυλιδιού»
υπάρχει τεράστιος ταφικός τύμβος, διαμέτρου 48 μ. και ύψους 6 μ.! Όσο για την
ηλικία του, υπάρχει ασάφεια. Άλλοι λένε είναι νεολιθικό, άλλοι του 8ου
αι. π.Χ. ενώ, κατά τον Μονταλμπάν, είναι ίσως του 4ου-3ου
αι. π.Χ.!
Αυτό, λοιπόν, το αινιγματικό πέτρινο
δακτυλίδι, ευρίσκεται περίπου 11 χλμ. από την κοντινότερη πόλη Asilah[3]
και περίπου 27 χλμ. από τα ερείπια της αρχαίας ελληνικής Λιξού / Lixus[4]
(στο νυν Μαρόκο), την οποία κατοικούσαν Άτλαντες
και Νασαμώνες και που λογιζόταν ως «το τέλος του μεσογειακού πλου»!
Λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν ότι στην Mezora είναι η μεγαλύτερη μεγαλιθική κατασκευή στην
Βόρεια Αφρική! Αν και δεν γνωρίζουμε γιατί εκτίσθη εκεί, η κατασκευή πρέπει να
έγινε για θρησκευτικούς και αστρονομικούς σκοπούς. Ίσως για να αποδώσουν τιμές
στους θεούς για ευπλοΐα, όσοι θα επιχειρούσαν το μεγάλο ταξείδι στον Ατλαντικό
ή τον παράπλου της δυτικής Αφρικής. Και όντως έχει αστρονομικό προσανατολισμό:
Ο κύριος άξονας της ελλειπτικής του τύμβου, δείχνει προς το υψηλότερο βουνό της
περιοχής, το Jbel si Habib (867 μ.).
 |
| Ο τύμβος του Ανταίου, σε γκραβούρα του 1830. |
Ο σχεδιασμός του «κύκλου Mezora» δείχνει ότι οι κατασκευαστές του είχαν ανώτερη
γνώση περίπλοκων μαθηματικών. Οι αρχιτέκτονές του κατείχαν την γνώση του
Πυθαγόρειου Θεωρήματος!
Ο μύθος του Ανταίου
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο
τερατόμορφος γίγας Ανταίος, ήταν υιός του Αιγαίου[5]
Ποσειδώνος και της Γαίας[6]
ή της Λιβύης, και ίσως και ένας των Τελχίνων[7].
Πίσω από το ελληνικό όνομά του κρύβεται η λέξις «αντί+αία (= γη)», ο βλάβης
αίτιος, ο αντιτιθέμενος[8],
αυτός που βλάπτει φαντάσματα και εχθρούς.[9]
Ο Ανταίος ή Ανταναίος ή Λίβυς ήταν ένας βασιλιάς της Ίρασσας[10],
κοντά στην Τριτωνίδα Λίμνη, της Κυρηναϊκής Λιβύης[11]
ή/και επιμελητής Αιθιοπίας και Λιβύης επί Διόνυσου-Όσιρι[12].
Κοιμόταν μέσα σε σπήλαιο και καταγής. Ήταν σπουδαίος παλαιστής[13],
που ήταν ανίκητος, όσο έμενε σ’ επαφή με την μητέρα του, Γη. Κάθε φορά που
έπεφτε στην γη, η μάνα του, του ξανα-έδινε δυνάμεις![14]
Ήταν, λοιπόν, ένας ακόμη «αθάνατος υπό όρους»! Ο μύθος δηλώνει την δύναμη που
προσδίδει στον άνθρωπο η γη που γεννήθηκε, η πατρίδα του![15]
Οι ξένοι που έφθαναν στα παράλια της χώρας του αναγκάζονταν να παλέψουν μαζί
του. Και όλοι ηττήθησαν κι εσφαγιάσθησαν. Ήταν ένας των ξενοκτόνων υιών του
Ποσειδώνος[16].
Ο μύθος δηλώνει τα παθήματα των ανθρώπων που έρχονται και επιβουλεύονται τις
χώρες άλλων, γηγενών, ανθρώπων. Από τα κρανία και τα οστά των ηττημένων, ο
Ανταίος έκτισε έναν ναό για τον πατέρα του, Ποσειδώνα![17]
Μόνον ο Ηρακλής ανακάλυψε την πηγή της δυνάμεώς του, αφού τον έριξε στην γη
τρεις φορές και δεν κατάφερε να τον κατατροπώσει. Τότε τον εσήκωσε ψηλά, να μην
πατά στην Γη, τον ύψωσε με τους βραχίονές του και τον έπνιξε στο στήθος του («τον
«σφυρηλάτησε» στον αέρα)!
Ιδού η περιγραφή της πάλης:
Ο Ανταίος ήταν «σωστό θηρίο στο
μήκος και το εύρος». Ο Ηρακλής «σφυρηλάτησε» ταυτόχρονα τον αυχένα, τους ώμους,
τους βραχίονες, το στέρνο, την γαστέρα του και την κνήμη του, που πια δεν ήταν
ορθή (δηλ. την έσπασε)! Έτσι μη «συνδεδεμένος» ο Ανταίος δεν ήταν ικανός στην
τέχνη (της πάλης). Ο Ανταίος μελάνιασε, μαύρισε όπως μαυρίζει κανείς από τον ήλιο!
Βλέποντας όμως η μάνα-Γαία τους δυο γίγαντες να παλεύουν πάνω από την Γη,
συνεπάλευε με τον γιο της, «κυρτούμενη» και «μετοχλίζουσα» (τον μετακινούσε με
μοχλό!) αυτόν. Ο Ηρακλής απόρρησε! Γιατί η Γαία να συντρέχει τον Ανταίο, μέσω
μιας κοιλότητος («κενεώνος»), όπου ήσαν τα πλευρά του! Τότε ορθώνει τον μηρό
του και με την συμβολή του χεριού, χαλαρώνει τον πήχυ, τον κτυπά στην
ασθμαίνουσα κοιλιά και εκθλίβει το πνεύμα του! (Κατ’ άλλους του έζωσε και τα
μάτια). Έτσι «αποσφάττει τον Ανταίον», με τις πλευρές του «οξείαις
επιστραφείσας» στο συκώτι («κλάσας» αυτόν, τον έκανε κομμάτια, του τσάκισε τα
πλευρά του)! Ο γίγας έπεσε στην γη «οιμώζοντας». Ο Ηρακλής ισχυρός μειδιούσε
για το έργο του. Δεν άργησε να ανέβει στην κορυφή ενός όρους, επί της οποίας
υπενόησε την υπεροχή που έχουν οι θεοί στους αγώνες και εκεί γι’ αυτούς
«χρυσούν γέγραπται νέφος» (φάνηκε στον ουρανό ένα χρυσό νέφός), κάτω από το
οποίο (οι άνθρωποι) κατασκήνωναν. Εκεί ήρθε και ο θεός Ερμής και στεφάνωσε τον
Ηρακλέα, ότι «καλώς υποκρίνεται την πάλην»![18]
Έτσι τον ενίκησε στον αέρα, αφού ο γίγας Ανταίος έγινε «αδύναμος σαν το νερό»!..[19]
Η πάλη Ηρακλή - Ανταίου, με υπτιασμό.
Από μελανόμορφη υδρία (510 - 500 π.Χ.).
Staatliche Antikensammlungen Μουσείο Μονάχου.
Και δεν είναι καθόλου άσχετη η
παρομοίωσις, καθ’ ότι ο μύθος είναι ένας υδρόμυθος-μετεωρολογόμυθος, μάθημα για
τους ναυτιλλομένους, και μιλά για το μαύρο νέφος της καταιγίδος, που
σχηματίζεται με τους ατμούς της θαλάσσης και επικρέμεται βαρύ επί των παραλίων,
χωρίς να διαλυθεί από τις ακτίνες του Ηλίου (Ηρακλή), παρά μόνον εάν υψωθεί
πολύ από το έδαφος![20]
Κι αυτό το μαύρο νέφος το λέμε ακόμη με το όνομα του Ανταίου: ανταίρα / αντάρα!
Ο μύθος δηλώνει επίσης διδακτικά το πόσο αδύναμος γίνεται ο άνθρωπος εάν
αποκοπεί από τις ρίζες του, την πατρίδα του, το χώμα του. Τελικώς, αποστολή του
Ηρακλέους ήταν να καθαρίσει τον κόσμο από τα λυμαινόμενα αυτόν τέρατα! Ο
Ηρακλής περνούσε από την χώρα του Ανταίου, κατά τον 11ο άθλο του,
για τα Μήλα των Εσπερίδων. Άρα είναι η εποχή που οι Δωριείς / Ηρακλειδείς
επεκτείνονται και προς Δυσμάς.
.jpg)
Μετά την πάλη, ο Ηρακλής μεριμνά για τον λαό του Ανταίου: Σμίγει με την γυναίκα του, Τίγγη, και αποκτούν έναν υιό, τον Σόφακα ή Σούφακα[21], ο οποίος έδωσε στην πόλη το όνομα της μητέρας του (Λίγγη[22], Τίγγη, η νυν Ταγγέρη ή Tanga Μαυριτανίας)[23].
 |
| Η πάλη Ηρακλή - Ανταίου σε γραμματόσημο της Μαυριτανίας. |
Οι βασιλείς της Λιβύης ισχυρίζονταν και καυχιόντουσαν – ακόμη και στα ρωμαϊκά
χρόνια - ότι κατάγονται εκ της Τίγγης, γυνής του Ηρακλέους. Επίσης, ο Ηρακλής σμίγει
και με την κόρη του Ανταίου, Ιφινόη[24],
και αποκτά, τον Παλαίμονα.[25]
.jpg)
Επίσης, ο Ηρακλής – με την βοήθεια του Αργοναύτη Εύφημου - καθάρισε την χώρα (του Ανταίου) από τα άγρια ζώα και τους κακούργους και σκότωσε τους τυραννικούς δυνάστες. Μετά την Λιβύη προχώρησε προς Αίγυπτο - Αιθιοπία, πλέοντας επί του Νείλου. Εκεί σκότωσε το βασιλιά της Βούσιρι (σελ. 82 κ.ε.).Επέστρεψε στην Λιβύη και στην έρημο, ανάμεσα στις δύο χώρες, βρήκε μια όαση με δένδρα και νερά - την όαση Σίβα! Εκεί έκτισε μια πόλη με 100 πύλες, την οποία ονόμασε Εκατόμπυλο!
Ποια
είναι αυτή η εκατόμπυλος πόλις;
Η Mezora
είναι σε μεγάλο βαθμό απούσα από τις ιστορικές καταγραφές. Αλλά στην ζωή του
Ρωμαίου στρατηγού Κουίντου Σερτώριου,
ο Πλούταρχος αναφέρεται σε αυτό, που φαίνεται να είναι ο «μυστηριώδης πέτρινος
κύκλος» στο (νυν) Μαρόκο! Οι εντόπιοι είχαν πει στον Σερτώριο για ένα σημείο,
που εγνώριζαν ως τον τάφο του γίγαντα Ανταίου, ο οποίος είχε σκοτωθεί από τον
Ηρακλή[26]!
Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο τάφος του Ανταίου (Antaei collis), που σχηματίζεται
από έναν μέτριο ανθρωπόμορφο λόφο, ήταν κοντά στην πόλη της Τιγγιτανής (νυν
Tingis) της τότε Μαυριτανίας (νυν
Μαρόκο), όπου και τον έδειχναν! Έλεγαν διάφορα μετεωρολογικά παράδοξα σχετικά
με αυτόν τον τύμβο, όπως λ.χ. ότι κάθε φορά που κάποιος επιχειρούσε να
αφαιρέσει λίγο χώμα ή ένα τμήμα γης, που τον εκάλυπτε, έβρεχε τόσο, μέχρι που η
οπή αυτή ξαναγέμιζε και πάλι με χώμα! Η μάνα του Γη, λοιπόν, δεν τον
εγκατέλειψε ούτε μετά θάνατον! Ο Σερτώριος άνοιξε τον τάφο, αλλά όταν βρήκε τον
σκελετό, μήκους 60 πήχεων (30 μ.;), «κατεπλάγη», και τον ξανακάλυψε αμέσως![27]
Έτσι, έμεινε η φήμη, η οποία ισχύει ακόμη, ότι ο χώρος είναι καταραμένος και
όποιος τον ερευνήσει θα… τρελλαθεί! Ο Ανταίος ήταν όντως «πελώριος και το έδος
εν υπερβολή ανθρώπου»![28]
Οι Βέρβεροι πιστεύουν ότι τον τύμβο
τον έκτισε ο γίγας Djouhalas. Άλλοι
λένε πως είναι ο χώρος ταφής των ισχυρών Μαυριτανών βασιλιάδων, που κυβέρνησαν
την περιοχή, πριν από χιλιάδες χρόνια, και που ήσαν ελληνικής καταγωγής.
Υπάρχουν κι άλλοι αρχαίοι τόποι,
στην Β. Αφρική, που διαφημίζουν ότι έχουν τον τάφο του Ανταίου, όπως η Λιξός και η Ταγγέρη.
Δυστυχώς, σήμερα, δεν σώζονται και
πολλά ερείπια αυτού του τύμβου… Η πρώτη αναφορά από Ευρωπαίο περιηγητή γι’ αυτό
το μεγαλιθικό μνημείο, έγινε το 1828, από τον σερ Arthur de Capell Brooke (1791–1858)[29]. Αυτή η αναφορά εξύπνησε
το ενδιαφέρον πολλών άλλων που επισκέφθηκαν την περιοχή και το θεώρησαν… δρυϊδικό
ναό! Το μεγαλύτερο μέρος των ζημιών που υπέστη, φαίνεται να έχουν γίνει από τις…
«ανασκαφές» (1935-6) του César Luis de Montalban[30]. Ήταν αυτός που «έσκισε»
τον τύμβο, με δύο τεμνόμενες τομές, αφήνοντας ένα διακριτικό «Χ», σε σχήμα ουλής,
ορατό και σήμερα! Δυστυχώς, τα ευρήματα δεν έχουν δημοσιευθεί! Οι εργασίες
σταμάτησαν λόγω του ισπανικού εμφυλίου πολέμου! Ογκόλιθοι από κιβωτιόσχημους
τάφους μεταφέρθηκαν και χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα ως… παγκάκια στην
περιοχή… Ο αρχαιολογικός χώρος, λοιπόν, δεν έχει ερευνηθεί σωστά, επιστημονικά.
Στην δεκαετία του 1970 ο James Watt
Mavor jr. του… Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου Woods Hole
Μασαχουσέτης(!), διεξήγαγε την μία και μόνη επαγγελματική έρευνα αυτού. Η
μελέτη απεκάλυψε ότι υπήρχε σχέση μεταξύ αυτού του τόπου της Mezora και άλλων μεγαλιθικών τοποθεσιών στην Βρετανία.
Όλοι τότε θυμήθηκαν τον Ουαλό επίσκοπο Geoffrey
of Monmouth (1090;–1155), που
είχε γράψει (και) για τα μεγαλιθικά μνημεία της Ιρλανδίας ότι «είναι μυστικά
πέτρινα κατασκευάσματα, ιατροφαρμακευτήρια. Οι γίγαντες της παλαιάς εποχής
έφεραν εδώ τις πέτρες αυτές από τις απώτατες ακτές της Αφρικής, και τις
τοποθέτησαν στην Ιρλανδία»[31].
Και σήμερα οι εντόπιοι πιστεύουν πως ο τύμβος έχει και ιαματικές ιδιότητες!
Σύμφωνα με τον Graham Salisbury[32]
«το πέτρινο δακτυλίδι της Mezora είναι απίστευτο,
ορατό από το Google Earth, και φαίνεται να
έχει κατασκευασθεί είτε από τον ίδιο τον πολιτισμό, που ανήγειρε τα μεγαλιθικά μνημεία
σε Γαλλία, Βρετανία και Ιρλανδία ή από εκείνον που ήταν στενά συνδεδεμένος μαζί
τους (σ.σ. εννοώντας τον ελληνικό). Η έλλειψις κατασκευάσθηκε χρησιμοποιώντας
μία πυθαγόρεια θεωρία, με γωνία τριγώνου 12, 35, 37o. Είναι όντως η ίδια τεχνική που χρησιμοποιήθηκε
και στην κατασκευή των βρετανικών πέτρινων ελλειπτικών κατασκευών, των οποίων σώζονται
καλά, τουλάχιστον 30 παραδείγματα (λ.χ. τα νεολιθικά «πέτρινα δακτυλίδια» των
περιοχών Forvie και Daviot του Aberdeenshire Σκοτίας, κ.ά.)».
Η Ανταιόπολις
Η Mezora
δεν διαθέτει την μοναδική πέτρινη κυκλική κατασκευή στην Αφρική. Ο πέτρινος
δακτύλιος της Nabta[33],
100 χλμ. Δ. του Αμπού Σιμπέλ στην Ν. Αίγυπτο είναι επίσης ωόσχημος[34].
Και είναι μια μόνον από τις 30 μεγαλιθικές δομές της. Κάποιοι τοποθετούν εδώ
την Ανταιόπολι!
Αλλά η Ανταιόπολις ή Ανταιούπολις[35]
ή Ανταιών θεωρείται στην Θηβαΐδα της Άνω Αιγύπτου, δεξιά του Νείλου. Ήταν η
πρωτεύουσα του Ανταιοπολίτου νομού. Εκεί όπου ενίκησε η Ίσις και ο υιός της,
Ώρος, τον Τυφώνα, φονιά του συζύγου της, Όσιρι. Εκεί λατρευόταν ο Ανταίος ως
θεός! Το μέρος της μάχης κατά του Τυφώνος δεν επιλέχθηκε τυχαία. Ίσις και Ώρος
προσέβλεπαν στην βοήθεια του σπουδαίου θεού-παλαιστή, Ανταίου.
Ο ναός του Ανταίου έχει βρεθεί στην νεκρόπολη
της Tjebu στο Qau-el Kebir[36] (= «Υψηλό βουνό»),
45 χλμ. Ν. της Ασιούτ. Σε αυτόν ευρέθησαν δυο ανάγλυφα αγάλματα του θεού
Ανταίου, που παριστάνεται κρατώντας ξίφος και ακόντιο, διάδημα διακεκοσμημένο
με δυο πτερά, σκιαζόμενος από δάφνη, η οποία ήταν ιερόφυτό του. Στα ανάγλυφα
παρίστατο η θεά Νεύθρυς[37].
Το ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι στα ανάγλυφα αυτά, το όνομα του θεού Ανταίου
αναγράφεται… ελληνιστί! Παραμένει άγνωστο ποιο είναι το όνομά του στα
αιγυπτιακά – εάν υπάρχει!
Άρα, λοιπόν, ο επιμελητής Αιθιοπίας
και Λιβύης θα πρέπει να είχε δυο κυρίους ναούς: Στην Ανταιούπολι (ανατολικά,
στην αρχαία Αιθιοπία) και στην Λιβύη-Μαυριτανία (νυν Μαρόκο) δυτικά. Και στους
δυο, ίσως, συλλατρεύετο με τον Ηρακλή. Τα δυο σημεία (Ανταιούπολις-Mezora) θα πρέπει να ελεγχθούν γεωγραφικώς, γεωλογικώς και
μετεωρολογικώς. Πιθανώς να είναι κάτι παραπάνω από δυο απλά σημεία στον χάρτη…
Εφ’ όσον, όμως, ο χώρος δεν έχει
ερευνηθεί σωστά, δεν είναι δυνατόν να προσφέρει τίποτε άλλο, παρά εικασίες… Προς
το παρόν ο κυκλικός πέτρινος τύμβος της Mezora
είναι… ανεξέλεγκτος, εκτεθειμένος και ευάλωτος… Το μνημείο αξίζει σίγουρα καλύτερης
προστασίας και περαιτέρω μελέτης. Η αληθινή ιστορία του τύμβου της Mezora έχει ακόμα να πει πολλά…
Αλλά υπάρχει και κάτι ακόμη: Εκεί έξω, σε όλον τον πλανήτη, υπάρχει μια Ελλάδα, ένας ελληνικός πολιτισμός, κατάλοιπα Ελλήνων, που δεν τολμάμε να τα αγγίξουμε, ούτε καν να συζητήσουμε γι’ αυτά…
Αρχαίοι γιγάντιοι (αναθηματικοί;) διπλοί μινωικοί πέλεκεις (λάβρεις)
ευρεθέντες στο Μαρόκο.
O Ηρακλής κ.ά. στην Volubilis του Μαρόκου
Η ανακτορική «Οικία του Ηρακλέους», όπως ονομάσθηκε,
ήλθε στο φως στην πόλη Volubilis του... Μαρόκο στην ΒΔ. Αφρική! Είχε 41 δωμάτια
και έκταση 2.000 τ.μ.! Ονομάσθηκε έτσι από ψηφιδωτό που απεικονίζει τους 12
άθλους του (παρακάτω φωτογραφία). Ίσως έγινε επί Κομμόδου, ο οποίος είχε αυτό-ταυτιστεί με τον...
Ηρακλή! Σε άλλο, εικονίζεται ο Ζευς, ο Γανυμήδης και οι 4 εποχές.
Στην ίδια πόλη
ευρέσθησαν επίσης, ένα πανέμορφο ψηφιδωτό της «Οικίας του Ορφέως», όπως
ονομάσθηκε. Έργο τέχνης ανάγεται στον 2ο-3ο αι. μ.Χ. Η «Οικία του Ορφέως» ευρίσκεται στο Ν.
τμήμα της πόλεως. Το μεγάλο ψηφιδωτό απεικονίζει τον Ορφέα να παίζει την άρπα
του, σε ένα ακροατήριο δένδρων, ζώων και πουλιών. Ο καλλιτέχνης αντιγράψει
σαφώς άλλα παλαιότερα μοτίβα. Το ψηφιδωτό ευρίσκεται στην τραπεζαρία. Άλλα
ψηφιδωτά της ιδίας οικίας είναι μια απεικόνισις της Αμφιτρίτης σε άρμα, που το
σέρνει ιππόκαμπος και συνοδεύεται από άλλα θαλάσσια πλάσματα. Ένα δωμάτιο έξω,
από την κύρια αυλή, έχει ένα ψηφιδωτό με ένα δελφίνι, που θεωρείται από τους
Ρωμαίους ως σύμβολο τύχης.
Άλλο ψηφιδωτό
στην «Οικία του Εφήβου» (ονομάσθηκε
έτσι από χάλκινο άγαλμα εφήβου που ευρέθη σε αυτήν) εικονίζει τον Βάκχο το άρμα του οποίου σέρνουν
λεοπαρδάλεις.
Άλλο ψηφιδωτό,
σε άλλη οικία «της Αφροδίτης»
παρουσιάζει την θεά Άρτεμη και την νύμφη της, να ξαφνιάζονται από τον Ακταίωνα,
καθώς εισβάλλει στον χώρο όπου παίρνουν το λουτρό τους, με την γνωστή
κατάληξη... κλπ.
Άλλα με αγωνιστικά άρματα σε ιππόδρομο, άλλα
με παγώνια, χήνες και πάπιες, άλλο με Έρωτες να σιτίζουν πτηνά. Από τις πιο
πολυτελείς κατοικίες στην πόλη. Με σειρά από ιδιωτικά λουτρά, πλούσια
διακοσμημένα, ψηφιδωτά (2ου αι. μ.Χ.), 7 διαδρόμους, 8 δωμάτια, κλπ.
Η «Οικία του αθλητή» ονομάσθηκε έτσι
γιατί χαρακτηρίζεται από ένα... χιουμοριστικό ψηφιδωτό με έναν αθλητή ή
ακροβάτη ή Σειληνό επί όνου, ανάποδα, να κρατά ένα κύπελλο στο τεντωμένο χέρι
του.
Η «Οικία του Ιππότη[38]» με ένα ψηφιδωτό επίσης του Βάκχου, να έρχεται στην κοιμωμένη
Αριάδνη.
Αλλά η
μεγαλύτερη οικία, ίσως κατοικία του διοικητού, ήταν η «Οικία του Γόρδιου», συγκρότημα 74 δωματίων, με αυλές, ιδιωτικά
λουτρά, 12 καταστήματα, εργοστήριο λαδιού, από τρία ελαιοτριβεία και ένα
κατάστημα, κλπ.!
Η περιοχή της
πόλεως Volubilis, που σήμερα ανήκει στο Μαρόκο, κατοικείται τουλάχιστον από το
5.000 π.Χ.! Έχουν βρεθεί νεολιθικά αγγεία παρόμοια με αυτά που βρέθηκαν στην
Ιβηρία. Ευρίσκεται κοντά στο Μεκνές, μεταξύ Φες και Ραμπάτ. Σε εύφορη γεωργική
περιοχή, όπου ευημέρησε, κυρίως από την καλλιέργεια της ελιάς[39], η πόλις αναπτύχθηκε πολύ
από τον 3ο αι. π.Χ. και μετά. Κυριεύθηκε από φοίνικες[40], Καρχηδονίους, Ρωμαίους
(από τον 1ο αι. μ.Χ. όταν και από τον Μάρκο Αυρήλιο οχυρώθηκε με 2,6
χλμ., τείχη, με 8 πύλες και 40 πύργους!). Αλλά ακόμη και τότε διοικείτο από
ελληνογενείς βασιλιάδες, απογόνους των Πτολεμαίων Μακεδόνων. Απέκτησε μεγάλα
δημόσια κτήρια, βασιλική, 5 ναούς[41], αψίδα του θριάμβου (του
Καρακάλλα), 3 δημόσια λουτρά, υδραγωγείο (60-80 μ.Χ.), περιρραντήρια, πολλά
ωραία σπίτια, διακοσμημένα με μεγάλα ψηφιδωτά δάπεδα! Περισσότερες από 50
επαύλεις ανακαλύφθηκαν στην γύρω περιοχή! Και ακριβώς έξω από τα τείχη, ευρέθη
μια σειρά αλληλένδετων κτηρίων, με λουτρό ζεστών νερών (αργότερα γνωστά ως...
χαμάμ). Η πόλις είχε φούρνους, εργαστήρια χάλκινων έργων τέχνης, εξήγαγε άγρια ζώα και υαλιά κατάλληλα
για μονομαχίες! Στα τέλη του 2ου αι. είχε περίπου 20.000 κατοίκους
κυρίως εκρωμαϊσμένους Βερβέρους – τεράστιος αριθμός για ρωμαϊκή επαρχιακή πόλη!
Ήταν μια από «τις πλουσιότερες πόλεις, η πλουσιότερη μεταξύ των μικρών»![42]
Έγινε διοικητικό
κέντρο της ρωμαϊκής επαρχίας της Μαυριτανίας. Εξεγέρθηκε (40-44 μ.Χ.) κατά της
Ρώμης, υπό την καθοδήγηση ενός απελεύθερου του Πτολεμαίου, του Αιδήμονος. Τότε οι κάτοικοι
ανταμείφθηκαν με επιχορηγήσεις, με την ιδιότητα του πολίτου και με απαλλαγή 10
ετών από φόρους!
Αλλά η πόλις από
το 285 μ.Χ. κυριεύθηκε από τις τοπικές φυλές...
Το τέλος της
αρχαίας πόλεως, μάλλον, ήλθε από έναν σεισμό, που έθαψε πολλά χάλκινα αγάλματα
στα συντρίμμια των σπιτιών. Αλλά τα ερείπια της αρχαίας πόλεως παρέμειναν
ουσιαστικά ανέπαφα, έως ότου κατεστράφησαν από έναν σεισμό, τον 18ο
αι. και εν συνεχεία λεηλατήθηκαν από τους Μαροκινούς, που αναζητούσαν «πέτρες»
για την οικοδόμηση της Μεκνές! Οι Γάλλοι ανέσκαψαν την πόλη, αποκαλύπτοντας
πολλά ωραία ψηφιδωτά, δημόσια κτήρια και κατοικίες υψηλού επιπέδου, αν και έχει
ανασκαφεί μόνον η μισή! Σήμερα θεωρείται «μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της
UNESCO».
Πλην των
προαναφθεισών προτομών, ευρέθησαν επίσης του Ιέρωνος των Συρακουσών, του
Κλεομένη Γ΄ της Σπάρτης, κ.ά.
Ερωτηματικό
αποτελεί ο μεγάλος τύμβος στην μέση της πόλεως. Διάφορες θεωρίες έχουν
προβληθεί για να τον εξηγήσουν: Είναι ένας τόπος ταφής Μακεδονο-Θρακών,
δεδομένης της πτολεμαϊκής σχέσεως της πόλεως, μια θρησκευτική κατασκευή, ένα
ταφικό μνημείο ή ένα μνημείο για την νίκη των Ρωμαίων;
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Απολλόδ. ii.5
(2,115) § 11, Διόδ. 4.17.4, Ιουβεν. iii.89, Λουκανού «Φαρσάλια»
(10τομο έργο) iv.590, & c., Π. Μέλα “De
Chorographia” iii.10 (3,106) § 35, & c.,
Οβ. Ib.397, Πίνδ. Ισθμ. iv.87
& c. και Πύθια 9,106,κ.ε., και σχολ. Πίνδ. Πύθια 9,185abc και Ίσθμια 4,87, Πλούτ. Sertor.9, Στρ. xvii.829 και l.c., Υγ. Fab.31,
Φερεκ. FGrHist,3,F76.
Ο Αντιφάνης είχε γράψει έργο με
τίτλο «Ανταίος» και (τα) «Άντεια», όπου εξιστορούσε τα του Ανταίου, αλλά δεν
διεσώθη! Και ο «Φρύνιχος» είχε γράψει δράμα, με τίτλο «Ανταίος» ή «Λίβυες».
Was megalithic stonecircle of mzora the tomb of the giant antaeus?
Cravioto E. G. «El Monumento Protohistórico de Mezora (Arcila,
Marruecos)», στο Lost Cities & Remote Places.
Λεκάκης Γ. «Σύγχρονης Ελλάδος
περιήγησις».
[1] Αναφέρεται και ως M'soura, Mzoura, M'Zora, Mezorah, Mzora, Msoura.
(Συντ. 35.4042
Β., 5.9438 Δ.).
[2] Το μεγαλύτερο
είναι του Avebury (στην Αγγλία), που έχει διάμετρο 331,6 μ.!
[3] Στα ισπανικά
λέγεται Arcila, και
πράγματι είναι στην βορειότερη… Αρχή της δυτικής ακτής της Αφρικής! Η
αρχαιότερη κατοίκησή της ανάγεται στο 1500 π.Χ. Το νυν όνομά της,
Asilah, είναι παράφρασις, που το επήρε από την αραβική κατάκτηση της περιοχής,
τον 7ο αι. μ.Χ.
[4] Η Λίξος ή Λίξα ή Λίγγα
ή Λύγγα ονομάσθηκε από την Λισσό Κρήτης (άρα και ιδρύθηκε) ή από τον υιό του Αιγύπτου και της
Καλιάνδης, τον Λίξο. Οι βάρβαροι την έλεγαν Τρίγγα. Εδώ κατοικούσαν νομάδες, οι
Λιξίτες, Λίξιοι ή Λιξάτες. Είναι μια αρχαία πόλη στην ακτή του Ατλαντικού, όπου
η αρχαιότερη έως τώρα ευρεθείσα κατοίκησή της, ξεκινά από την 2α
χιλιετία π.Χ. Η πόλις οργανώνεται τον 7ο αι. π.Χ. από εμπόρους
φοινίκης. Το σημαντικότερο εύρημά της είναι ένα 60 μ. ψηφιδωτό με θέμα τον
Ποσειδώνα! Κάποιοι μελετητές τοποθετούσαν σε αυτήν την περιοχή τους Κήπους των
Εσπερίδων. Διαρρέεται από τον ποταμό Λίξο ή Λύκο > Λούκκο. Οι Ρωμαίοι την κατέλαβαν επί
Κλαυδίου. Τον 8ο αι. μ.Χ. μετονομάσθη σε Λάρα - βλ. Άννων («Καρχηδ.
Περ.»,6), Απολλόδ. (Β,1,5), Αρτεμίδ., Ερατοσθ., Παυσ., Πλίν., Πτολ. (Δ,α,2 και
18), Σκύλ. Καρ. (118), Στρ. (ιζ,825).
[5] Βλ. τραγ. Αριστία.
[6] Το επίθετον
«Ανταία» έφεραν η Ρέα («παρά την άντην», το εξ εναντίας, η αντιάζουσα σε κάποια
φαντάσματα και έχθρες, διότι αυτή αντιτάχθηκε/αντιστάθηκε στους Τελχίνες) και η
Εκάτη.
[7] Μαζί με τους
Μεγαλήσιο, Όρμενο, Λύκο, και Σίμωνα.
[8] Ανταίος ή αντίος:
Ο αντιστασιακός, αυτός που (αντι)στέκεται ή που πάει προς αντίθετη κατεύθυνση,
εξ ου και «αντίο» αποχαιρετισμός δυο ανθρώπων που πάνε πια προς αντίθετη
κατεύθυνση – βλ. σχολ. Ομ. «Ιλ.». 22.113.
[9] Βλ. Μ. Ετυμ.
[10] Κατ’ άλλους, ο
Ιρασσεύς Ανταίος ήταν άλλος από τον παλαιστή Ανταίο.
[11] Βλ. Πίνδ. 9ος
Πυθιόνικος 9.105, και σχολ. 9.183-194, 9.207b.
[12] Πριν πεθάνει, ο
Όσιρις άφησε στην Ίσιδα σύμβουλο τον Ερμή, στρατηγό τον Ηρακλή, και επιμελητές
τον Ανταίο (για Αιθιοπία-Λιβύη) και τον επίσης υιό του Ποσειδώνος, Βούσιρι (για
την Φοινίκη) - Βλ. Διόδ. Ι,17.
[13] «κατακύλιε ευμεθόδως
τους αντιπαλαιστάς του» -βλ. Ευσταθ. σχολ. Ομ.
Πολλοί υιοί του
χθονίου Ποσειδώνος είναι ικανότατοι παλαιστές: Πλην του Ανταίου, ο Έρυκας, ο
Άμυκος, ο Κερκύων, κ.ά.. Αντιπροσωπεύουν τις βίαιες φυσικές δυνάμεις που
εκπροσωπεί ο θεός, και ως θαλάσσιος δαίμων.
[14] Τον μύθο του
Ανταίου «δανείσθηκε» και ο χριστιανισμός, για να πει πως όπως αυτός ο γίγας,
έτσι και ο χριστιανισμός ξαναπαίρνει δυνάμεις κάθε φορά που μάρτυρές του
θανατώνονται στους διωγμούς και θάβονται στην Γη! Αλλά και η αιγυπτιακή
μυθολογία έχει κάτι παρόμοιο: Για τον περιορισμό της απεριόριστης δύναμης του
Ουλλικούμμι ο Έα του απέκοψε τα πόδια!
[15] Και ο Αλκυονεύς
ήταν αθάνατος, όσο ήταν στην πατρίδα του, στον Κορινθιακό κόλπο!
[16] Όπως ο Βούσιρις
και ο Άμυκος – βλ. Σέξτ. Εμπειρ.
[17] Η δόμησις κτηρίων
με κεφάλια ηττημένων αντιπάλων δεν είναι πρωτότυπο θέμα στην ελληνική
Μυθολογία: Το ίδιο κάνει ο Οινόμαος, βασιλιάς της Πίσας Ηλείας, με τα κεφάλια
των μνηστήρων της κόρης του, που σκότωνε (έκτιζε ναό επίσης υπέρ Ποσειδώνος –
βλ. Σοφ. απόσπ. 473), ο Εύηνος, Φόρβας, Κύκνος και ο Διομήδης ο Θραξ! – σχολ.
Λυκ. 160.17b. Η συμβολική παράδοσις συνεχίζεται και στα ελληνικά
λαϊκά παραμύθια με βασιλοπούλες που κτίζουν πύργους από τα κεφάλια των
μνηστήρων των, που χάνουν την ζωή τους, όταν δεν κατορθώνουν να κρυφθούν σε
μέρος τόσο κρυφό, που να μη μπορεί να τους ανακαλύψει ο μαγικός καθρέπτης τους
(βλ. Γ. Ταρσούλη «Μια φορά κι έναν καιρό», 1925).
[18] Βλ. Φιλόστρ.
2.21.3.
[19] Βλ. Απολλόδ.
2.5.11, Πίνδ. Ι.5.52. Η πάλη αυτή είναι αγαπημένο θέμα καλλιτεχνών όλων των εποχών.
Στην αρχαιότητα περίφημο γλυπτό σύμπλεγμα με αυτό το θέμα, έργο του
Πολυκλείτου, μεταφέρθηκε στην Ρώμη μετά την υποταγή της Ελλάδος (βλ. Πλίν.
34.19.2). Παρόμοιο γλυπτό του Πραξιτέλους κοσμούσε το αέτωμα του ναού του στις
Θήβαις (βλ. Παυσ. 9.11.6). Το θέμα απαντάται σε κάτοπτρα (έως και ετρουσκικά),
νομίσματα, χάλκινα, πολύτιμους λίθους, αγγεία, πίνακες, κλπ. Και συνεχίζει
αγαπητό θέμα και στην Αναγέννηση. Στην «Θεία Κωμωδία» του Δάντη, ο Ανταίος
είναι ένας γίγας, που φρουρεί τον 9ο κύκλο της Κολάσεως και
κατεβάζει τους Δάντη και Βιργίλιο στον παγωμένο Κωκυτό.
[20] Βλ. Κοξ «Μύθοι των
αρχαίων εθνών», ΙΙ,52.
[21] Αυτός εγέννησε τον
Διόδωρο τον οποίο υπάκουσαν πολλά λιβυκά έθνη. Εσχημάτισε ελληνικό στράτευμα,
απ’ αυτούς που εγκατέστησε εκεί ο Ηρακλής, Ολβιανούς και Μυκηναίους, και έγινε
ο πρόγονος των Μαυριτανών! – βλ. Πλούτ. ό.π.
[22] Βλ. Στρ. 17.3.8.
[23] Κατ’ άλλες πηγές,
την Τίγγη την είχε ιδρύσει ο ίδιος ο Ανταίος. Οι Βερβέροι λένε πως την Ταγγέρη
την ίδρυσε ο Sufax. Αυτός είναι παράφραση του Έλληνος ήρωος Σόφακα.
[24] Κατ’ άλλους είναι
κι αυτή επίσης σύζυγος του Ανταίου.
[25] Πολέμων, παλέμων,
παλαίμων = γέννημα εκ της πάλης - βλ. Μ. Ετυμ., Ι. Τζέτζη, σχ. εις Λυκόφρονα
Αλεξ, 663, κ.ά.
[26] Κάποιοι αναφέρουν
πως αυτή η πάλη έγινε στην Ανταιόπολι της Άνω Αιγύπτου, επί του Νείλου. Πάντως
δεν είναι το μοναδικό σημείο του Μαρόκου, όπου μιλούν για τον Ηρακλή! Στην χώρα
έχουν ευρεθεί και ναοί του Θηβαίου ήρωα…
[27] «ενταύθα τον Ανταίον οι Λίβυες
ιστορούσι κείσθαι, και τον τάφον αυτού Σερτώριος διέσκαψε, τοις βαρβάροις
απιστών δια μέγεθος. Εντυχὼν δε τω σώματι, πηχών εξήκοντα μήκος ως φασι,
κατεπλάγη, και σφάγιον εντεμὼν συνέχωσε το μνήμα και την περί αυτού τιμήν τε
και φήμην συνηύξησε» (Πλούτ. «Βίοι Παράλληλοι – Σερτώριος», κεφ. 9.3-9.4).
[28] Βλ.
Φιλόστρ. 2.21.3.
[29] Βλ. «Sketches in Spain and Morocco», εκδ. Henry Colburn and Richard Bently, Λονδίνο, 1831.
[30] Η οικογένειά του
προσπαθεί να κρατήσει το έργο του ζωντανό στην ιστοσελίδα https://www.facebook.com/mabel.demontalban
[31] Βλ. «Historia
Regum Britanniae» («Ιστορία των Βασιλέων της Βρετανίας»), που μεταφράσθηκε από
τα λατινικά από τους A. Thompson και J. A. Giles, εκδ. «James Bohn», Λονδίνο, 1842. Και L. Thorpe (μτφρ.) «History of the Kings of Britain», εκδ. Harmondsworth, 1966. Στο βιβλίο αυτό, που επικαλείται
ακόμη αρχαιότερες πηγές, αναφέρεται ότι ο πρώτος βασιλιάς της Βρετανίας,
Βρούτος, ήταν απόγονος του Τρώα ήρωα Αινεία.
[32] Βλ. Gr. Salisbury «The Mysterious Moroccan Megalithic
Menhirs of Mzora», και «Re-discovery of Moroccan Megalithic Stone Circle», στο Lost Cities & Remote Places.
[33] Η περιοχή αυτή της
Νουβίας, έχει δώσει κατοίκηση από την 10η χιλιετία π.Χ. όταν στην
σημερινή έρημο, υπήρχαν σαβάνα, λίμνη και πηγές νερού (βλ. Malville κ.ά., 1998,
Wendorf κ.ά. 1992-3)! Από την 7η χιλιετία π.Χ., εξαιρετικά μεγάλοι
και οργανωμένοι οικισμοί ευρέθησαν στην περιοχή! Οι κάτοικοι της περιοχής είχαν
σημαντικά πιο προηγμένες γνώσεις Αστρονομίας και Μαθηματικών, από ό,τι
εθεωρείτο μέχρι σήμερα δυνατόν (βλ. Brophy,
Rosen «Satellite Imagery Measures of the Astronomically Aligned Megaliths at
Nabta Playa» στο Mediterranean Archaeology and Archaeometry 5, 2005. Παρόμοια με τον
«κύκλο Goseck» στην νυν Γερμανία και το μεγαλιθικό ναϊκό συγκρότημα στην
Mnajdra Μάλτας, όλα της 5ης χιλιετίας π.Χ. Ενώ υπάρχουν και
επιστήμονες που αναγάγουν τις αστρονομικές αυτές αναφορές στην 17η
χιλιετία π.Χ. – βλ. Brophy «The Origin Map»). Στην Nabta
υπάρχουν σπουδαία μεγαλιθικά μνημεία και, ίσως, «το αρχαιότερο γνωστό γλυπτό
έργο στην Αίγυπτο» (βλ. Wendorf «Late Neolithic
megalithic structures at Nabta Playa Sahara, southwestern Egypt»).
[34] Υπακούει στον
«τύπο I αυγού» της Γεωμετρίας του Alexander Thom.
[35] Η πόλις έκοψε και
νομίσματα, κατά τους ρωμαιο-αυτοκρατορικούς χρόνους, με θέμα την Ίσιδα να κρατά
σκήπτρο και νίκη, ή κροκόδειλο, ή μόνο κροκόδειλο.
[36] Πολλά ευρήματά της
έχουν… «μεταφερθεί» στο Αιγυπτιακό Μουσείο του Τορίνου, επειδή πρωτανέσκαψε σε
αυτήν το 1905-1906 μια ιταλική αποστολή υπό τον Ern. Schiaparelli. Ακολούθησαν
το 1913-1914 μια γερμανική αποστολή υπό τους H. Steckeweh και G. Steindorff και
το 1923-1924 ο Βρετανός Fl. Petrie. Τέσσερις από τους τάφους της νεκροπόλεως
της Tjebu (ή Djew-Qa) είναι οι μεγαλύτεροι γνωστοί ιδιωτικοί τάφοι του Μέσου
Βασιλείου! Ο ναός της τοπικής θεάς Νέφτις/Nemti, που εκτίσθη εδώ, από τον
Μακεδόνα Πτολεμαίο Δ΄… διαλύθηκε στις αρχές του 19ου αι. για την
κατασκευή του παλλατιού του βασιλιά της Αιγύπτου! - βλ. Fl. Petrie «
Antaeopolis the Tombs of Qau Egypt», εκδ. Quaritch, Λονδίνο,
1930.
[37] Η Νεύθρυς /
Νέφθρυς εξαπλουστεύθη σε… Νέφθις. Κι όμως το πρώτο όνομά της επιβεβαιώνει τον
υδρόμυθο: Η θεά που θρύπτει τα νέφη… Αυτό ακριβώς δηλ. που έκανε και ο Ηρακλής
στον Ανταίο-αντάρα-νέφος! Ίσως, λοιπόν, η συνύπαρξις Ανταίου και Νέφθρυος να
είναι ένας δισυπόστατος ναός, υπέρ Ανταίου και Ηρακλέους! Από το στόμα της
έβγαζε καταστρεπτικές φωτιές. Αυτό υποκρύπτει ηφαίστειο. Από τον Πλούταρχο
αποκαλείται «Τελευτή, Αφροδίτη και Νίκη». Η Νεύθρυς εβοήθησε την (δίδυμη)
αδελφή της, Ίσιδα, να μουμιοποιήσει το πτώμα του δολοφονηθέντος θεού
Διόνυσου (στην περιοχή λέγεται Όσιρις), απαγγέλλοντας εναλλάξ μαζί της νεκρικές επωδούς! (Το κείμενό
τους διεσώθη σε πάπυρο). Σύμβολά της το καλάθι και ο πύργος.
[38] Το σπίτι επήρε το όνομά του από ένα μπρούτζινο
άγαλμα ενός αναβάτη, που βρέθηκαν εδώ το 1918. Σήμερα εκτίθενται στο
Αρχαιολογικό Μουσείο της Ραμπάτ.
[39] Ευρέθησαν αρχαία ελαιοπιεστήρια, πρέσες, 58
ελαιοτριβεία και 121 καταστήματα πωλήσεως ελαίου! Ένα τέτοιο κτήριο μάλιστα
έχει ανακατασκευασθεί σε φυσικό μέγεθος και έτσι υπάρχει ακριβές αντίγραφο ενός
ρωμαϊκού ελαιοτριβείου! Το έλαιο χρησιμοποιείτο για λύχνους, μπάνια, φάρμακα,
ζωοτροφές ή καύσιμο για τα λουτρά! Τα πιο μεγαλοπρεπή αρχοντικά είχαν τα ιδικά
τους ελαιοτριβεία!
[40] Πιστοποιείται από
τον ναό του θεού Βάαλ Punic και ευρήματα κεραμικής και πέτρες με φοινικική
γραφή.
[41] Ο ναός του Καπιτωλίου
λ.χ. έχει κίονες κορινθιακού ρυθμού και είναι αφιερωμένος στον Δία, την Ήρα και
την Αθηνά. Σημαντικός ναός και αυτός του Κρόνου.
[42] βλ. γεωγράφο Πομπ. Μέλα (στο έργο «De topou
orbis», β. ΙΙΙ),
Πλίνιο, κ.ά.
ταφος Ανταιου, Ανταιο καρτ ποσταλ καρτποσταλ Μαροκου μαροκο ταφοι γιγας γιγαντας Ανταιος Μεσορα, ατλαντες σκελετος τυμβος κατασκευη πυθαγορειο θεωρημα Λεκακης γκραβουρα 1830 19ος αιωνας μχ φωτογραφιες μονταλμπαν Montalban, 1936 φωτογραφια γραμματοσημο Μαυριτανιας γραμματοσημα Μαυριτανια Αρχαιος γιγαντιος αναθηματικος διπλος μινωικος πελεκυς λαβρυς Αρχαιο γιγαντιαιος αναθημα διπλους μινωικη εποχη μεγαλιθικο μνημειο της Μεζορα Μεσσαρα / Mezora Μαροκο, πετρινος κυκλικος τυμβος πετροκυκλος πετρες γιγαντες αρχαια χρονια γιγας γιγαντας μεγαλυτερο ελλειπτικο πετρινο κατασκευασμα στον κοσμο μυστικο ελλειπτικος τεμπλ Temple Mezorah ελλειπτικη κατασκευη νεολιθικη εποχη λιθος, πετρα ελλειψη δομικη μονολιθος μονολιθοι πετροδακτυλιδι ταφικος νεολιθικο 8ος αιωνας πΧ Μονταλμπαν, 4ος 3ος αινιγμα πετροδαχτυλιδι, πολη ασιλα ασιλαχ Asilah ερειπια ελληνικη Λιξος ληξος Lixus ατλαντες Νασαμωνες μεσογειακος ανθρωποι μεγαλυτερη μεγαλιθικη Βορεια Αφρικη θρησκευτικος αστρονομικος σκοπος θεοι ευπλοια, ταξειδι Ατλαντικος ωεκανος παραπλους δυτικη Αφρικη αστρονομικος προσανατολισμος τζμπελ σι χαμπιμπ Jbel si Habib σχεδιασμος κυκλος μαθηματικα αρχιτεκτονικη Πυθαγορειο Θεωρημα Πυθαγορας μυθος Ανταιου ελληνικη μυθολογια, τερατομορφος Ανταιος, Αιγαιος θεος Ποσειδωνας ποσειδων Γαια Λιβυη Τελχινες αντι αια γη βλαβη αιτιος, αντιτιθεμενος φαντασμα εχθρος Ανταναιος Λιβυς βασιλιας ιρασσα Τριτωνιδα τριτωνις Λιμνη, Κυρηναικη επιμελητης Αιθιοπια Διονυσος οσιρις σπηλαιο καταγης παλαιστης ανικητος, επαφη μητερα δυναμη αθανατος υπο ορους πατριδα ξενος παλη ηττα σφαγη ξενοκτονος ξενοκτονια παθημα γηγενης κρανιο οστα οστο ναος Ηρακλης πηγη 3 τρεις φορες τρις βραχιονας πνιγμος στηθος σφυρηλατηση θηριο αυχενας, ωμος, βραχιονες, στερνο, γαστερα κνημη ορθη συνδεδεμενος συνδεση τεχνη παλη μελανιασμα μαυρισμα ηλιος μανα γιγαντες κυρτουμενη μετοχλιζουσα μετακινηση μοχλος κοιλοτητα κενεωνας κενεων πλευρα μηρος συμβολη χερι πηχυς, ασθμαινουσα κοιλια εκθλιψη πνευμα ματια αποσφατω πλευρο οξεια συκωτι κλασας οιμωζοντας μειδιαμα εργο κορυφη ορος, υπεροχη θεοι αγωνας χρυσο νεφος ουρανος χρυσος συννεφο ανθρωποι κατασκηνωση Ερμης στεφανι αδυναμια νερος υδρομυθος μετεωρολογομυθος, μετεωρολογια μαθημα ναυτιλλομενοι μαυρο καταιγιδα ατμος θαλασσα Ηλιος εδαφος ανταιρα / ανταρα αποστολη τερας 11ος αθλος Μηλα των Εσπεριδων Εσπεριδες κηπος Δωριεις Ηρακλειδεις Δυση γυναικα Τιγγη, Σοφακας Σουφακας Λιγγη Ταγγερη τανγκα Tanga Μαυριτανια βασιλιας καυχημα ρωμαικα χρονια καταγωγη γυνη Ιφινοη Παλαιμονας Παλαιμων Αργοναυτης Ευφημος αγρια ζωα κακουργος τυραννος δυναστης ποταμος Νειλος Βουσιρις ερημος, οαση δενδρα νερα 100 πυλες, πυλη εκατομπυλος πολις ιστορια Ρωμαιος στρατηγος Κουιντος Σερτωριος Πλουταρχος μυστηριωδης Antaei collis ανθρωπομορφος Τιγγιτανη τινγκις Tingis παραδοξα οπη χωμα μετα θανατον θανατο θανατος σκελετος κατεπλαγη φημη, καταραμενος καταρα τρελλα τρελα πελωριος και το εδος υπερβολη ανθρωπου Βερβεροι τζουχαλας Djouhalas Μαυριτανος βασιλιαδες ελληνικη καταγωγη ερειπια πρωτη Ευρωπαιος περιηγητης μεγαλιθικο μνημειο, 1828, καπελ καπελλ μπρουκ Capell Brooke δρυιδικος ναος δρυηδες δρυηδης ζημια ανασκαφη 1935 1936 Montalban τομη διακριτικο Χ, σχημα ουλη ισπανικος εμφυλιος πολεμος ισπανια ογκολιθος κιβωτιοσχημος ταφοι παγκακι αρχαιολογικος χωρος, ερευνα 1970 γουατ γουαττ μειβορ Watt Mavor jr Ωκεανογραφικο Ινστιτουτο Woods Hole Μασαχουσετη μεγαλιθικος Βρετανια Ουαλος επισκοπος μονμουθ μονμαουθ Monmouth μεγαλιθικα μνημεια Ιρλανδια μυστικα κατασκευασμα ιατροφαρμακευτηριο ιαματικες ιδιοτητες σαλισμπουρυ σαλισμπουρι Salisbury δακτυλιδι απιστευτο, Γαλλια, Βρετανια ελληνικος ελλειψις πυθαγορεια θεωρια, γωνια τριγωνο 12, 35, 37 μοιρες τεχνικη βρετανικη πετρινη ελλειπτικη κατασκευη Forvie Daviot φορβι νταβιοτ αμπερντιν αμπερντινσαιρ Aberdeenshire Σκοτια σκωτια Ανταιοπολις μοναδικη κυκλικη ναμπτα Nabta ναβτα Αμπου Σιμπελ Νοτια ωοσχημος ωοσχημο μεγαλιθικες δομες Ανταιοπολη Ανταιουπολις Ανταιουπολη ΑνταιωνΑνταιωνα Θηβαιδα Θηβαις ανω πρωτευουσα Ανταιοπολιτης νομος ισις ωρος, Τυφωνας, τυφων φονιας φονος συζυγος οσιρις λατρεια παλαιστης νεκροπολη τζεμπου Tjebu καου εκ κεμπιρ Qau el Kebir υψηλό βουνο Ασιουτ αναγλυφο αγαλμα ξιφος ακοντιο, διαδημα διακοσμηση πτερα, πτερο δαφνη, ιεροφυτο αναγλυφα θεα Νευθρυς αγνωστο αιγυπτιακα συλλατρεια Ελλαδα, Ελληνες Volubilis ανακτορικη Οικια του Ηρακλεους βολουμπιλις δωματιο ψηφιδωτο αθλοι Κομμοδος Ζευς, Γανυμηδης 4 εποχες Ορφεως εργο τεχνης 2ος 3ος αιωνας μΧ Ορφεας Ορφευς αρπα ακροατηριο δενδρο ζωο πουλι καλλιτεχνης αντιγραφη τραπεζαρια ψηφιδωτα Αμφιτριτη αρμα, ιπποκαμπος θαλασσιο πλασμα αυλη δελφινι, Ρωμαιοι συμβολο τυχη Εφηβος χαλκινο αγαλμα Βακχος λεοπαρδαλις λεοπαρδαλη Αφροδιτη αρτεμη αρτεμις νυμφη Ακταιωνας, ακταιων λουτρο μπανιο αγωνιστικο ιπποδρομος, παγωνι, χηνα παπια ερωτες ερως ερωτας πτηνο πολυτελεια κατοικια ιδιωτικο διαδρομος, αθλητης χιουμορ αθλητισμος ακροβατης Σειληνος ονος κυπελλο χερι Ιπποτης κοιμωμενη Αριαδνη διοικητης Γορδιος καταστημα εργαστηριο λαδι ελαιοτριβειο 7.000 χρονια πριν 5000 πΧ νεολιθικα αγγεια Ιβηρια Μεκνες, φεζ Φες Ραμπατ καλλιεργεια ελια φοινικες Καρχηδονιοι 1ος Μαρκος Αυρηλιος οχυρο τειχη, πυλη πυργος ελληνογενης Πτολεμαιοι Μακεδονες δημησιο κτηριο βασιλικη, ναοι αψιδα θριαμβου Καρακαλλας δημοσιο υδραγωγειο περιρραντηριο, σπιτι ψηφιδωτα δαπεδα επαυλις χαμαμ φουρνος, εργαστηρια χαλκινα υαλι μονομαχια εκρωμαισμενοι Βερβεροι πλουσιοτερη εξεγερση Ρωμη απελευθερος Πτολεμαιος Αιδημονας Αιδημων επιχορηγηση πολιτης απαλλαγη φορος 285 φυλη σεισμος ερειπια καταστροφη 18ος λεηλασια Μαροκινοι Γαλλοι μνημειο παγκοσμιας κληρονομιας UNESCO προτομη Ιερωνας ιερων Συρακουσες Κλεομενης Γ Σπαρτη ταφη Μακεδονες Θρακες πτολεμαικη θρησκευτικη κατασκευη νικη οαση Σιβα οασις Σιουα |
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook